ინგლისის ანჟუელი მეფეები

ინგლისის ანჟუელი მეფეები (/ˈændʒɪvɪnz/ ; „ანჟუდან“) — ფრანგული წარმოშობის მეფეები, რომლებიც მართავდნენ ინგლისს XII და ადრეულ XIII საუკუნეებში; მისი მონარქები იყვნენ ჰენრი II, რიჩარდ I და ჯონ უმიწაწყლო. 1144 წლიდან 10 წლის განმავლობაში საფრანგეთში ანჟუს ორმა გრაფმა, ჟოფრუა და მისმა ვაჟმა, მომავალმა ჰენრი II-ემ, მოიპოვეს კონტროლი დასავლეთ ევროპაში, საფრანგეთში, მიწების უზარმაზარ ჯგუფზე, რომელსაც აკონტროლებდნენ 80 წლის განმავლობაში და რეტროსპექტულად მოიხსენიებოდა, როგორც ანჟუელების იმპერია. როგორც პოლიტიკური ერთეული, ეს სტრუქტურულად განსხვავდებოდა წინამორბედ ნორმანთა და მემკვიდრე პლანტაგენეტთა სამფლობელოებისაგან. ჟოფრუა ნორმანდიის ჰერცოგი გახდა 1144 წელს და გარდაიცვალა 1151 წელს. 1152 წელს მისმა მემკვიდრემ, ჰენრიმ, დაამატა აკვიტანია ელეონორ აკვიტანელთან ქორწინების შედეგად. ჰენრიმ ასევე მემკვიდრეობით მიიღო დედის, მატილდას, მეფე ჰენრი I-ის ქალიშვილის პრეტენზია ინგლისის ტახტზე, რომელიც მან დაიკავა 1154 წელს მეფე სტეფანეს გარდაცვალების შემდეგ.

ანჟუელები

1198 წელს მიღებული გერბი
ქვეყანა	ინგლისი
ფუძე დინასტია	პლანტაგენეტები
ტიტულები	ინგლისის მეფე ირლანდიის ლორდი აკვიტანიის ჰერცოგი ბრეტონის ჰერცოგი ნორმანდიის ჰერცოგი ანჟუს გრაფი გატინასის გრაფი მეინი გრაფი ტუირეინის გრაფი მორტეინის გრაფი
დამაარსებელი	ჟოფრუა პლანტაგენეტი
უკანასკნელი მმართველი	ჯონ უმიწაწყლო
ამჟამინდელი მეთაური	არ არსებობს
დაარსდა	1154
დაიშალა	1204
ეროვნება	ფრანგი, ინგლისელი

ჰენრის შემდეგ მისი მესამე ვაჟი, რიჩარდ, რომლის რეპუტაციამ საბრძოლო ოსტატობის გამო მიიღო ეპითეტი „Cœur de Lion“ ან „ლომის გული“. ის დაიბადა და გაიზარდა ინგლისში, მაგრამ ძალიან ცოტა დრო გაატარა იქ მისი ზრდასრული ცხოვრების განმავლობაში, შესაძლოა სულაც ექვსი თვე. ამის მიუხედავად, რიჩარდი რჩება მუდმივ საკულტო ფიგურად, როგორც ინგლისში, ასევე საფრანგეთში.

როდესაც რიჩარდი დაიღუპა, გამეფდა მისი ძმა ჯონი, ჰენრი II-ის მეხუთე და უკანასკნელი ვაჟი, 1204 წელს ჯონმა საფრანგეთან ბრძოლაში დაკარგა ანჟუელების კონტინენტური სამფლობელოების დიდი ნაწილი. ის და მისი მემკვიდრეები კვლავ ითვლებოდნენ აკვატინიის ჰერცოგებად. ანჟუს დაკარგვამ გამოიწვია დინასტიის სახელის შეცვლა და ჰენრი III პირველ პლანტაგენეტ მეფედ ითვლება, ამ დინასტიის სახელი მომდინარეობს დისი დიდი ბაბუა ჟოფრუა პლანტაგენეტიდან. თუ ანჟუელების და მომდევნო ინგლისელ მეფეთა შორის დინასტიებს არ განვასხვავებთ, მაშინ ჰენრი II ითვლება პირველ პლანტაგენეტ მეფედ. ჯონიდან დინასტია უწყვეტად, უფროსის ვაჟების ხაზით ვითარდებოდა რიჩარდ II-მდე, როდესაც დინასტია დაიყო ლანკასტერების და იორკების დინასტიებად.

ტერმინოლოგია

ანჟევინი

ჩრდილოეთ საფრანგეთი ანჟუს საგრაფოს გარშემო; წითელი წრეები აღნიშნავს რეგიონალურ ურბანულ ცენტრებს

ზედსართავი „ანჟევინი“ განსაკუთრებით გამოიყენება ინგლისურ ისტორიაში და ეხება მეფეებს, რომლებიც ასევე ითვლებოდნენ ანჟუს გრაფებად—დაწყებული ჰენრი II-იდან—ჟოფრუა და მატილდას ვაჟი; მათი მახასიათებლები, შთამომავლები და ისტორიის პერიოდი ფარავდნენ მეთორმეტე საუკუნის შუა ხანებიდან მეცამეტე საუკუნის დასაწყისამდე. გარდა ამისა, იგი ასევე გამოიყენება ანჟუსთან, ან აქედან გამომდინარე რომელიმე სუვერენულ მთავრობასთან დაკავშირებით. როგორც არსებითი სახელი, იგი გამოიყენება ანჟუს ან ანჟუელების იმპერიის მმართველის ნებისმიერი მკვიდრისთვის. როგორც ასეთი, ანჟევინი ასევე გამოიყენება ანჟუს სხვა გრაფებისა და ჰერცოგებისთვის; მათ შორის სამი მეფის წინაპრები, მათი ბიძაშვილები, რომლებსაც ეკავათ იერუსალიმის სამეფო და საფრანგეთის სამეფო ოჯახის სხვა შემდგომი წევრები, რომლებსაც მიენიჭათ ტიტულები სხვადასხვა დინასტიების შესაქმნელად, მათ შორის იყო ანჟუს კაპეტური დინასტია და ანჟუს ვალუას დინასტია.

ანჟუს იმპერია

1887 წელს ტერმინი „ანჟუს იმპერია“ შემოიღო კეიტ ნორგიტმა. რამდენადაც ცნობილია, არ არსებობდა თანამედროვე სახელი ტერიტორიების ამ ერთობლიობისთვის, რომლებსაც მოიხსენიებდნენ — თუ საერთოდ — მოუხერხებელი გარემოებებით, როგორიცაა: „ჩვენი სამეფო და ყველაფერი, რაც ჩვენს მმართველობას ექვემდებარება, როგორიც არ უნდა იყოს ეს ან მთელი სამეფო. რომელიც მამამისს ეკუთვნოდა“. მაშინ, როცა ამ ტერმინის ანჟური ნაწილი უდავო აღმოჩნდა, იმპერიის ნაწილი საკამათო გახდა. 1986 წელს ისტორიულ სპეციალისტთა კონვენციამ დაასკვნა, რომ არ არსებობდა ანჟუელების სახელმწიფო და არც იმპერია, მაგრამ ტერმინი „პლანტაგენეტთა სივრცე“ მისაღები იყო.

პლანტაგენეტი

ჰენრი II (1154–1189) მიიჩნევა ინგლისის პირველ პლანტაგენეტ მეფედ.

რიჩარდ იორკელმა იორკის მესამე ჰერცოგმა XV საუკუნეში მიიღო პლანტაგენეტი თავის გვარად. Plantegenest (ან Plante Genest) იყო XII საუკუნის მისი წინაპარი ჟოფრუა, ანჟუს გრაფის და ნორმანდიის ჰერცოგის მეტსახელი. მრავალი პოპულარული თეორიიდან ერთ-ერთი გვთავაზობს მეტსახელის წყაროდ კაშკაშა ყვითელი („ოქროს“) აყვავებული მცენარის სახელს. {genista შუა საუკუნეების ლათინურ ენაზე.)

გაურკვეველია, რატომ აირჩია რიჩარდმა ეს კონკრეტული სახელი, თუმცა ვარდების ომების დროს იგი ხაზს უსვამდა საკუთარ თავს, როგორც ჟოფრუა საგვარეულო შთამომავალს. სახელის რეტროსპექტული გამოყენება ჟოფრუა მამრობითი ხაზის ყველა შთამომავლისთვის პოპულარული იყო ტუდორების შემდგომ დინასტიის დროს, შესაძლოა წახალისებული იყო შემდგომი ლეგიტიმურობით, რაც მან მისცა რიჩარდის შვილიშვილს, ჰენრი VIII-ს. მე-17 საუკუნის ბოლოს ეს სახელი გავრცელებული გახდა ისტორიკოსებს შორის.

ლიტერატურა

• Aberth, John, A Knight at the Movies: Medieval History on Film, Routledge, 2003, ISBN 978-0-415-93886-0.
• Ackroyd, Peter, London – A Biography, Vintage, 2000, ISBN 0-09-942258-1.
• Anouilh, Jean, Antigone, Methuen, 2005, ISBN 978-0-413-69540-6.
• Aurell, Martin, L'Empire de Plantagenêt, 1154–1224, Tempus, 2003, ISBN 978-2-262-02282-2.
• Barratt, Nick, Finance and the Economy in the Reign of Henry II // Henry II: New Interpretations, Boydell Press, 2007. — გვ. 242–256, ISBN 978-1-84383-340-6.
• Bevington, David, Literature and the theatre // The Cambridge History of Early Modern English Literature, Cambridge University Press, 2002. — გვ. 428–456, ISBN 978-0521631563.
• Blockmans, Wim, Introduction to Medieval Europe, 300–1500, Routledge, 2014, ISBN 978-1317934257.
• Bradbury, Jim, Philip Augustus and King John: Personality and History // King John: New Interpretations, Boydell & Brewer, 2007, ISBN 978-0851157368.
• Brand, Paul, Henry II and the Creation of the English Common Law // Henry II: New Interpretations, Boydell Press, 2007. — გვ. 347–361, ISBN 978-1-84383-340-6.
• Carlton, Charles, Royal Warriors: A Military History of the British Monarchy, Pearson Education, 2003, ISBN 0-582-47265-2.
• Carpenter, David, Royal Warriors: A Military History of the British Monarchy, Hambledon Press, 1996, ISBN 978-1-85285-137-8.
• Carpenter, David, The Struggle for Mastery: The Penguin History of Britain 1066–1284, Penguin, 2004, ISBN 978-0-14-014824-4.
• Churchill, Winston, A History of the English-Speaking Peoples, ტ. 1, Cassell, 1958, ISBN 978-0304363896.
• Contramine, Phillipe, Histoire militaire de la France (tome 1, des origines à 1715), PUF, 1992, ISBN 2-13-048957-5.
• Curren-Aquino, Deborah T, Introduction // King John: New Interpretations, University of Delaware Press, 1989. — გვ. xix-xxvi, ISBN 978-0874133370.
• Danziger, Danny, 1215: The Year of Magna Carta, Hodder & Stoughton, 2003, ISBN 978-0-340-82475-7.
• Davies, R. R., Domination and Conquest: The Experience of Ireland, Scotland and Wales, 1100–1300, Cambridge University Press, 1990, ISBN 978-0-521-02977-3.
• Davies, Norman, Europe – A History, Pimlico, 1997, ISBN 0-7126-6633-8.
• Davies, Norman, Europe – A History, MacMillan, 1999, ISBN 0-333-76370-X.
• Dobson, R. B.; Taylor, John (1997). The Rymes of Robin Hood: An Introduction to the English Outlaw. Sutton Publishing. ISBN 978-0750916615. 
• Dyer, Christopher (2009). Making a Living in the Middle Ages: The People of Britain, 850–1520. Yale University Press. ISBN 978-0-300-10191-1. 
• Elliott, Andrew B. R. (2011). Remaking the Middle Ages: The Methods of Cinema and History in Portraying the Medieval World. McFarland. ISBN 978-0-7864-4624-7. 
• Favier, Jean (1993). Dictionnaire de la France médiévale (fr). Fayard. 
• Flori, Jean (1999). Richard Coeur de Lion: le roi-chevalier (fr). Biographie Payot. ISBN 978-2-228-89272-8. 
• Gillingham, John (2007a). „Doing Homage to the King of France“, Henry II: New Interpretations. Boydell Press, გვ. 63–84. ISBN 978-1-84383-340-6. 
• Gillingham, John (2007b). „Historians without Hindsight: Coggshall, Diceto and Howden on the Early Years of John's Reign“, King John: New Interpretations. Boydell & Brewer, გვ. 1–26. ISBN 978-0851157368. 
• Gillingham, John (1994). Richard Coeur de Lion: Kingship, Chivalry, and War in the Twelfth Century. Hambledon Press. ISBN 978-1-85285-084-5. 
• Gillingham, John (2001). The Angevin Empire. Arnold. ISBN 0-340-74115-5. 
• Grant, Lindy (2005). Architecture and Society in Normandy, 1120–1270. Yale University Press. ISBN 0-300-10686-6. 
• Hallam, Elizabeth M.; Everard, Judith A. (2001). Capetian France, 987–1328, 2nd, Longman. ISBN 978-0-582-40428-1. 
• Harvey, John (1948), The Plantagenets, Fontana/Collins, ISBN 0-00-632949-7
• Holt, J. C. (1982). Robin Hood. Thames & Hudson. ISBN 0-500-27541-6. 
• Huscroft, Richard (2005). Ruling England, 1042–1217. Pearson. ISBN 0-582-84882-2. 
• Jones, Dan (2012). The Plantagenets: The Kings Who Made England. HarperPress. ISBN 978-0-00-745749-6. 
• Maley, Willy (2010). „'And bloody England into England gone': Empire, Monarchy, and Nation in King John“, This England, That Shakespeare. Ashgate, გვ. 51–62. ISBN 978-0754666028. 
• McLynn, Frank (2007). John Lackland. Vintage Books. ISBN 978-0-7126-9417-9. 
• Norgate, Kate (1902). John Lackland. Macmillan. ISBN 978-1230315256. „norgate king john london.“ 
• Palmer, R. Barton (2007). „Queering the Lion Heart: Richard I in The Lion in Winter on Stage and Screen“, Queer Movie Medievalisms. Ashgate, გვ. 45–60. ISBN 978-0-7546-7592-1. 
• Plant, John S (2007). „The Tardy Adoption of the Plantagenet Surname“. Nomina. 30: 57–84. ISSN 0141-6340.
• Potter, Lois (1998). Playing Robin Hood: the Legend as Performance in Five Centuries. University of Delaware Press. ISBN 978-0-87413-663-0. 
• Power, Daniel (2007). „Henry, Duke of the Normans (1149/50-1189)“, Henry II: New Interpretations. Boydell Press, გვ. 85–128. ISBN 978-1-84383-340-6. 
• Ramsay, James Henry (1903). 'The Angevin Empire. Sonnenschein. ISBN 978-1143823558. 
• Richardson, Douglas (2004). Plantagenet Ancestry: a Study in Colonial and Medieval Families. Genealogical Publishing. ISBN 978-0-8063-1750-2. 
• Runciman, Steven (1954). A History of the Crusades. Cambridge University Press. ISBN 0521061636. 
• Schama, Simon (2000). A History of Britain – At the edge of the world. BBC. ISBN 0-563-53483-4. 
• Smedley, Edward (1836). The History of France, from the final partition of the Empire of Charlemagne to the Peace of Cambray. Baldwin and Craddock, გვ. 72. 
• Strickland, Matthew (2007). „On the Instruction of a Prince: The Upbringing of Henry, the Young King“, Henry II: New Interpretations. Boydell Press, გვ. 184–214. ISBN 978-1-84383-340-6. 
• Stubbs, William (1874). The Constitutional History of England, in its Origin and Development. Clarendon Press. OCLC 2653225. 
• Tiwawi, Subha; Tiwawi, Maneesha (2007). The Plays of T.S. Eliot. Atlantic. ISBN 978-81-269-0649-9. 
• Turner, Ralph V (1994). King John (The Medieval World). Longman Medieval World Series. ISBN 978-0-582-06726-4. 
• Turner, Ralph V.; Heiser, Richard R (2000), The Reign of Richard Lionheart, Ruler of the Angevin empire, 1189–1199, Harlow: Longman, ISBN 0-582-25659-3
• Vauchez, Andre (2000). Encyclopedia of the Middle Ages. Routledge. ISBN 1-57958-282-6. 
• Vincent, Nicholas (2007b). „The Court of Henry II“, Henry II: New Interpretations. Boydell Press, გვ. 278–334. ISBN 978-1-84383-340-6. 
• Wagner, John (2001). Encyclopedia of the Wars of the Roses. ABC-CLIO. ISBN 1-85109-358-3. 
• Warren, W. L. (1991). King John. Methuen. ISBN 0-413-45520-3. 
• Warren, W. L. (2000). Henry II, Yale, Yale University Press. ISBN 978-0-300-08474-0. 
• Warren, Wilfred Lewis (1978). King John, Revised Edition. University of California Press. ISBN 0-520-03643-3. 
• White, Graeme J. (2000). Restoration and Reform, 1153–1165: Recovery From Civil War in England. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-55459-6.