ფრიდრიხ ველერი

(გადამისამართდა გვერდიდან ფრიდრიხ ვიოლერი)

ფრიდრიხ ველერი (გერმ. Friedrich Wöhler [ˈvøːlɐ]; დ. 31 ივლისი, 1800, ეშერსჰაიმი – გ. 23 სექტემბერი, 1882, ტინგენი) — გერმანელი ქიმიკოსი, განათლებით ექიმი.

ფრიდრიხ ველერი
გერმ. Friedrich Wöhler
დაბ. თარიღი 31 ივლისი, 1800(1800-07-31)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8]
დაბ. ადგილი Eschersheim, ჰესენ-კასელი, საღვთო რომის იმპერია[1]
გარდ. თარიღი 23 სექტემბერი, 1882(1882-09-23)[9] [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] (82 წლის)
გარდ. ადგილი გეტინგენი, პრუსიის სამეფო, გერმანიის იმპერია[9] [10] [6]
დასაფლავებულია გიოტინგენის სასაფლაო[11]
მოქალაქეობა  პრუსიის სამეფო
Electorate of Hesse
ჰესენ-კასელი
 გერმანიის იმპერია
საქმიანობა ქიმიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი და ბიოქიმიკოსი
მუშაობის ადგილი გეტინგენის უნივერსიტეტი და Q15787840?
ალმა-მატერი მარბურგის უნივერსიტეტი და ჰაიდელბერგის უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები Wilhelm Kühne[12]
სამეცნიერო ხარისხი დოქტორის ხარისხი[13]
ჯილდოები კოპლის მედალი[14] , ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის, კოთენიუსის მედალი, ბავარიის მაქსიმიალიანის ორდენი სამეცნიერო და სახელოვნებო მიღწევებისათვის, საპატიო ლეგიონის ორდენის კავალერი და სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი[15]

მოღვაწეობა

რედაქტირება

1836 წლიდან გეტინგენის უნივერსიტეტის პროფესორი იყო. 1853 წლიდან პეტერბურგის მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წევრ-კორესპონდენტი. 1822 წელს აღმოაჩინა ციანმჟავა ( ). 1928 წელს ორგანული ნაერთი შარდოვანა მიიღო არაორგანული ნაერთებიდან, რითაც შეარყია იმდროს გავრცელებული ვიტალისტური მოძღვრება ე. წ. სასიცოცხლო ძალის შესახებ.[16] 1844 წელს სინთეზურად მიიღო ჰიდროქინონი და გამოიკვლია ოპიუმის ალკალოიდები. 1827 წელს ალუმინი მიიღო ალუმინის ქლორიდისა ( ) და კალიუმის ერთად გახურებით, 1828 წელს მსგავსად გამოჰყო ბერილიუმი და იტრიუმი. 1862 წელს მიიღო კალციუმკარბიდი და მასზე წყლის მოქმედებით აცეტილენი. შექმნა ცნობილი ქიმიის სკოლა.

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • Мусабеков Ю. С., Ф. Вёлер и значение его трудов в развитии химии, «Труды института истории естествознания и техники», 1960, т. 30, с. 71—96;
  1. 1.0 1.1 1.2 Wöhler, Friedrich // Allgemeine Deutsche BiographieL: 1898. — ტ. 43. — S. 711–717.
  2. 2.0 2.1 SNAC — 2010.
  3. 3.0 3.1 KNAW Past Members
  4. 4.0 4.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
  5. 5.0 5.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
  6. 6.0 6.1 6.2 www.accademiadellescienze.it
  7. 7.0 7.1 Académie nationale de médecine
  8. 8.0 8.1 Base biographiqueBIU Santé.
  9. 9.0 9.1 Гольдштейн М. Ю., Δ Велер, Фридрих // Энциклопедический словарь / под ред. К. К. Арсеньев, Ф. Ф. ПетрушевскийСПб: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. Vа. — С. 745.
  10. Вёлер Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  11. Find a Grave — 1996.
  12. Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. Deutsche Nationalbibliothek Record #118634488 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
  14. Award winners : Copley MedalRoyal Society.
  15. List of Royal Society Fellows 1660-2007ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 386.
  16. Wöhler, Friedrich (1828). „Ueber künstliche Bildung des Harnstoffs“. Annalen der Physik und Chemie. 88 (2): 253–256. Bibcode:1828AnP....88..253W. doi:10.1002/andp.18280880206. — Available in English at: Chem Team.