მაჰმედ I
გიათ ად-დინ მუჰამად თაფარი იგივე მაჰმედ I ან მეჰმედ I (თურქ. Ghiyath ad-Din Muhammad Tapar; დ. 1082 — გ. ბაღდადი, 1118) — სელჩუკთა იმპერიის სულთანი 1106-1118 წლებში, მალიქ-შაჰის მეორე ვაჟი.
| მაჰმედ I ან მეჰმედ I | |
|---|---|
| Ghiyath ad-Din Muhammad Tapar | |
 | |
| სელჩუკთა იმპერიის მე-7 სულთანი | |
| მმართ. დასაწყისი: | 1106 |
| მმართ. დასასრული: | 1118 |
| წინამორბედი: | მელიქ-შაჰ II |
| მემკვიდრე: | აჰმედ სანჯარი |
| პირადი ცხოვრება | |
| დაბ. თარიღი: | 1082 |
| გარდ. თარიღი: | 1118 |
| შვილები: | მაჰმუდ II |
| სრული სახელი: | გიას ედ-დინ მუჰამედ თაფარი |
| დინასტია: | სელჩუკები |
| მამა: | მალიქ-შაჰი |
| დედა: | სეფერიე ხათუნი |
| რელიგია: | ისლამი, სუნიზმი |
ტახტზე ასვლამდე მონაწილეობდა დინასტიურ ომებში. 1097-1104 წლებში ებრძოდა უფროს ძმას, სულთან ბერქიიარუქს, რომელიც მარტივად დაამარცხა და სელჩუკთა სახელმწიფოს ტერიტორიების განაწილებაზე დაითანხმა, რის შემდეგაც მის მფლობელობაში შევიდა ანატოლიის ბეილიქები, საქართველოს სამეფო და სომხეთი.
მაჰმედმა 1106 წელს სელჩუკთა იმპერიის ტახტიდან ჩამოაგდო მისი მცირეწლოვანი ძმისშვილი, მელიქ-შაჰ II და გახდა სელჩუკთა სულთანი. მის დროს გაგრძელდა შიდა დაპირისპირება სელჩუკთა დინასტიის წევრებს შორის. მის ძმას, სენჯერს ეკავა ხორასნის პროვინიცა. მაჰმედმა მალევე შემოიკრიბა სირიელი მხედრები და მათი დახმარებით, 1107 წელს მდინარე ხაბურთან დაამარცხა და მოკლა მისი ერთ-ერთი მთავარი მეტოქე — ქილიჩ-არსლან I.
1110-იან წლებში სელჩუკთა სახელმწიფოში გაუარესდა მდგომარეობა. ჰამადანის ბეილერბეებისა და ხორასნელი ხანების აჯანყებების შედეგად მაჰმედ I-მა დაკარგა მავერანაჰრი. სელჩუკებმა ასევე დაკარგეს ტერიტორიები კავკასიაში, როდესაც საქართველოს მეფემ, დავით IV აღმაშენებელმა განმათავისუფლებები ბრძოლები წარმატებით დაიყწო საქართველოს სამხრეთ ნაწილში.
1118 წელს მაჰმედი გარდაიცვალა და დროებით, ბაღდადისა და ირანის ტახტი დაიკავა მისმა ვაჟმა, მაჰმუდ II-მ , მაგრამ იმავე წელს, სელჩუკთა იმპერიის სულთნის ტიტული მიიღო მისმა უმცროსმა ძმამ, აჰმედ სანჯარმა.
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებარესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- E. J. Van Donzel, Islamic Desk Reference, (E.J.Brill, 1994), 464.
- Bernard Lewis, The Assassins: A Radical Sect in Islam, (Basic Books Inc., 2003), 51.
- Рыжов, 2004.
- Muir, William (1924). „Buweihid Dynasty, Bagdad under Seljuqs, Toghril Beg, Al-Muktadi and four following Caliphs, Crusades, Capture of Jerusalem, End of Fatimids“, The Caliphate, its rise, decline and fall.
- Bosworth, C. Edmund (1984). „AḤMAD B. NEẒĀM-AL-MOLK“. Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 6. London et al.: C. Edmund Bosworth. pp. 642–643.CS1-ის მხარდაჭერა: ref=harv (link)
ლიტერატურა
რედაქტირება- Книга:Монархи. Мусульманский Восток VII-XV|Сельджуки/2|Сельджуки