აცეტონი
აცეტონი, დიმეთილკეტონი, C3H6O — უმარტივესი კეტონი, უფერო სითხე დამახასიათებელი სუნით. დუღილის ტემპერატურაა 56,1°C, დნობისა კი −95°C, სიმკვრივე — 0,7899 გ/სმ³. აცეტონს ახასიათებს კეტონების ყველა თვისება: წარმოქმნის ოქსიმს, სემიკარბაზონს, ოქსინიტრილს. იგი იერთებს ქლორეტონს და იძლევა ანტისეპტიკურ ქლორეტონს (CH3)2C(OH)CCl3. აცეტონზე ქლორისა და ტუტის მოქმედებით შეიძლება ქლოროფორმის მიღება. აცეტონი რეაქციისუნარიანი ნაერთია, მონაწილეობს მრავალ ქიმიურ რეაქციაში, რომელთაგან ბევრი სამრეწველო მნიშვნელობისაა. აცეტონს თავდაპირველად ღებულობდნენ კალციუმის აცეტატის მშრალი გამოხდით: (CH3COO)2Ca→CH3COCH3+CaCO3 და ძმარმჟავას ორთქლის გატარებით სხვადასხვა კატალიზატორზე (ცერიუმის ჟანგი, ტიტანი და სხვა). მისი მიღების შედარებით ახალი მეთოდია პროპილენის ჰიდრატაციითა და წარმოქმნილი იზოპროპილის სპირტის დაჟანგვით:
| აცეტონი | |
 | |
 | |
 | |
| ზოგადი | |
|---|---|
| სისტემური სახელწოდება | პროპანონ-2[1] |
| ტრადიციული სახელწოდება | აცეტონი, დიმეთილკეტონი |
| ქიმიური ფორმულა | C3H6O |
| მოლური მასა | 58,08 გ/მოლი |
| ფიზიკური თვისებები | |
| სიმკვრივე | 0,7845 გ/სმ³ |
| თერმული თვისებები | |
| დნობის ტემპერატურა | −94.7[2] °C |
| დუღილის ტემპერატურა | 56.05[2] °C |
| კრიტიკული წერტილი | 235,5 |
| ქიმიური თვისებები | |
| pKa | 19.16 (H2O)[3] |
| NFPA 704 |
 3
1
0
|
| კლასიფიკაცია | |
| CAS | 67-64-1 |
| PubChem | 180 |
| EINECS | 200-662-2 |
| RTECS | AL3150000 |
გამოყენება რედაქტირება
აცეტონს ხშირად იყენებენ გამხსნელად (განსაკუთრებით ნიტრო- და აცეტილცელულოზასთვის), ლაბორატორიებსა და მრეწველობაში, აგრეთვე საწყის პროდუქტად კეტონის, იოდოფორმის, იზოპრენის, მეტაკრილმჟავას ეთერებისა და სხვათა მიღებისას.
ლიტერატურა რედაქტირება
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 74.
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards
- Acetone Safety Data Sheet (SDS) დაარქივებული 2020-03-18 საიტზე Wayback Machine.
- Hazardous substances databank entry at the national library of medicine დაარქივებული 2018-12-04 საიტზე Wayback Machine.
- Calculation of vapor pressure, liquid density, dynamic liquid viscosity, surface tension of acetone
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ (2014) Nomenclature of Organic Chemistry : IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013 (Blue Book). Cambridge: The Royal Society of Chemistry, გვ. 723. DOI:10.1039/9781849733069-FP001. ISBN 978-0-85404-182-4.
- ↑ 2.0 2.1 Lide, David R. (ed) (2003). CRC Handbook of Chemistry and Physics, 84th Edition. CRC Press. Boca Raton, Florida; Section 3, Physical Constants of Organic Compounds.
- ↑ Chiang, Yvonne; Kresge, A. Jerry; Tang, Yui S.; Wirz, Jakob (1984). „The pKa and keto-enol equilibrium constant of acetone in aqueous solution“. Journal of the American Chemical Society. 106 (2): 460–462. doi:10.1021/ja00314a055.
