უმიჰანა ჩუვიდინა
უმიჰანა ჩუვიდინა (ბოსნ. Umihana Čuvidina; დ. 1794, სარაევო, ბოსნიის ეალეთი, ოსმალეთის იმპერია - გ. 1870, სარაევო, ბოსნიის ვილაიეთი, ოსმალეთის იმპერია) — ოსმალეთის ბოსნიელი პოეტი და ყველაზე ადრეული ბოსნიელი ქალი ავტორი, რომლის ნამუშევრები დღესაც ცოცხლობს.[1] ჩუვიდინა თვის ლექსებს მღეროდა და ამით დიდი წვლილი შეიტანა ტრადიციული ბოსნიური ჟანრის ხალხურ მუსიკაში, რომელსაც ჰქვია სევდალინკა.[2]
| უმიჰანა ჩუვიდინა | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 1794 |
| დაბადების ადგილი | სარაევო |
| გარდაცვალების თარიღი | 1870 |
| გარდაცვალების ადგილი | ბოსნიის ვილაიეთი |
| საქმიანობა | პოეტი და მწერალი |
| მოქალაქეობა |
.svg){kind=small} ოსმალეთის იმპერია |
ბიოგრაფია
რედაქტირებაჩუვიდინა დაიბადა დაახლოებით 1794 წელს სარაევოში, როდესაც თანამედროვე ბოსნია და ჰერცეგოვინა ოსმალეთის იმპერიის ნაწილი იყო. თავიდან მისი ოჯახი ბოსნიელი რესტატორები იყვნენ, რომლებიც მოგვიანებით ზრდიდნენ და ყიდნენ საზამთროს. ჩუვიდინა გაიზარდა ჰრიდში, სარაევოს კვარტალში, რომელიც განლაგებულია მდინარე მილიაცკას მარცხენა ნაპირზე.
1813 წელს, ჩუვიდინა დანიშნული იყო ახალგაზრდა მამაკაცზე სახელად მუჯო ჩამჯი-ბაირაქტარზე, რომელიც დაიღუპა, როგორც იმპერატორ ალიფაშა დერენდელიჯას არმიის ჯარისკაცი სერბეთის პირველი აჯანყების პდროს, XIX საუკუნის დასაწყისში. მოკლეს პატარა ქალაქ ლოზნიცასთან, მდინარე დრინასთან ახლოს. მისი საქმროს სიკვდილის განცდით, ჩუვიდინამ გადაწყვიტა არასოდეს დაქორწინდეს და დაკავდა პოეზიით, დაიწყო ლექსების წერა თავისი საქმროს და მისი თანამემამულე ჯარისკაცების შესახებ.
თავისი საქმროს მუჯოს სიკვდილიდან ოთხი წლის შემდეგ, უმიჰანამ თავისი ხელით შეჭრა თმა მარადიული გლოვის ნიშნად და შემდეგ ის თმა ეზოში ღობეზე დააბა. ეს ფაქტი აღნიშნულია მის ლექსებში.
ერთადერთი სრული პოემა, რომელიც შეიძლება მიეკუთვნოს ჩუვიდინას ეჭვგარეშე, არის 79 კუპლეტის სიგრძის ეპოსი სახელწოდებით "Sarajlije iđu na vojsku protiv Srbije" (ქართ. "სარაევოს მარტის კაცი, სერბეთის ომის წინააღმდეგ"), რომელიც დაიწერა არებიცას სკრიპტით.[3]
სიკვდილი
რედაქტირებაუმიჰანა ჩუვიდინა ცხოვრობდა ღრმა სიბერემდე და გარდაიცვალა დაახლოებით 1870 წელს. იგი დაკრძალეს მუსულმანური დაკრძალვის წესით უცნობ ადგილას სარაევოში.
მემკვიდრეობა
რედაქტირებადაწყებითი სკოლა
რედაქტირებამისი სახელობის დაწყებითი სკოლა (Umihana Čuvidina Osnovna Škola) გაიხსნა 1970 წელს, სარაევოს ნაწილში სახელწოდებით Boljakov Potok.[4][5]
1992 წლის 26 სექტემბერს, სერბეთის ძალებმა რამდენიმე სტუდენტი მოკლეს, ბოსნიის ომის დროს.[6] სამი თვის შემდეგ, 1992 წლის 16 დეკემბერს, სკოლის კიდევ სამი ახალგაზრდა სტუდენტი მოკლეს, როდესაც სერბებმა ყუმბარა ისროლეს შენობის ეზოში. ეს ინციდენტები სარაევოს ალყის ნაწილი იყო, რომელიც თითქმის ოთხი წელი გაგრძელდა.[7]
სხვა
რედაქტირებასახლი, რომელშიც დაიბადა უმიჰანა, მდებარეობს "Ulica Mujezinova" ქუჩაზე სარაევოს სტარი გრადში, წლების განმავლობაში სასტიკად გაუარესდა. მოხუცებისთვის ძნელია ძველ ქუჩებში სახლების გარშემო ფეხით სიარული ზამთარში, როდესაც ყინულისა და თოვლის საფარი ეფინება ასფალტზე, ხოლო სახლების გარშემო ბალახი იზრდება. უმიჰანას დაბადების სახლიც ასევე იშლება. უბნის მაცხოვრებლები რამდენიმეჯერ ქალაქის მერიას სთხოვეს მოათავსონ დაფა ისტორიული მონაცემებით ჩუვიდინას შესახებ მის სახლზე, სადაც ის თავის დროზე ცხოვრობდა,[8] მაგრამ უშედეგოდ, სანამ 2011 წელს, სარაევოს მერიამ დაამტკიცა 80,000 ბოსნიური კონვერტირებადი მარკის ოდენობით თანხა ქუჩისა და სახლის აღსადგენათ.[9]
2012 წლის სექტემბერში, ბოსნიელმა მსახიობმა ნადა დურევსკამ განაცხადა, რომ ის და მისი კოლეგა ადმირ გლამოჩაკი გეგმავენ მონოდრამის შექმნას უმიჰანა ჩუვიდინას შესახებ. დურევსკამ განაცხადა, რომ ის აგროვებდა ინფორმაციას და ცხოვრება იდუმალი პოეტისავით ერთი წლის განმავლობაში.[10]
ნაწილობრივი სამუშაოების ჩამონათვალი
რედაქტირებადაახლოებით 1810-1820 წლები
რედაქტირება- "Čamdži Mujo i lijepa Uma" (ჩამდჯი მუჯო და ლამაზი უმა)[11]
- "Sarajlije iđu na vojsku protiv Srbije" (სარაევოს მარტის კაცი, სერბეთის ომის წინააღმდეგ)
- "Žal za Čamdži Mujom" (ლტოლვა ჩამდჯი მუჯოსადმი)
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Tarih donosi priču o Umihani Čuvidini. tvsa.ba (28 December 2011). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 10 იანვარი 2014. ციტირების თარიღი: 24 December 2012.
- ↑ Sevdalinka, naučni esej. ibn-sina.net. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 ნოემბერი 2012. ციტირების თარიღი: 24 December 2012.
- ↑ Voices in the Shadows: Women and Verbal Art in Serbia and Bosnia; Pages 250 & 251. books.google.com. ციტირების თარიღი: 24 December 2012.
- ↑ Umihana Čuvidina Elementary School official website. osuc.edu.ba. ციტირების თარიღი: 24 December 2012.
- ↑ Osnovna škola "Umihana Čuvidina", Sarajevo. most387.com (6 January 2012). ციტირების თარიღი: 24 December 2012.[მკვდარი ბმული]
- ↑ Obilježena godišnjica ubistva devet građana Novog Grada. avaz.ba (28 September 2012). დაარქივებულია ორიგინალიდან — 30 სექტემბერი 2012. ციტირების თარიღი: 24 December 2012.
- ↑ OBILJEŽENA 20. GODIŠNJICA STRADANJA U POTUR ŠEHIDIJINOJ ULICI. novigradsarajevo.ba (17 December 2012). ციტირების თარიღი: 24 December 2012.
- ↑ Propada ulica u kojoj je rođena čuvena Umihana Čuvidina. avaz.ba (1 April 2011). ციტირების თარიღი: 24 December 2012.[მკვდარი ბმული]
- ↑ Dosta oštećenih kaldrma u Starom Gradu: Za sanaciju 80.000 KM. avaz.ba (24 May 2011). ციტირების თარიღი: 24 December 2012.[მკვდარი ბმული]
- ↑ Đurevska i Glamočak pripremaju monodramu o Umihani Čuvidinoj. avaz.ba (25 September 2012). ციტირების თარიღი: 24 December 2012.[მკვდარი ბმული]
- ↑ CAMDZI MUJO I LIJEPA UMA. camo.ch. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 აპრილი 2018. ციტირების თარიღი: 24 December 2012.