არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო
არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო (ლათ. Cortinarius balteatus) — სოკოს სახეობა აბლაბუდიანი სოკოების გვარისა, რომლის გავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკას, ევროპასა და მაროკოს (ჩრდილოეთი აფრიკა).
არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||
მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
ლათინური სახელი | |||||||||||||||
Cortinarius balteatus (Fr.) Fr. (1838) | |||||||||||||||
|
საკვებად გამოიყენება ნორჩობაში. იზრდება ჯგუფებად ნიადაგზე, წიწვოვან და შერეულ ტყეებში, ზაფხულიდან შემოდგომამდე.
სოკო პირველად აღწერა შვედმა მიკოლოგმა ელიას მაგნუს ფრისმა 1838 წელს როგორც Agaricus balteatus,[1] ხოლო იმავე წელს გადაიტანა კორტინარიუსის გვარში.[2]
სამეცნიერო სინონიმები:
აღწერა
რედაქტირებაქუდის დიამეტრი — 3-12 სმ-მდე, ხორციანი, ნორჩობაში ნახევარსფეროსებრია, შემდეგ ამობურცული და საბოლოოდ ბრტყლად ჩაზნექილი. ზედაპირი მშრალი, ქერცლისებრი, ზოგჯერ ოდნავ წებოვანი, კიდეზე შემოვლებულია აქვს იისფერი არშია.[3] ფერი ვარირებს ვარდისფერ-იისფერიდან ვარდისფერ-იისფერ-ყავისფრამდე.
ჰიმენოფორი — ფირფიტებიანი, ფირფიტები შეზრდილია კბილით. საკმაოდ მკვრივი, თავდაპირველად ღია მოყვითალოა, შემდეგ მოთეთრო ან ჟანგმიწისფერი.
ფეხის სიგრძე — 4-7 სმდე, სისქე — 2-4 სმ-მდე, ცილინდრულ, მკვრივი, ძირში გაგანიერებული, სიგრძივ ბოჭკოვანი. თავიდან მოთეთრო, შემდეგ ჟანგმიწისფერი, ზოგჯერ ძირისკენ წითელ-ყავისფერი.
რბილობი — სქელი, ხორციანი, მკვრივი, თეთრი ფერის. გაჭრისას ფერს არ იცვლის, სასიამოვნო გემოთი. ნორჩობაში ახასიათებს ხილის სუნი, სიმწიფეში იღებს არასასიამოვნი სუნს.
სპორების ფხვნილი — ყვითელ-ყავისფერი.[4][5] სპორები — 10-11x5–5,6 მკმ, ნუშის ფორმის.
გავრცელება და ეკოლოგია
რედაქტირებაგავრცელების არეალი მოიცავს ჩრდილოეთ ამერიკას, ევროპასა და ჩრდილოეთ აფრიკას (მაროკო).
ფართოდაა გავრცელებული ევროპაში, თუმცა ზოგიერთ ადგილას იშვიათად გვხვდება,[6] მაგალითად — პოლონეთში, სლოვაკეთში, გერმანიაში, ნიდერლანდებსა და ინგლისში.[7]
იზრდება ნიადაგზე ერთეულებად ან დიდ ჯგუფებად, წიწვივან და შერეულ ტყეებში, უპირატესად მჟავე ნიადაგზე ნაძვთან,[8] ზოგჯერ სოჭთანაც
სეზონი — ზაფხულიდან შემოდგომამდე.
მსგავსი სახეობები
რედაქტირებაკვებითი ღირებულება
რედაქტირებასაკმაოდ გემრიელი სოკოა. გამოიყენება ახალი, მხოლოდ ნორჩი ეგზემპლარები. სიმწიფეში ახასიათებს არასასიამოვნო სუნი, აქედან გამომდინარე, ზოგიერთი სახელმძღვანელო მას არასაჭმელ სოკოდ მიიჩნევს.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო“ ვიკისაწყობში.1
- არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო MycoBank-ზე (ინგლისური)
- არშიიანი აბლაბუდიანი სოკო Index Fungorum-ზე (ინგლისური)
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Elias Fries: „Observationes mycologicae”, vol. 2, Editura Gerhard Bonnier, Havniae 1818, p. 138
- ↑ Index Fungorum. ციტირების თარიღი: 2017-12-29.
- ↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 185, ISBN 99940-856-1-1.
- ↑ Bruno Cetto: „Der große Pilzführer”, vol. 2, Editura BLV Verlagsgesellschaft, München,
- ↑ Marcel Bon: „Pareys Buch der Pilze”, Editura Kosmos, Halberstadt 2012, p. 208-209, ISBN 978-3-440-13447-4 ^ Elias Fries: „Observationes mycologicae”, vol. 2, Editura Gerhard Bonnier, Havniae 1818, p. 138
- ↑ Discover Life Maps.
- ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.