მწვანე ხავსის სოკო

მწვანე ხავსის სოკო
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	სოკოები
განყოფილება:	ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:	აგარიკომიცეტები
რიგი:	ბოლეტუსისნაირნი
ოჯახი:	ბოლეტუსისებრნი
გვარი:	ხავსის სოკო
სახეობა:	მწვანე ხავსის სოკო
ლათინური სახელი
	Xerocomus subtomentosus (L.) Quél.
NCBI	80609
EOL	39997205
MB	121483

მწვანე ხავსის სოკო (ლათ. Xerocomus subtomentosus) — საჭმელი სოკო ხავსის სოკოს (ლათ. Xerocomus) გვარისა. ზოგიერთ კლასიფიკაციაში მას და ისევე როგორც ხავსის სოკოს მთლიან გვარს აერთიანებენ ბოლეტუსის (ლათ. Boletus) გვარში და შესაბამისად მოიხსენიებენ როგორც Boletus subtomentosus. ყველაზე გავრცელებული სახეობაა ხავსის სოკოს გვარიდან.

პირველად აღწერა შვედმა ბოტანიკოსმა კარლ ლინემ 1753 წელს როგორც Boletus subtomentosus.^[1]

სამეცნიერო სინონიმები:

Boletus subtomentosus L., 1753^[2] basionym
Leccinum subtomentosum (L.) Gray, 1821
Rostkovites subtomentosus (L.) P. Karst., 1881
Versipellis subtomentosus (L.) Quél., 1886 და სხვა.^[3]
Boletus crassipes Schaeff., 1774
Boletus cupreus Schaeff.,1774
Boletus lanatus Rostk., 1844
Boletus pannosus Rostk., 1844
Boletus striipes Fr., 1874
Boletus leguei Boud., 1894

აღწერა

ქუდის დიამეტრი — 3—10 სმ-მდე (1 ზოგჯერ 16 სმ-მდეც კი), ბალიშისებრ-ამოზნექილი, ხავერდოვანი, ქუდის ფერი — მონაცრისფრო ან ზეთისხილისფერ-წაბლისფერი.

რბილობი თეთრი, გადატეხვისას ჰაერზე ოდნავ ლურჯდება.^[4]

ჰიმენოფორი — შეზრდილი, მოყვითალო, ზეთისხილისფერ-ყვითელი, ხელის დაჭერისას ოდნავ ლურჯდება. ზრდასრულ სოკოებს გააჩნიათ მსხვილკუთხოვანი ფორები.

ფეხი — ცილინდრული, მთლიანი; ყვითელი, ზოგჯერ მოწითალო. სიგრძე — 4-10 სმ, სიგანე — 1- 2, ბოჭკოვანი, მუქი-წაბლისფერი ბადით.

სპორების ფხვნილი — მოწაბლისფრო, სპორების ზომა — 12×5 მკმ, თითისტარისებრი.

ეკოლოგია და გავრცელება

მწვანი ხავსის სოკო, რიაზანის ოლქი

იზრდება მრავალფეროვან ტყეებში, ხშირად ველობებზე, გზის პირებზე, ერთეულებად ან ჯგუფებად. ზოგჯერ გვხვდება ჭიანჭველების ბუდეებზე. მიკორიზას ქმნის როგორც ფოთლოვან, ისე წიწვოვან ხეებთან. კოსმოპოლიტია, გავრცელებულია ევროპაში, ჩრდილოეთ და სამხრეთ ამერიკაში, ავსტრალიაში, კუნძულ კალიმანტანზე. შედის სუბარქტიკულ და სუბალპურ ზონებში.

სეზონი — ზაფხულ-შემოდგომით.

გამოყენება

საჭმელი სოკოა,^[5] გამოიყენება ახალი, გამხმარი, დამწნილებული და დამარილებული.^[2] გახმობისას შავდება.

მსგავსი სახეობები

ჭრელი ხავსის სოკო — ქუდის კანქვეშ გააჩნია თხელი პიგმენტური შრე (ვარდისფერი ან წითელი).
Xerocomus ferrugineus — უფრო მუქი შეფერილობის, ხშირად ითვლება მწვანე ხავსის სოკოს ნაირსახეობად.
Boletus impolitus — გააჩნია უფრო მსხვილი, მასიური ფეხი, (დათვისსოკოს ფეხის მსგავსი), ღია მოყვითალო შეფერილობის.

გალერეა

ლიტერატურა

Грибы СССР. — М.: „Мысль“, 1980.
Лессо Т. Грибы, определитель / пер. с англ. Л. В. Гарибовой, С. Н. Лекомцевой. — М.: „Астрель“, „АСТ“, 2003. — С. 193. — ISBN 5-17-020333-0.
Справочник-определитель: Грибы / отв. за выпуск Ю. Г. Хацкевич. — Мн.: Харвест, 2002. — С. 110. — 480 с. — 7000 экз. — ISBN 985-13-0913-3.

რესურსები ინტერნეტში

მწვანე ხავსის სოკო MycoBank-ზე (ინგლისური)

სქოლიო

↑ Linnaeus C (1753). „Tomus II“, Species Plantarum (la). Stockholm: Laurentii Salvii, გვ. 1178.
↑ ^2.0 ^2.1 БСЭ1 & 1926—1947.
↑ ტაქსონომია საიტზე www.mycobank.org
↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 66, ISBN 99940-856-1-1.
↑ Phillips, Roger (2010). Mushrooms and Other Fungi of North America. Buffalo, NY: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-651-2.

[1] Linnaeus C (1753). „Tomus II“, Species Plantarum (la). Stockholm: Laurentii Salvii, გვ. 1178.

[FOOTNOTEБСЭ11926—1947-2] 2.0 ^2.1 БСЭ1 & 1926—1947.

[3] ტაქსონომია საიტზე www.mycobank.org

[4] ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 66, ISBN 99940-856-1-1.

[5] Phillips, Roger (2010). Mushrooms and Other Fungi of North America. Buffalo, NY: Firefly Books. ISBN 978-1-55407-651-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]