მიაოს ტომები
მიაო (მეო) ან ჰმონგი (ჩინ.: 苗; ვიეტ. Mèo, ან H’Mông) — ერთა ჯგუფი სამხრეთ ჩინეთში, ჩრდილოეთ ვიეტნამში, ლაოსში, ტაილანდში და მიენმარში. მოსახლეობის საშუალო რაოდენობა 11 მილიონი ადამიანი. საუბრობენ მიაოს ენებზე ჰმონგ-მიენის ოჯახიდან, რელიგიური თვალსაზრისით ანიმიზმის მიმდევრები.
| მიაო (მეო, ჰმონგი) | |
|---|---|
 | |
| საერთო მოსახლეობა | |
| 10-12 მილიონი | |
| ენები | მიაო (ჰმონგური) |
| რელიგიები | დაოსიზმი, ქრისტიანობა, ბუდიზმი, შამანიზმი და სხვ. |
200 ათასამდე მიაო ლაოსიდან ემიგრანტები გახდნენ აშშ-ში.
მიაოს უმეტესობა ცხოვრობს ჩინეთში (7,65 მლნ ადამიანი), ვიეტნამში ცხოვრობს 550 ათასი, ლაოსში — 200 ათასი, ტაილანდში — 120 ათასი ადამიანი. მიაო — რიცხობრივად მეხუთეა 56 ეთნიკურ უმცირესობას შორის, ოფიციალურად აღიარებული ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის მიერ, და ერთ-ერთია ეთნიკურ დაჯგუფებეს შორის ვიეტნამში.
ქალებში გაბატონებული სამოსის ფერების მიხედვით გამოყოფენ რამდენიმე ეთნო-რეგიონულ ჯგუფს:
- თეთრი (ჰმონგ დაუ; ჩინ.: ბაი მიაო; ვიეტ. მეო ჩანგი),
- შავი (ჰმონგ დუ; ჰეი მიაო; მეო დენ),
- წითელი (ჰმონგ პე; ჰუნ მიაო; მეო დო),
- ლურჯი (ჰმონგ სუა; ცინ მიაო; მეო სან),
- სხვადასხვა ფერი (ჰმონგ ლენ; ხუა მიაო; მეო ხოა),
მიაოს ჯგუფები ასევე კაბების სიგრძითაც განსხვავდება: გრძელი და მოკლე კაბები და ა. შ.
ოჯახების ენები მიაო-იაო ურთიერთშეთანხმებულია, არსებობს უამრავი დიალექტი.
მიაო ჩინეთში
რედაქტირება
საცხოვრებელი რაიონები ჩინეთში: პროვინციები გუიჯოუ, ხუნანი, იუნანი, გუანსი-ჯუანი, სიჩუანი, ხაინანი, ხუბეი, გუანდუნი. 48,1 % — გუიჯოუს პროვინციაში, 21,49 % — ხუნანი, 11,67 % — იუნანი, 24 % — ხუბეი, 1,65 % — სიჩუანი, 1,35 % — გუანდუნი, 0,69 % — ხაინანი, ასევე 5,62 % — ჩუნცინში და 5,18 % — გუანსი-ჯუანის ავტონომიურ რაიონში. ადგილობრივი მიაოს კულტურა ხშირ შემთხვევაში ჩინეთის ზეგავლენის ქვეშაა.
თავდაპირველად ტერმნი „მიაო“ გამოიყენებოდა ფართოდ, სამხრეთ ჩინეთში არა ნათესაობრივი კავშირით დაკავშირებული ხალხის დასარქმევად. ახ. წ. 1-ლი ათასწლეულის დასასრულიდან სახელი უკავშირდება თანამედროვე მიაოს წინაპრებს. მიაოს გადაბინავება არ სრულდება როგორც ჩინეთის ტერიტორიაზე, ასევე სამხრეთ-აღმოსავლეთ ქვეყნებში XX საუკუნის დაწყებამდე.
თანამედროვე მიაოს წინაპრები შედიოდნენ ტომი სან მიაოს ალიანსის შემადგენლობაში, რომლებსაც ეკავათ პროვინცია ხუნანის აღმოსავლეთი და გუიჯოუს დასავლეთი. მათ მიერ შექმნილი იყო სახელმწიფო ჩუ, რომელიც დიდ როლს თამაშობდა სამხრეთ ჩინეთის რაიონების ისტორიაში.
მეოცე საუკუნის დასაწყისში ქრისტიანი მისიონერების მიერ განხორციელებულია მცდელობები მიაო ენისთვის დამწერლობის შესაქმნელად. 1956 წელს ჩინელი მიაოსთვის გადამუშავებული იყო სამი სახის დამწერლობა სხვადასხვა ენისთვის.
მამაკაცის კოსტიუმი — სწორშემკრელი ქურთუკი და მოკლე შარვალი, ქალის — საბორტო მაისური და არასამთავრობო კაბა, ძალიან განსხვავდებოდა რეგიონული სამოსი, როგორც წესი მორთული ნაქარგებით და ბანტებით, ვერცხლის სამკაულების დიდი რაოდენობით.
სოციალურ-ეკონომიკური ურთიერთობების განვითარების დონით მიაო ნაკლებად განსხვავდება რაიმეთი მეზობელი ჩინელებისგან.
ტრადიციულად იყო რწმენა ბოროტისა და კეთილი სულების, თითოეულ საგანში იყო საკუთარი სული (ქუენგი), მთავარ სულად ქუხილის სული ისახებოდა. არსებობდა წინაპრების კულტი, თანდათანობით ვრცელდებოდა დაოსიზმი და ბუდიზმი, XIX საუკუნის მეორე ნახევრიდან სამსახურს ასრულებედნენ კათოლიკური მისიები. მიაოს საკუთარი ქრონოლოგია გააჩნია. ახალი წელი, რომელიც დგება პერიოდში სექტემბერი - დეკემბერი მთვარის კალენდრის მიხედვით და აღინიშნება 12 დღის განმავლობაში, სრულდება მსხვერპლშეწირვით ველზე, სახლში, ტარდება ხარების შეჯიბრი, ცხენზე ჯირითი, ცეკვები დრამებით. მდიდრულია ხალხური შემოქმედება.
მიაოს პოპულარიზაცია
რედაქტირება.jpg)
პროვინციების მიხედვით
რედაქტირება2000 წლის აღრიცხვის მიხედვით ითვლებოდა 8 940 116 მიაო, პროვინციების მიერ შემდეგნაირად გადანაწილებული:
| ადმინისტრაციული ერთეული | წილი 2000 წელს | წილი 1990 წელს |
|---|---|---|
| პროვინცია გუიჯოუ | 48,1 % | 49,84 % |
| პროვინცია ხუნანი | 21,49 % | 21,05 % |
| პროვინცია იუნანი | 11,67 % | 12,12 % |
| ქალაქებთა წრე ჩუნცინი | 5,62 % | -- |
| ავტონომიური წრე გუანსი | 5,18 % | 5,75 |
| პროვინცია ხუბეი | 2,4 % | 2,71 % |
| პროვინცია სიჩუანი | 1,65 % | 7,24 % (ჩუნცინის ჩათვლით) |
| პროვინცია გუანდუნი | 1,35 % | - |
| პროვინცია ხაინანი | 0,69 % | - |
| დანარჩენი ჩინეთი | 1,85 % | - |
პროვინციაში გუიჯოუ მიაო შეადგენდა 12,2% მოსახლეობის საშუალო რაოდენობიდან (1990 წელი: 11,38%), ხუნანში 3.04% (2.57%), იუნანში 2,46% (2,43%), ჩუნცინში — 1,65% და გუანსიში 1,06% (1,01%).
ქვეყნის დონეზე
რედაქტირებამიაოს გავრცელება ქვეყნის დონეზე. მოყვანილია ქვეყანა, სადაც ცხოვრობენ 0,25 პროცენტი ყველა მიაოს.
| პროვინცია | საოლქო დონეზე | ქვეყნის დონეზე | მიაოს რაოდენობა | % ჩინეთის ყველა მიაოდან |
|---|---|---|---|---|
| პროვინცია გუიჯოუ | ცანდუნიანი მიაო და დუნ | საქალაქო ოლქი კაილი (凯里市) | 274.238 | 3,07 % |
| საქალაქო ოლქი ჩუნცინი | არ არის | პენშუი მიაო და ტუნცზია (彭水苗族土家族自治县) | 273.488 | 3,06 % |
| პროვინცია ხუნანი | საქალაქო ოლქი ხუაიხუა | მაიან მიაო (麻阳苗族自治县) | 263.437 | 2,95 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ოლქი ტუნჟენი | სუნტაო მიაო (松桃苗族自治县) | 228.718 | 2,56 % |
| პროვინცია ხუნანი | საქალაქო ოლქი ხუაიხუა | იუანლიანი (沅陵县) | 217.613 | 2,43 % |
| პროვინცია ხუნანი | სიანსი ტუცზია და მიაო | ხუაიუან (花垣县) | 192.138 | 2,15 % |
| პროვინცია ხუნანი | სიანსი ტუნცზია მიაო | ფენხუან (凤凰县) | 185.111 | 2,07 % |
| პროვინცია ხუნანი | საქალაქო ოლქი შაოიან | სუინინ (绥宁县) | 184.784 | 2,07 % |
| გუანსი ჯუანი | საქალაქო ოლქი ლიუჟოუ | ხუნშუი მიაო (融水苗族自治县) | 168.591 | 1,89 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნნან მიაო და დუნ | ხუანპინ (黄平县) | 161.211 | 1,8 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | საქალაქო ოლქი ცზუნი | უჩუან გელაო და მიაო (务川仡佬族苗族自治县) | 157.350 | 1,76 % |
| პროვინცია ხუნან | საქლაქო ოლქი შაოიან | ჩენბუ მიაო (城步苗族自治县) | 136.943 | 1,53 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნან მიაო და დუნ | ტაიცზიან (台江县) | 135.827 | 1,52 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნან მიაო და დუნ | ცუნცზიან (从江县) | 129.626 | 1,45 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | საქალაქო ოლქი ლიუპანშუი | შუიჩენ (水城县) | 126.319 | 1,41 % |
| პროვინცია ხუნანი | საქალაქო ოლქი ხუაიხუა | ცზინჯოუ მიაო და დუნ (靖州苗族侗族自治县) | 114.641 | 1,28 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | საქალაქო ოლქი ანშუნი | ციიუნ მიაო და ბუი (紫云苗族布依族自治县) | 114.444 | 1,28 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ცანდუნან მიაო დუნ | ცზანიხე (剑河县) | 112.950 | 1,26 % |
| პროვინცია ხუნან | სიანსი ტუცზუა მიაო | საქალაქო ოლქი ცზიშოუ (吉首市) | 112.856 | 1,26 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ტუნჯენი | სინანი (思南县) | 112.464 | 1,26 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნან მიაო და დუნ | ლეიშანი (雷山县) | 110.413 | 1,24 % |
| პროვინცია ხუნანი | სიანსი ტუცზია მიაო | ლიუსი (泸溪县) | 107.301 | 1,2 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნან მიაო და დუნ | ტანჯუნ (天柱县) | 106.387 | 1,19 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნან მიაო და დუნ | დანჯან (丹寨县) | 104.934 | 1,17 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნან მიაო დუნ | ჟუნცზიან (榕江县) | 96.503 | 1,08 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანნან ბუიბუი მიაო | ხუეიშუი (惠水县) | 91.215 | 1,02 % |
| პროვინცია იუნანი | ვენშან ჯუანი იაო | გუანან (广南县) | 88.444 | 0,99 % |
| საქალაქო ოლქი ჩუნცინი | არ არის | იუიანი ტუნცზია და მიაო (酉阳土家族苗族自治县) | 85.182 | 0,95 % |
| გუანსი-ჯუანი | საქალაქო ოლქი ბაისე | ლუნლინი მრავალეროვანი (隆林各族自治县) | 84.617 | 0,95 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ბიცზე | ჩიძინი (织金县) | 81.029 | 0,91 % |
| პროვინცია იუნანი | ხუნხე ხანი და ერი ი | ძინპინი მიაო, იაო და დაი (金平苗族瑶族傣族自治县) | 80.820 | 0,9 % |
| პროვინცია ჰუიჯოუ | საქალაქო ოლქი ანშუნი | სისიუ (西秀区) | 79.906 | 0,89 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნანი მიაო და დუნ | ძინპინი (锦屏县) | 78.441 | 0,88 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | საქალაქო ოლქი ძუნი | დაოჯენი გელაო და მიაო (道真仡佬族苗族自治县) | 76.658 | 0,86 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანდუნანი მიაო და დუნ | ლიპინი (黎平县) | 75.718 | 0,85 % |
| პროვინცია იუნანი | ვენშანი ჯუანი და მიაო | მაგუანი (马关县) | 73.833 | 0,83 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ბიძე | ნაიუნი (纳雍县) | 72.845 | 0,81 % |
| პროვინცია გუიჯოუ | ციანანი ბუი დ ამიაო | სამოქალაქო ოლქი დუინი (都匀市) | 71.011 | 0,79 % |
| პროვინცია ხუბეი | ენში ტუძია და მიაო | ლაიფენი (来凤县) | 70.679 | 0,79 % |
| დანარჩენი ჩინეთი | 1.246.040 | 13,94 % |
ჰმონგი ლაოსში
რედაქტირება
ჰმონგი თამაშობს დიდ როლს ჩრდილოეთ ლაოსის ცხოვრებაში, ისინი როგორც წესი უფრო აყვავებული, კარგად ორგანიზებული და თავიანთი უფლებებისთვის საბრძოლოდ განწყობილნი არიან.
ჰმონგი აქტიურად მონაწილეობდნენ ეროვნულ-განმათავისუფლებულ მოძრაობაში ფრანგი კოლონისტების წინააღმდეგ, ხოლო შემდეგ სამოქალაქო ომში პატეტ ლაოს წინააღმდეგ, აშშ-ს მხარდაჭერით. სამოქალაქო ომში დამარცხების შემდეგ ჰმონგების უმრავლესობა ტაილანდში გარბოდა, ასევე აშშ-ში და სხვა ქვეყნებში, და მხოლოდ 1990 წლის შემდეგ დაიწყეს ნაწილობრივ დაბრუნება.
ბევრი ჰმონგი აგრძელებს ცხოვრებას ლაოსში, ისინი იკავებენ 1000 მეტრის სიმაგლეზე ტერიტორიებს მთაში. მიაო ძალიან შრომისმოყვარე და ორიენტირებულები კოლექტიურ მუშაობაზე არიან, ამიტომ მაიაოს სოფლები ძალიან კეთილმოწყობილია.
მიაო აშშ-ში
რედაქტირება
საკმაოდ ბევრმა მიაომ მიიღო დადებითი პასუხი აშშ-ში მიგრაციისთვის ვიეტნამის ომის შემდეგ, მათ რიცხვშია დევნილებიც ტაილანდიდან. პირველი ჯგუფი ამერიკაში 1975 წელს ჩამოვიდა, უმრავლესობა დაკავშირებული იყო ვანგ პაოს ჯართან. ახლა მიაოს რაოდენობა აშშ-ში ითვლის 270 ათას ადამიანს, გადანაწილებული სხვადასხვა შტატებში.
დეპორტაცია ტაილანდიდან
რედაქტირება
მიახლოებით 400 მიაოს ეროვნების წარმომადგენელი, ძირითადად გამოქცეული ლაოსიდან 1975 წელს იქ დამყარებული სოციალისტური წყობის შემდეგ, ძალით იყვნენ დეპორტირებული 2009 წლის დეკემბერში ტაილანდიდან ლაოსში, რამაც გამოიწვია საერთაშორისო საზოგადოებრივი შეშფოთება[1][2].
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- მიაო. ენციკლოპედია „ერები და მსოფლიო რელიგია“
- Hmong Studies Internet Resource Center დაარქივებული 2013-05-18 საიტზე Wayback Machine.
- HmongNet.org დაარქივებული 2012-04-17 საიტზე Wayback Machine.
- An Album of the Miao Minority from 1786
- Map share of ethnic by county of China დაარქივებული 2016-01-01 საიტზე Wayback Machine.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ „Таиланд депортировал в Лаос 4000 беженцев народности хмонг“. baltinfo.ru. 2009-12-29. ციტირების თარიღი: 2016-07-08.
- ↑ „Thailand deports thousands of Hmong to Laos“ (ინგლისური). BBC. 2009-12-28. ციტირების თარიღი: 2016-07-08.