ავგუსტა მიკლაშევსკაია

ავგუსტა მიკლაშევსკაია (რუს. Авгу́ста Миклаше́вская, დ. 11 იანვარი (23), 1891, დონის როსტოვი — გ. 30 ივნისი, 1977, მოსკოვი) — რუსული და საბჭოთა დრამატული თეატრის მსახიობი, რსფსრ დამსახურებული არტისტი (1945). რუსი პოეტის სერგეი ესენინის რჩეული, რომელმაც ციკლიდან „ხულიგნის სიყვარული“ შვიდი ლექსი მიუძღვნა.

ავგუსტა მიკლაშევსკაია
დაბ. თარიღი	11 (23) იანვარი, 1891
დაბ. ადგილი	დონის როსტოვი
გარდ. თარიღი	30 ივნისი, 1977(1977-06-30) (86 წლის)
გარდ. ადგილი	მოსკოვი
მოქალაქეობა	სსრკ
საქმიანობა	მსახიობი
მუშაობის ადგილი	Kamerny Theatre
ჯილდოები	რუსეთის სფსრ-ის დამსახურებული არტისტი
ავგუსტა მიკლაშევსკაია ვიკისაწყობში

ოჯახი

ავგუსტა დაიბადა 1891 წელს დონის როსტოვში. მისი მამა, ლეონ (ლეონიდ) სპიროვი (თავდაპირველად სპირო, 1869-1930), ბერძნული წარმოშობის ტფილისელი, ხელმძღვანელობდა სამჭედლოს როსტოვ-ვლადიკავკაზის რკინიგზის როსტოვის სადგურზე. ცნობილია, როგორც შესანიშნავი ხელოსანი და მამამისის მსგავსად, მიიღო "პირადი" (ანუ, არა მემკვიდრეობითი) თავადობა „უანგარო და ერთგული სამსახურისთვის“. დედა, ავგუსტა სპიროვა (დ. ბუძინსკაია, 1868-?), მემკვიდრეობით დიდგვაროვანი ქალი იყო, დაიბადა სტარაია- რუსაში მიწის მესაკუთრის, ანდრეი ბუზინსკის ოჯახში.

ოჯახს თორმეტი შვილი ჰყავდა, ოთხი მათგანი ბავშვობაში გარდაიცვალა. მამის შემოსავალი იძლეოდა საშუალებას ჰქონოდათ დიდი სახლი და მიეცა შვილებისთვის განათლება, მათ შორის — მუსიკალური. ავგუსტა სწავლობდა როსტოვის დრამატული თეატრის თეატრალურ სკოლაში, სადაც მისი მასწავლებლები იყვნენ მომავალში ცნობილი მოსკოვის სამხატვრო თეატრის მხატვარი ვერა პოპოვა და ნიჭიერი რეჟისორი ნიკოლაი სინელნიკოვი. აქ მან შეასრულა თავისი პირველი როლი სოფია ფამუსოვას სპექტაკლში „ვაი ჭკუისგან“. მოგვიანებით, უმცროსი დები, ალექსანდრა და თამარა, იმავე სკოლაში სწავლობდნენ. ალექსანდრას ქალიშვილს ნატალია კაჩუევსკაიას, დიდი სამამულო ომის მონაწილეს, მიენიჭა რუსეთის ფედერაციის გმირის წოდება (გარდაცვალების შემდგომ).

კამერული თეატრი

1910 წელს იგი დაქორწინდა, როსტოველ ნოტარიუს სერგეი მიკლაშევსკის (1860-?) ვაჟზე, ივან მიკლაშევსკიზე, რომელსაც ჰქონდა საკუთარი სანოტარეო კანტორა . იმავე წელს, ავგუსტამ დატოვა ქმარი, ოჯახი და გაემგზავრა მოსკოვში სამსახიობო სწავლების გასაგრძელებლად. იგი შევიდა თეატრალურ სკოლაში, მაგრამ თითქმის მაშინვე მიიწვია ალექსანდრე ტაიროვმა ახალ „კამერულ თეატრში“. აქ უკვე მას ძალიან გაუმართლა: კალიდასას „საქუნტალას“ მთავარი მსახიობი — ტაიროვას ცოლი და კოლეგა, ალისა კუნენი, ავად გახდა. მის ნაცვლად კი მიკლაშევსკაია აიყვანეს. წარმატებული იყო მისი შემდეგი მთავარი როლი ჰოფმანის „პრინცესა ბრამბილაში“, რომელიც დიდი ხნის განმავლობაში იყო კამერული თეატრის სავიზიტო ბარათი. ერთი წლის შემდეგ მან მიიღო ათენის პრინცესა არიკიას როლი რასინის „ფედრაში“, სპექტაკლში, რომელშიც ფედრას როლი განასახიერა კონენმა, რასაც კრიტიკოსების დადებითი შეფასება და მაყურებლის სიყვარული მოყვა. ახალგაზრდა მსახიობი, ტაიროვის პიესებში კონენის შემდეგ, გახდა მეორე მთავარი შემსრულებელი. ავგუსტა შენიშნა რუსულმა კინომატოგრაფიამ, სადაც ასევე ითამაშა ფილმებში „ქალბატონი-გლეხის ქალი" (1916), „განმანათლებლობის ნაყოფი“, „მოპარული ახალგაზრდობა“, „ფსიქიკა“, „ბერის სიყვარული“ (მთელი 1917 წ.). დრამატული მსახიობებისთვის ცეკვის სასწავლებლად მოიწვიეს დიდი თეატრის მოცეკვავე და ქორეოგრაფი ლევ ლაშჩილინი. ავგუსტა დაინტერესდება ახალგაზრდა, მომხიბვლელი რეპეტიტორით. მიკლაშევსკისთან მისი ქორწინება ფორმალობად იქცა, როდესაც მოსკოვში გადასვლის შემდეგ ქმარმა აცნობა, რომ მის ცხოვრებაში სხვა ქალი გამოჩნდა. 1918 წლის 30 მაისს დაიბადა მისი ვაჟი.

„არ იდარდო“ და „მახვილი კუთხეები“

1923 წელს კამერული თეატრი ხანგრძლივი გასტროლებით გაემგზავრა საზღვარგარეთ. ავგუსტას არ სურდა ხუთი წლის შვილის დიდი ხნით დატოვება (არ მისცეს ბავშვის წაყვანის უფლებას ) და მან უარი თქვა მოგზაურობაზე. მართალია იგი ითვლებოდა დასის წევრად, მაგრამ ფაქტიურად სამუშაოს გარეშე დარჩა. შესაბამისად, მას აღარ ჰქონდა შემოსავალი და იძულებული გახდა ახალი სამსახური მოეძებნა. დროებითი თავშესაფარი იყო რესტორანი-თეატრი, უფრო სწორად, ღამის კაბარე სასაცილო სახელწოდებით "არ იდარდო". ამავდროულად, მას სამუშაო შესთავაზეს მცირე თეატრში "Sharp Corners", რომლის სახელიც პასუხობდა მის ჟანრს — დადგა მცირე სატირული პიესები, მინიატურები, ესკიზები და ექსპრომტად სპექტაკლები.

1923 წლის აგვისტოში მიკლაშევსკაია შეხვდა სერგეი ესენინს — იზადორა დუნკანთან განქორწინებამდე ცოტა ხნით ადრე. მათი შეხვედრიდან მეორე დღეს პოეტმა დაიწყო ლირიკული ლექსების ციკლის წერა „ხულიგანის სიყვარული“ — ერთ-ერთი ყველაზე გულშიჩამწმდომი ლექსების ციკლი მის პოეზიაში, სადაც შესულია მიკლაშევსკაიასადმი მიძღვნილი შვიდი ლექსი. 1976 წლის შემოდგომაზე, როდესაც მსახიობი უკვე 85 წლის იყო, ლიტერატურათმცოდნეებთან საუბარისას ავგუსტამ აღიარა, რომ მისი რომანი ესენინთან პლატონური იყო და მას არც კი უკოცნია პოეტისთვის.

მუშაობა პროვინციაში

როდესაც კამერული თეატრი დაბრუნდა ევროპის ქალაქებიდან ხანგრძლივი გასტროლების შემდეგ, მიკლაშევსკაიამ ვერ დაინახა მისი სახელი დასაქმებულთა სიაში. ტაიროვმა არ აპატია, მისი აზრით, გაუმართლებელი უარი მოგზაურობაზე, გასტროლების წინ. ყოველგვარი ახსნა-განმარტების გარეშე, მან დაწერა განცხადება თეატრიდან წამოსვლის შესახებ. ესენინი ეცადა ავგუსტას მოწყობას ვ. მეიროხოლდას თეტრში. როგორც მიკლაშევსკაია იხსენებდა: „ძალიან აღელვებული მივიდა ვსევოლოდთან და უთხრა: „თუ მიკლაშევსკაიას არ მიიღებ, მე შენ გცემ“.

საბოლოოდ, ავგუსტამ კაბარეში „არ იდარდო“ დაიწყო მუშაობა და გაემგზავრა გასტროლებზე ქვეყნის მასშტაბით, ახლა უკვე შვილთან და დასთან — თამარასთან ერთად, რომელიც ასევე გახდა დასის წევრი. გასტროლებიდან დაბრუნების შემდეგ იგი გადავიდა ახლად გახსნილ სატირის თეატრში, მაგრამ იქ მუშაობდა მხოლოდ ერთი სეზონი, 1924-1925 წლებში.

1925 წლის ნოემბერში მან უკანასკნელად ნახა ესენინი. დეკემბერში მას ტელეფონით აცნობეს, რომ სერგეი გარდაიცვალა.

უკმაყოფილებამ საკუთარი შემოქმედებითი მოღვაწეობით და მოუწესრიგებელმა პირადმა ცხოვრებამ მიკლაშევსკაია სამსახიობო „ბირჟაზე“ მიიყვანა. 1926 წელს იგი გაგზავნეს ახლად გახსნილ ბრაიანსკის თეატრში, მაგრამ ვერც აქ პოვა თავისი ადგილი, რადგან მისი გული დედაქალაქისკენ მიისწრაფოდა. მალე მოსკოვში დაბრუნდა და ე.წ. მოძრავ თეატრში დაიწყო მუშაობა — მუდმივი დასის, საკუთარი სცენისა და ორიგინალური რეპერტუარის გარეშე. ისინი ძირითადად კოპირებდნენ დედაქალაქის თეატრების სპექტაკლებს და მათთან ერთად მოგზაურობდნენ პროვინციულ ქალაქებში.

1930 წელს მიკლაშევსკაიას მამა დააპატიმრეს მეფის საიდუმლო პოლიციასთან თანამშრომლობის ცრუ ბრალდებით და იმავე წლის 13 ნოემბერს დახვრიტეს.

მიკლაშევსკაიამ ვერ გაუძლო მომთაბარე ცხოვრებას და დაბრუნდა ბრაიანსკში. იგი დაუახლოვდა თეატრის რეჟისორ ბორის პიკოვსკის. 1936-1938 წლებში, ცოტახნით მუშაობდა მასთან კრასნოიარსკსა და ტულაში, ასევე რიაზანის დრამატულ თეატრში, სადაც პიკოვსკი დაინიშნა მთავარ რეჟისორად. რეჟისორების ერთი თეატრიდან მეორეში გადაყვანა იმ დროს ჩვეულებრივი მოვლენა იყო. რიაზანის თეატრში, რომელიც ცნობილია თავისი ტრადიციებით, მიკლაშევსკაიამ საბოლოოდ იპოვა საკუთარი თავი. ორი წლის განმავლობაში ითამაშა მრავალი წამყვანი როლი კლასიკური რეპერტუარიდან. მან ასევე მოახერხა ბორის პიკოვსკის მიერ შექმნილ მუსიკალურ თეატრში რეჟისორობა ეცადა. მათ ერთად დადგეს „ევგენი ონეგინი“, „პიკის ქალი“, „ტრავიატა“ და „კარმენი“.

ამასობაში მისმა ვაჟმა იგორმა, რომელიც მოსკოვში დარჩა, სპორტული კარიერა აირჩია და დიდ წარმატებებს მიაღწია კრივში. 1938 წელს იგორი გაიწვიეს ჯარში და ლენინგრადში გაგზავნეს, სადაც ფაქტიურად მაშინვე დაქორწინდა. ის მონაწილეობდა საბჭოთა-ფინურ და დიდ სამამულო ომებში. 1947 წელს, დემობილიზებული, პენსიაზე გასვლამდე მუშაობდა კრივის მწვრთნელად სპორტულ საზოგადოებაში „შრომის რეზერვები“.

1938 წელს პიკოვსკი გადაიყვანეს იჟევსკის რუსულ დრამატულ თეატრში და მიკლაშევსკაიაც მას გაჰყვა. მან წარმატებით ითამაშა მისთვის უკვე ნაცნობი რამდენიმე როლი პიკოვსკის მიერ რიაზანიდან იჟევსკში გადატანილ სპექტაკლებში („მასკარადი“, „ანა კარენინა“), ხოლო 1940 წლის ბოლოს იგი ჩაირიცხა კიროვის დრამატულ თეატრში. ომის დაწყებისთანავე, თეატრი პატარა ქალაქ სლობოდსკოიში, კიროვიდან რამდენიმე ათეულ კილომეტრში გადავიდა, რადგან გაათავისუფლა სცენა დიდი დრამატული თეატრისთვის, რომელიც ევაკუირებული იყო ლენინგრადიდან. აქ მან ითამაშა კრუჩინინა — „დამნაშავე დანაშაულის გარეშე“ და მაშა — ბ. ლავრნევის „ბრალში“.

ისევ მოსკოვში

1943 წელს, როდესაც ევაკუირებულმა მოსკოვის თეატრებმა დაიწყეს დაბრუნება დედაქალაქში, მიკლაშევსკაიამაც მოახერხა დაბრუნება და სექტემბერში ტაიროვთან შეთანხმებით ხელახლა ჩაირიცხა კამერული თეატრის დასში. მან წარმატებით შეასრულა დებიუტი ანტონ ჩეხოვის „თოლიაში“. მან წარმატებით განაახლა ერთ-ერთი მთავარი როლი — ბუიონის პრინცესა კამერული თეატრის ლეგენდარულ სპექტაკლში "ადრიენ ლეკუვრერი", რომელიც 1944 წლის 14 ივნისს 750-ჯერ გაიმართა. 1945 წლის იანვარში, კამერული თეატრის 30 წლის იუბილესთან დაკავშირებით, მიკლაშევსკაიას მიენიჭა რსფსრ დამსახურებული არტისტის წოდება.

კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი როლი მისი შესრულებით იყო, ქალბატონი სიბილ ბირლინგი — ჯონ პრისტლის სპექტაკლში „ინსპექტორი მოვიდა“, რომელიც დაიდგა კამერნის თეატრში სახელწოდებით „ის მოვიდა“ (1945).

მომავალში მას აღარ სთავაზობდნენ ახალ, საინტერესო როლებს და მონაწილეობას კონიუნკტურულ და, შესაბამისად, არც თუ ისე ხანგრძლივ სპექტაკლებში: „რეჯინალდ დევისის ბედი“, „მეგობრები-ამხანაგები“, „ცხოვრება ციტადელში“, „ჯონი — მსოფლიოს ჯარისკაცი“, „ლომი მოედანზე“ და ა.შ. არ მოჰქონდა მისთვის შემოქმედებითი კმაყოფილება.

1940-იანი წლების ბოლოს გაძლიერდა იდეოლოგიური ზეწოლა ხელოვნების მუშაკებზე. სულ რაღაც ოთხი თვის შემდეგ, რაც 1949 წლის 29 იანვარს გაზეთ „პრავდაში“ გამოქვეყნდა სტატია „თეატრის კრიტიკოსთა ანტიპატრიოტული ჯგუფის შესახებ“, ტაიროვი გაათავისუფლეს თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელის მოვალეობიდან. ხოლო 1950 წლის 9 აგვისტოს კამერული თეატრი გადაკეთდა ა. ს. პუშკინის სახელობის თეატრად.

უკანასკნელი წლები

მიკლაშევსკაია რვა წლის განმავლობაში დარჩა ა. ს. პუშკინის სახელობის თეატრის მსახიობად. უკვე თეატრალური კარიერის ბოლოს, მან ბოლო მნიშვნელოვანი როლი მიიღო — მარიამი, სერბი კლასიკოსის ბრანისლავ ნუშიჩის სატირულ სპექტაკლში „დოქტორი“. 1958 წელს, სამოცდაშვიდი წლის ასაკში, მიკლაშევსკაიამ დაასრულა მუშაობა თეატრში, როგორც რესპუბლიკური მნიშვნელობის პენსიონერმა.

1960 წელს ავგუსტა მიკლაშევსკაიამ დაწერა მემუარები ესენინის შესახებ, რომლებიც დღემდე არ არის სრულად გამოქვეყნებული.

1965 წელს მამამისის, ლეონიდ სპიროვისთვის ყველა ბრალდება მოიხსნა. სიცოცხლის ბოლო წლები მსახიობი დასთან, კამერულ მომღერალ თამარასთან ერთად ცხოვრობდა.

იგი გარდაიცვალა 1977 წლის 30 ივნისს 86 წლის ასაკში. მისი ანდერძი: "დაწვით სხეული და გააფანტეთ ფერფლი მდელოებსა და ტყეებში", მხოლოდ ნახევრად შესრულდა. ასობით გულშემატკივარმა გააცილა უკანასკნელ გზაზე მსახიობი და დიდი პოეტის მუზა, წაიკითხეს მისთვის მიძღვნილი ესენინის ლექსები.

ვაჟი იგორ მიკლაშევსკი გარდაიცვალა 1990 წელს.

ლიტერატურა

• Ваксберг А. И., Любовь и коварство. Театральный детектив, М: АСТ:Русь-Олимп, 2007, ISBN 978-5-17-045516-4.
• Хмельницкий Ю. О., Из записок актёра таировского театра, М: «ГИТИС», 2004, ISBN 5-7196-0291-7.
• Устименко Н. М. Донская муза Сергея Есенина // Донской временник. Год 2016-й / Дон. гос. публ. б-ка. Ростов-на-Дону. — 2015. — Вып. 24. — С. 106—114.