ლგბტ მოძრაობა

ლგბტ მოძრაობა — ლესბოსელ, გეი, ბისექსუალ და ტრანსგენდერ (ლგბტ) ადამიანთა სოციალური მოძრაობა, რომელიც იბრძვის ლგბტ ხალხის საზოგადოებრივი თანასწორობისათვის. მოძრაობაში გაერთიანებული არიან ლგბტ ადამიანები და მათი მოკავშირეები. ისინი ეწევიან აქტივიზმს ლგბტ პირთა უფლებების დასაცავად. არ არსებობს ერთი ცენტრალური ორგანიზაცია, რომელიც მსოფლიოს ყველა ლგბტ პირს იცავს და მათ ინტერესებს გამოხატავს, მაგრამ არსებობს უამრავი რეგიონალური ორგანიზაცია მსგავსი მისიებით და მისწრაფებებით. ზოგიერთი ორგანიზაციის სამუშაო მიზანია ლგბტ თემების გაძლიერება და ლიბერალური ღირებულებების ჩამოყალიბება იმ ქვეყნებში, სადაც საზოგადოების მრავალ წევრს ბიფობია, ჰომოფობია და ტრანფობია, ანუ ლგბტ პირთა მიმართ გაუცნობიერებელი შიში, ზიზღი და სიძულვილი აქვს. ეს ორგანიზაციები ჩართულნი არიან პოლიტიკურ და კულტურულ აქტივიზმში, რომელიც მოიცავს ლობირებას, ქუჩის მსვლელობებს, სოციალური ჯგუფების ჩამოყალიბებას, სამეცნიერო კვლევებს, მედიისა და ხელოვნების განვითარებას და სხვა.

მიმოხილვა

სოციოლოგი მერი ბერნშტაინის აზრით ლესბოსელთა და გეების მოძრაობების კულტურული მიზნები მოიცავს (მაგრამ არ არის ლიმიტირებული) კაცურობისა და ქალურობის დომინანტური კონსტრუქციების, და უპირველესად ჰეტერონორმატიული ოჯახის უპირატესობის ეჭვქვეშ დაყენებას, ჰომოფობიის წინააღმდეგ ბრძოლას. პოლიტიკური მიზნები კი, კანონების შემოღებას, რომლებიც ლგბტ თემის უსაფრთხოებისა და თანასწორობის გარანტიას შექმნის. ბერნშტაინი ხაზს უსვამს იმას, რომ აქტივისტების მიზანს წარმოადგენს როგორც სამოქალაქო, ისევე პოლიტიკურ სფეროებში წარმატების მიღწევა.

სხვა სოციალური მოძრაობების მსგავსად არსებობს კონფლიქტი ლგბტ მოძრაობებს შიგნითაც. განსაკუთრებით იმასთან დაკავშირებით თუ ზუსტად საზოგადოების რომელი ნაწილის ინტერესებს წარმოადგენენ ეს მოძრაობები - რამდენად იზიარებენ გეი, ლესბოსელი, ბისექსუალი, ტრანსსექსუალი, ინტერსექსუალი და სხვა ადამიანები საერთო ინტერესებს და არსებობს თუ რა მათი ერთად მუშაობის აუცილებლობა. ქვიარ მოძრაობა, რომელიც სექსუალურ უმცირესობათა უფრო დიდ ჯგუფს მოიცავს მიიჩნევს, რომ „გეი“ და „ლესბოსელი“ კატეგორიები შეზღუდულია და აუცილებელია მათი დეკონსტრუქცია.

ლგბტ მოძრაობები იზიარებდნენ იდენტობის პოლიტიკას, რომელიც გეი, ლესბოსელ, ბისექსუალ და ტრანსგენდერ ადამიანებს ფიქსირებულ ჯგუფად/კატეგორიად აღიქვამს. ლგბტ თემის წარმომადგენლები ეწინააღმდეგებიან მოსაზრებებს, რომ შესაძლებელია სექსუალური ორიენტაციის ან გენდერული იდენტობის შეცვლა ნებით ან უნებლიედ.

ისტორია

სტოუნუოლის ჯანყი

ლგბტ მოძრაობების ერთ-ერთ მთავარ საწყისად სტოუნოულის ჯანყი ითვლება. 1950-1960-იან წლების ამერიკაში, იმ ლგბტ ადამიანების მიმართ, რომლებიც არ მალავდნენ თავიანთ ორიენტაციას, საზოგადოების დიდი ნაწილი ნეგატიურად იყო განწყობილი. ღიად ჰომოსექსუალი, ბისექსუალი და ტრანსგენდერი პირები თავს კომფორტულად გრძნობდნენ მხოლოდ დახურულ გეი ბარებში და დაწესებულებებში. ერთ-ერთი მათგანი, მაფიის მფლობელობაში მყოფი Stonewall Inn („სტოუნუოლის დუქანი“), პოპულარობით სარგებლობდა ლგბტ თემის უღარიბეს და ყველაზე მარგინალიზებულ წარმომადგენლებში: ტრანსვესტიტებში, ტრანსგენდერებში, სექს-მუშაკებსა და უსახლკარო ახალგაზრდებში. Stonewall Inn-ს არ გააჩნდა სპირტიანი სასმელის გაყიდვის ლიცენზია, ბარში არ იყო წყალგაყვანილობა და ჭიქები სპეციალურ ჭურჭელში ირეცხებოდა. ასევე, ბარს არ გააჩნდა სახანძრო გასასვლელები. ეს იყო ერთადერთი ადგილი ნიუ-იორკში, სადაც გეებს ერთად ცეკვა თავისუფლად შეეძლოთ (თავდაპირველად, Stonewall Inn საცეკვაო კლუბი იყო). 1969 წლიდან, ბარის სტუმრებს კართან დაცვის თანამშრომელი ხვდებოდა, რომელიც მომხდურს კარის ჭუჭრუტანიდან ამოწმებდა. უპირველეს ყოვლისა, ბარის სტუმრები უნდა ყოფილიყვნენ 18 წელზე უფროსები. არასასურველი სტუმრების, ანუ გადაცმული პოლიციელების, ვიზიტის თავიდან ასაცილებლად, დაცვა ან მუდმივ კლიენტებს უშვებდა შიგნით, ან აშკარად გეი გარეგნობის ადამიანებს. დასვენების დღეებში, შესასვლელი ბილეთების ფასი $3 იყო. ბარის უკანა ნაწილს სტუმრობდნენ გრიმიანი, გრძელთმიანი და ქალად გადაცმული კაცები. გეი ბარებზე პოლიციის რეიდები და დარბევები საშუალოდ თვეში ერთხელ ხდებოდა. ბევრი ბარი ალკოჰოლის შესანახად საიდუმლო სამალავებით იყო აღჭურვილი. პირადობის დამადასტურებელი საბუთების არმქონე კლიენტებს აპატიმრებდნენ, ხოლო დანარჩენებს უხმაუროდ უშვებდნენ. ქალები ვალდებულნი იყვნენ, ქალის სამოსის მინიმუმ სამი ელემენტი ეტარებინათ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მათაც დაპატიმრება ელოდათ, ისევე, როგორც ბარის თანამშრომლებსა და ხელმძღვანელობას. 1969 წლის 28 ივნისს, შაბათს, ღამის 1:20-ზე, სამოქალაქო სამოსში გამოწყობილი ოთხი პოლიციელი, ორ უნიფორმიან პატრულთან, ინსპექტორის მოადგილე სეიმურ პაინთან და დეტექტივ ჩარლზ სმიტთან ერთად, სიტყვებით: „პოლიციის შემოწმებაა!“ – ბარ Stonewall Inn-ში შევიდა. მანამდე, მათ მთელი საღამო გაატარეს ბარში, რათა მისი კლიენტების „უწესო ქმედებები“ დაეფიქსირებინათ. მათი ბრძანებით, ბარის მფლობელებმა მუსიკა და სინათლე გამორთეს. იმ საღამოს, ბარში დაახლოებით ორასამდე ადამიანი იმყოფებოდა. პოლიციის რეიდში მოყოლილმა დაბნეულმა კლიენტებმა საპირფარეშოს ფანჯრიდან გაპარვა სცადეს, მაგრამ პოლიციამ ყველა გასასვლელი გადაკეტა. რეიდი ჩვეული წესით მიმდინარეობდა: ყველა სტუმარი უნდა ჩაემწკრივებინათ, შეემოწმებინათ მათი დოკუმენტები და ნამდვილი სქესი, და საპირისპირო სქესის სამოსში გამოწყობილები დაეპატიმრებინათ. ტრანსგენდერი ქალი მარია რიტერი (Maria Ritter), რომელსაც საბუთებში სტივ რიტერი ეწერა, იხსენებს: „ყველაზე მეტად იმის მეშინოდა, რომ დამაპატიმრებდნენ, რომ ჩემს კაბიან ფოტოს გაზეთში გამოაჭენებდნენ, და ამ ყველაფერს დედაჩემი ნახავდა!“. პოლიციელები ბარის კლიენტებს მუდმივად შეურაცხყოფდნენ, ვითარება თანდათან უკიდურესად იძაბებოდა. ამოღებულ იქნა 28 ყუთი ლუდი და 19 ბოთლი მაგარი სპირტიანი სასმელი. კლიენტები, რომლებიც არ დააპატიმრეს, წინა კარიდან გაუშვეს. მაგრამ, იმ ღამეს ისინი ჩვეულებისამებრ შინ არ წასულან. ამის ნაცვლად, ისინი ქუჩაში, ბარის შესასვლელთან შეიკრიბნენ. რამდენიმე წუთში, იქ 150-მდე ადამიანი მოგროვდა. ამის შემხედვარე ინსპექტორმა პაინმა გარეთ მდგომთ შეახსენა, რომ მათი დაპატიმრებაც ადვილად შეეძლო. პირველად, დაკავებული ბარის მეპატრონეების გამოყვანისას, გარეთ მდგომთა შორის აქა-იქ შეძახილები გაისმა: „Gay power!“ (ძალა გეებს!), და „We Shall Overcome!“ (ჩვენ გადავლახავთ!). ქუჩაში თავდაპირველად ჩუმად მდგომ ადამიანებში ნელ-ნელა დაუოკებელი რისხვა იღვიძებდა. შემდგომ წუთებში იქ განვითარებულ მოვლენებს თვითმხილველები სხვადასხვაგვარად ყვებიან: ერთნი ამბობენ, რომ ტრანსგენდერმა სილვია რივერამ (Sylvia Rivera) პოლიციელს ბოთლი ესროლა იმის გამო, რომ ამ უკანასკნელმა მას ხელკეტი ატაკა, მეორენი კი ამტკიცებენ, რომ როდესაც საპატრულო მანქანისკენ პოლიციელების თანხლებით მიმავალმა ლესბოსელმა ძალზე მჭიდროდ შემოსალტული ბორკილების გამო მათ წინააღმდეგობა გაუწია, სოლიდარობის ნიშნად მას მთელი გარეთ მდგომი საზოგადოება შეუერთდა. ხელჩართული ბრძოლა გაჩაღდა, რომელმაც მალე პოლიციელებამდეც მიაღწია.

პოლიცია ტალღის შეკავებას ცდილობდა. რამდენიმე ადამიანი გადაითელა. მეთვალყურეობის გარეშე დარჩენილმა დაკავებულებმა გაქცევით უშველეს თავს. ინსპექტორი პაინი შეეცადა, ადამიანებისთვის წესრიგისკენ მოეწოდებინა, მაგრამ ვითარება კონტროლს აღარ ექვემდებარებოდა. ადამიანების ჯგუფმა პოლიციის ფურგონის გადაბრუნება მოიწადინა.ინფორმაცია ამბოხის შესახებ უცებ გავრცელდა. შემთხვევის ადგილისკენ გაეშურნენ მეზობელი ბარების მფლობელები და იქვე მცხოვრები ადამიანები. ვიღაცამ წამოიძახა, რომ პოლიციის რეიდი თავად ბარის მეპატრონეების პროვოცირებული იყო, რომლებმაც უარი განაცხადეს პოლიციისთვის ქრთამის მიცემაზე. „მაშ მოდით, ჩვენ გადავუხადოთ!“, – იყო პასუხი. პოლიციელების მიმართულებით მონეტების, ლუდის ქილების, აგურებისა და ქვების წვიმა წამოვიდა. ტალღა სკანდირებდა: „Pigs!“ (ღორებო), „Faggot Cops!“ (პედერასტო პოლიციელებო!). ამგვარი პროტესტით გაოგნებულმა პოლიციელებმა უკან დაიხიეს, ბარში, და თან შემთხვევით ხელთ მოყოლილი ადამიანებიც შეითრიეს. ასე მოხვდა ბარში და სასტიკად იცემა ფოლკ მომღერალი დეივ ვან რონკი (Dave Van Ronk), რომელმაც იქ შემთხვევით გაიარა. ათი პოლიციელი და რეიდის დროს დაკავებული ადამიანები, იქ შემთხვევით მოხვედრილი ვან რონკისა და ჟურნალისტ ჰოვარდ სმიტის ჩათვლით, ბარის შიგნით აღმოჩნდნენ. გარე შეტევა მატულობდა. ვიღაცამ შენობის გადაწვაც კი სცადა. მოვლენის თვითმხილველები იხსენებენ, რომ ამბოხს არ ჰყავდა ლიდერი და ორგანიზატორი. ყველაფერი სპონტანურად მოხდა. მაიკლ ფეიდერი (Michael Fader) იხსენებს: „ყველანი ერთდროულად მივხვდით, რომ მოთმინების ფიალა გადაგვევსო. ამდენი წლის დამცირებისა და შეურაცხყოფის შემდეგ, ერთდროულად ყველას მოუვიდა თავში, რომ იმ ღამეს თავისი პროტესტი უნდა გამოეთქვა, და ეს არ იყო ორგანიზებული ქმედება… ყველანი ვგრძნობდით, რომ უკან დასახევი გზა მოჭრილი იყო. ამდენ განსხვავებულ ადამიანს, ერთი რამ აერთიანებდა – პოლიციის აღვირახსნილობასთან შეუგუებლობა. ჩვენ თავისუფლების დაბრუნებას შევეცადეთ. ღამეში დამალვას არ ვაპირებდით. თითქოს ჰაერში რაღაც დაქროდა. ეს თავისუფლების სული იყო. მივხვდით, რომ მისთვის უნდა გვებრძოლა. უკან დახევას არავინ აპირებდა“.ბარში მოლოტოვის კოქტეილებიც კი ფეთქდებოდა. „მთელი ეს წლები ნეხვივით გვექცეოდით? ახლა თქვენი ჯერია!“, – სკანდირებდნენ პროტესტანტები. პოლიციამ ხალხის დაშლა სახანძრო ქაფით სცადა, მაგრამ მილში წნევა დაბალი იყო და შესხურებულმა წყალმა ადამიანები კიდევ უფრო გააშმაგა. როდესაც ისინი ბარში შეიჭრნენ, იქ მათ შეიარაღებული პოლიციელები დახვდნენ. ვითარება უკიდურესად დაიძაბა. პოლიციელებმა მეამბოხეებს იარაღი დაუმიზნეს, მათ კი საპასუხოდ ბარს ბენზინი გადაასხეს და გადაწვეს. ხანძრის ლოკალიზება ადგილზე მისულმა სახანძრომ მოახდინა. საერთო ჯამში, ალყა დაახლოებით 45 წუთი გრძელდებოდა.

შემთხვევის ადგილზე პოლიციამ დამატებითი ძალები შემოიმტკიცა – ქვედანაყოფი, სახელწოდებით „ტაქტიკური საპატრულო ჯგუფი“, რომელიც ვიეტნამის ომის საწინააღმდეგო პროტესტების დროს გამოიყენებოდა. ქვედანაყოფის მიზანი ხალხის დაშლა იყო, თუმცა მან ეს ვერ მოახერხა – მომხვდურებს დამხვდურებმა ქვებისა და სხვა საგნების სეტყვა დაატეხეს თავს. ბობ კოლერი (Bob Kohler), რომელიც იმ ღამეს ძაღლს ასეირნებდა, იხსენებს: „არეულობა უამრავი მინახავს, მაგრამ გეები იმ ღამეს ნამდვილად ზღვარს გადავიდნენ. პოლიციელები სრულიად პატივაყრილები იყვნენ. აქამდე მსგავსი რამ არ მომხდარა. ისინი ასეთ წინააღმდეგობას არასოდეს წაწყდომიან, მით უმეტეს – ქალად გადაცმული კაცებისგან. ამან ისინი იმ დონეზე გააცოფა, რომ მათ სახეებზე ადვილად შეამჩნევდით ამ ადამიანების დახოცვის მზაობას“.

პოლიცია პროტესტანტებისგან ქუჩის გაწმენდას შეეცადა, მაგრამ ეს უკანასკნელნი არ ნებდებოდნენ. ისინი ღიად დასცინოდნენ და აჯავრებდნენ სამართალდამცავებს. ხალხის უმართავი ტალღა მეშვიდე გამზირისკენ დაიძრა, მან კრისტოფერ-სტრიტი გადაკეტა. პოლიციასთან შეტაკება დილის 4 საათამდე გაგრძელდა. მომდევნო დილით, ადამიანები კრისტოფერ-პარკში ისხდნენ და ვერ იჯერებდნენ წუხანდელი ღამის ამბებს. სამარისებური სიჩუმე იდგა, თუმცა ჰაერში კვლავ იგრძნობოდა დაძაბულობა. ღამის არეულობების შედეგად, 13 ადამიანი დააპატიმრეს. ოთხმა პოლიციელმა და პროტესტანტთა დაუდგენელმა რაოდენობამ, სხეულის დაზიანებები მიიღო, Stonewall Inn კი პრაქტიკულად გაცამტვერდა. მომავალ ღამეს, პაინს ბარში მისვლა და მისი დახურვა ჰქონდა განზრახული. არეულობის დროს, კრეიგ როდველმა (Craig Rodwell), წიგნის მაღაზიის მფლობელმა, დარეკა გაზეთებში: New York Times, New York Post და New York Daily News, და მომხდარის შესახებ შეატყობინა. ახალი ამბავი უცებ გავრცელდა.

მომდევნო ღამით, არეულობებმა კრისტოფერ-სტრიტზე კიდევ უფრო დიდი ძალით იფეთქა. Stonewall Inn-ს დაუბრუნდნენ წინა ღამის ვიზიტორები, და ამჯერად მათ გამვლელები და ტურისტები შეუერთდნენ. ათასობით ადამიანი შეიკრიბა ბარის წინ, რომელიც კვლავ გაიღო. ქუჩაზე დიდი საცობი შეიქმნა. პროტესტანტთა ტალღამ ალყა შემოარტყა ავტობუსებსა და ავტომობილებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში ატარებდნენ, თუ მათი მფლობელები მათ მხარდაჭერას გამოხატავდნენ ან ქამინგ აუთს გააკეთებდნენ. ქუჩაზე ნაგვის ურნების დაწვა დაიწყეს. შემთხვევის ადგილზე კვლავ გამოჩნდა „ტაქტიკური საპატრულო ჯგუფი“. უწესრიგობები დილის 4 საათამდე გაგრძელდა. ორშაბათს და სამშაბათს, წვიმის გამო, გრინვიჩ-ვილიჯზე სიტუაცია რამდენადმე განიმუხტა. კრეიგ როდველმა და მისმა პარტნიორმა ფრედ სერჯენტმა, ამით ისარგებლეს და 5000 ფურცელი გაავრცელეს მოთხოვნით: „გეი ბარებს მოვაცილოთ მაფია და პოლიციელები!“. ფურცლებზე დატანილი იყო Stonewall Inn-ისა და მაფიის საკუთრებაში მყოფი სხვა გეი ბარების ბოიკოტირებისა და საზოგადოებრივი წნეხის მერიაზე განხორციელებისკენ მოწოდება, ასევე „პოლიციის თავაშვებულობის“ ალაგმვის მოთხოვნა. ოთხშაბათს, კრისტოფერ-სტრიტზე არეულობები განახლდა მას შემდეგ, რაც Village Voice-ის ჟურნალისტებმა ჰოვარდ სმიტმა და ლუსიან ტრესკოტმა ამბოხის მონაწილეთა მისამართით შეურაცხმყოფელი და დამამცირებელი გამოთქმები გამოიყენეს: „forces of faggotry“ (პედარასტული ძალები), „Sunday fag follies“ (კვირის პედარასტული ანცობა), „limp wrists“ (სუსტი მაჯები). ამჯერად, პროტესტანტთა რისხვა თავს გაზეთის რედაქციას დაატყდა. ამასობაში, მათ რიცხვს კიდევ 1000 ადამიანი შეემატა. ოთხშაბათ საღამოს გაჩაღებული მორიგი შეტაკებები ერთი საათის მანძილზე გაგრძელდა. იმ საღამოს, 5 ადამიანი დააპატიმრეს.

დემონსტრაცია გეების უფლებებისთვის ქალაქ ნიუ-იორკში, 1976 წელი.

Stonewall Inn-მა არეულობების შემდეგ რამდენიმე კვირას გასტანა. 1969 წლის ოქტომბერში, რაიონში მკვეთრად გაძვირდა საიჯარო გადასახადი, რის გამოც დაიკეტა.

ბევრ აქტივისტს მიაჩნია, რომ სტოუნვოლის ამბოხი არამხოლოდ გეი განმათავისუფლებელი მოძრაობის დასაბამია, არამედ – გეი სიამაყისა და თანამედროვე ლგბტ ადამიანების უფლებებისთვის ბრძოლის ფუნდამენტი, რომელზეც დღეს ამერიკის შეერთებულ შტატებში ლგბტ ადამიანებისადმი დამოკიდებულება და პატივისცემაა აგებული.

გეი სიამაყის მარში (გეი პრაიდი)

1970 წლის 28 ივნისს, გრინვიჩ-ვილიჯზე, სტოუნვოლის ამბოხის ერთი წლისთავი აღნიშნეს. „კრისტოფერ-სტრიტის გათავისუფლების დღე“ – ისტორიაში პირველი გეი სიამაყის მარში (გეი პრაიდი). ნიუ-იორკის მხარდამხარ, სტოუნვოლის მოვლენების წლისთავი აღნიშნეს ლოს-ანჯელესსა და ჩიკაგოში. მომდევნო წელს, გეი პრაიდი გაიმართა ბოსტონში, დალასში, მილუოკიში, ლონდონში, პარიზში, დასავლეთ ბერლინში, სტოკჰოლმში. 1972 წელს მათ რიცხვს ატლანტა, ბუფალო, დეტროიტი, ვაშინგტონი, მაიამი, სან-ფრანცისკო და ფილადელფია შეუერთდა.

XXI საუკუნე

დღესდღეობით ლგბტ მოძრაობა საკმაოდ ძლიერია მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში. თუმცა არსებობს კრიტიკა და ინიციატივები, რომლებიც ამ სოციალური მოძრაობის დახშობას ცდილობენ. 2011 წელს, ბრაზილიაში, ქალაქ სან პაულუს საკრებულოს წევრმა „მემარჯვენე დემოკლატთა“ პარტიიდან, კარლოს აპოლიანიომ დეკემბრის მესამე კვირა დღის „ჰეტეროსექსუალთა სიამაყის დღედ“ გამოცხადების ინიციატივა გამოთქვა. მძაფრი კრიტიკის მიუხედავად კანონპროექტი დამტკიცდა, თუმცა დღემდე სან-პაულუს ჯერ არცერთი „ჰეტეროსექსუალთა სიამაყის დღე“ არ აღუნიშნავს.

2013 წლის 17 მაისს ჰომოფობიასთან და ტრანსფობიასთან ბრძოლის დღის აღსანიშვნელად გამოსული აქტივისტები 20 000-მდე ულტრა-კონსერვატმა მართლმადიდებლური ეკლესიის მრევლმა დაარბია, რომლებსაც წინ სასულიერო პირები მიუძღოდნენ. 2014 წლიდან 17 მაისს ჰომოფობიასთან და ტრანსფობიასთან ბრძოლის დღისადმი და საქართველოს პატრიარქის დაარსებული „ოჯახის სიწმინდის დღისადმი“ მიძღვნილი ღონისძიებები თბილისში პარალელურ რეჟიმში აღინიშნება.

2015 წელს სტამბოლში სიამაყის მარში პოლიციამ ცრემლსადენი გაზითა და რეზინის ტყვიებით დაარბია. 2015 და 2016 წლებში მთავრობამ აქტივისტებს ნება არ მისცა მარში გაემართათ, რაც უსაფრთხოების ნორმების დაცვის გარანტიის არქონით გაამართლეს.

ამისდა მიუხედავად მოძრაობა განაგრძობს პროგრესს. ნიდერლანდები იყო პირველი ქვეყანა, რომელმაც დაუშვა ერთი სქესის მქონე პირების ქორწინება 2001 წელს. 2022 წლის მონაცემებით, ნიდერლანდებს შეუერთდა შემდეგი ქვეყნები: შვედეთი, არგენტინა, ბელგია, კანადა, ისლანდია, ირლანდია, ნორვეგია, სამხრეთ აფრიკა, ესპანეთი, პორტუგალია, დანია, ურუგვაი, ბრაზილია, საფრანგეთი, კოლუმბია, ახალი ზელანდია, მექსიკა, გაერთიანებული სამეფო, ამერიკის შეერთებული შტატები, მალტა, გერმანია, ავსტრალია, ავსტრია, ტაივანი, ეკვადორი, კოსტა-რიკა, ჩილე, შვეიცარია და სლოვენია.

სქოლიო

1. Actors to Gyms. Retrieved 7 June 2015. Jump up ^ Bernstein, Mary (2002). Identities and Politics: Toward a Historical Understanding of the Lesbian and Gay Movement. Social Science History 26:3 (fall 2002). 2. ^ Bull, C., and J. Gallagher (1996) Perfect Enemies: The Religious Right, the Gay Movement, and the Politics of the 1990s. New York: Crown. 3. One example of this approach is: Sullivan, Andrew. (1997) Same-Sex Marriage: Pro and Con. New York: Vintage.