ვიკიპედია

ტერაქტი სომხეთის პარლამენტში

ტერაქტი სომხეთის პარლამენტში, სომხეთში ცნობილი, როგორც ოქტომბერი 27 (სომხ. Հոկտեմբերի 27 ჰოქტომბერი ქსანიოთ) — ტერორისტული თავდასხმა სომხეთის ეროვნული კრებაზე, დედაქალაქ ერევანში 1999 წლის 27 ოქტომბერს.[3][4] ხუთი შეიარაღებული კაცისაგან შემდგარმა ჯგუფმა, რომელთაც ნაირი ჰუნანიანი მეთაურობდა, ცეცხლი გაუხნეს ეროვნული კრების წევრებს, მათ შორის ქვეყნის პრემიერ-მინისტრ ვაზგენ სარქისიანსა და პარლამენტის თავმჯდომარე კარენ დემირჭიანს.

ტერაქტი სომხეთის პარლამენტში
Հոկտեմբերի 27

საფოსტო ბარათი, რომელზეც ტერაქტის რვავე მსხვერპლია გამოსახული.
ინფორმაცია ტერაქტზე
მდებარეობა ეროვნული კრების შენობა, ერევანი, სომხეთი
თარიღი 27 ოქტომბერი, 1999
17:15 (UTC+4)
სამიზნე ვაზგენ სარქისიანი
(დამნაშავეებისა და ზოგიერთი თვითმხილველის მიხედვით)
იარაღები ავტომატი აკ-47 (АК-47)
მსხვერპლი
8 (მსხვერპლთა სია)
დაზიანება 30+[1][2]
თავდამსხმელები
5 (თავდამსხმელთა სია)
მცველები

შენობის ოკუპაციის შემდეგ:

მოტივი პუტჩი (Coup d'état)
(სახელმწიფო გადატრიალება)

ტერაქტი პოსტ-საბჭოთა სომხეთის ისტორიაში ერთ-ერთ ყველაზე საკამათო მოვლენაა, რომელმაც საბოლოოდ მნიშვნელოვანი ზეგავლენა იქონია სომხეთის პოლიტიკურ ლანდშაფტზე. იგი დღემდე რჩება უამრავი შეთქმულების თეორიის მიზეზად, რომელთა უმეტეს ნაწილშიც სომხეთის პრეზიდენტი რობერტ ქოჩარიანი ტერაქტის ერთ-ერთ მონაწილედ ითვლება, რომლის შემდგომი მმართველობასაც ხშირად აკრიტიკებდნენ, რადგან მას ავტორიტარულიად თვლიდნენ. სარქისიანი და დემირჭიანი, რომლებიც ტერაქტს ემსხვერპლნენ სომხეთის ეროვნული გმირის წოდებებით დააჯილდოვეს.[5]

ტერაქტი

რედაქტირება

1999 წლის 27 სექტემბერს, დაახლოებით 17:15 საათისთვის[6][7], ხუთი კაცისაგან შემდგარი ჯგუფი, ჟურნალისტისა და დაშნაკცუთიუნის ყოფილი წევრის ნაირი ჰუნანიანის მეთაურობით[8], ერევანში, ბაგრამიანის ქუჩაზე მდებარე სომხეთის ეროვნული კრების შენობაში შეიჭრა, რა დროსაც მთავრობის წევრები კითხვა-პასუხის რეჟიმში მუშაობდნენ, ჯგუფის წევრები კალაშნიკოვის ტიპის ავტომატებით იყვნენ შეარაღებულნი და იარაღებს გრძელი ქურთუკების ქვეშ მალავდნენ[6][9]. შეჭრისთანავე ჯგუფის წევრებმა ცეცხლი გახსნეს, ცალმხრივ სროლას 8 ადამიანი შეეწირა[10], დაიჭრა 30 ადამიანზე მეტი.[1][2]

ჰუნანიანს თან ახლდა მისი ძმა კარენი, ბიძა ვრამ გალასტიანი და ორი სხვა (დერენიკ ეჯანიანი და ედუარდ გრიგორიანი)[11]. ჯგუფი აცხადებდა, რომ მათი მიზანი პუტჩის, სახელმწიფო გადატრიალების მოწყობა იყო[12][13]. ისინი საკუთარ აქტს „პატრიოტულ“ ქმედებად თვლიდნენ[6]. ისინი აცხადებდნენ, რომ „სურდათ მთავრობის დასჯა, იმის გამო რაც ერს დამართეს,“ ხელისუფლების წევრებს სპეკულიანტებად და „ხალხის სისხლის მსმელებად“ მოიხსენიებდნენ[14]. ისინი აცხადებდნენ, რომ „ქვეყანა კატასტროფულ“ მდგომარეობაში იყო და „კორუმპირებული ჩინოვნიკები“ ქვეყნის დასახმარებლად არაფერს აკეთებდნენ[2][14]. ჯგუფის მთავარს სამიზნეს პრემიერ-მინისტრი ვაზგენ სარქისიანი წარმოადგენდა[8], დანარჩენი გარდაცვლილები კი მათი განცხადებით გაუთვალისწინებელი მსხვერპლი იყო[14]. ერთ-ერთი თვითმხილველის თქმით ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი სარქისიანი მივიდა და უთხრა: „საკმარისია ჩვენი სისხლის სმა“, სარქისიანმა კი მშვიდად უპასუხა: „ყველაფერი თქვენი და ჩვენი ბავშვების მომავლისთვის გაკეთდა“[14]. ვაზგენ სარქისიანს რამდენიმეჯერ დაარტყეს[15]. ანა ისრაელიანმა და თვითმხილველ ჟურნალისტმა განაცხადეს, რომ „პირველი გასროლა დაახლოებით ერთიდან ორ მეტრამდე მანძილიდან ვაზგენ სარქისიანის მიმართულებით განხორციელდა“, მისი სიტყვებით „შეუძლებელი იყო, რომ სარქისიანი ცოცხალი გადარჩენილიყო“[7]. გაგიკ სარატიკიანი, ოპერატორი, იყო პირველი პიროვნება გარეთ მყოფთა შორის, რომელსაც შიგნით შესვლის უფლება მიეცა, ჯერ კიდევ იმ დროს, როდესაც შენობას ჯერ კიდევ ტერორისტები აკონტროლებდნენ. სარატიკიანმა ვაზგენ სარქისიანისა და კარენ დემირჭიანის გარდაცვლილი ცხედრები გადაიღო[14]. პარლამენტის შენობიდან სარქისიანის ცხედრის გამოსვენება, მხოლოდ 27 ოქტომბრის საღამოს გახდა შესაძლებელი[1].

თავდასხმიდან მცირე დროის შემდეგ ერევანში ასობით პოლიციელი და სამხედრო მოსამსახურე და ორი ჯავშანტრანსპორტიორი იქნა მობილიზებული[6], ისინი ბაგრამიანის ქუჩაზე განლაგდნენ და ეროვნული კრების შენობა ალყაში მოაქციეს[14]. ოპერაციაში ასევე მონაწილეობას ღებულობდა რუსული ანტიტერორისტული რაზმი[9]. პრეზიდენტი რობერტ ქოჩარიანი პირადად ხელმძღვანელობდა პარლამენტის შენობის გარშემო განლაგებულ ძალებს[16]. ამ დროისთვის კი შენობაში ტერორისტებს დაახლოებით 50 მძევალი ჰყავდათ[6], ისინი ველტმფრენს და პოლიტიკური მიმართვის გასაკეთებლად პირდაპირ საეთერო დროს ითხოვდნენ.[1][7][13]

პრეზიდენტი რობერტ ქოჩარიანი ტელევიზორში სიტყვით გამოვიდა და განაცხადა, რომ სიტუაციას აკონტროლებდა. მისმა წარმომადგენელმა ვაჰე გაბრიელიანმა სწრაფად დაახასიათა „ინდივიდუალური ტერიტორისტები“ და განაცხადა, რომ „ტერორისტთა ჯგუფი წარმოადგენდა პატარა დაჯგუფებას და ისინი მხოლოდ პარლამენტის შენობაში იყვნენ“[15]. პრეზიდენტ ქოჩარიანთან გამართული მოლაპარაკების შემდეგ შეიარაღებულმა პირებმა მძევლები გაანთავისუფლეს და 28 ოქტომბერს 17–18 საათიანი დაპირისპირების შემდეგ[13], სამართალდამცავებს ჩაბარდნენ[17][18]. ქოჩარიანმა ტერორისტებს პირადი უსაფრთხოებისა და თავისუფალი სასამართლოს ჩატარების გარანტია მისცა.[6][19] ამავდროულად, სომხეთის შეიარაღებულმა ძალებმა უსაფრთხოების მიზნით ერევანში გზები ჩაკეტეს[20].

1999 წლის 28 ოქტომბერს პრეზიდენტმა რობერტ ქოჩარიანმა ქვეყანაში სამდღიანი გლოვა გამოაცხადა.[21] 30 ოქტომბრიდან დაიწყო ტერორისტული აქტის დროს დაღუპულთა დაკრძალვის ცერემონიალი, რომელიც 31 ოქტომბერს დასრულდა. დაღუპულთა ცხედრები, მათ შორის ვაზგენ სარქისიანის ცხედარიც ერევნის ოპერისა და ბალეტის აკადემიური თეატრში დაასვენეს[22][23]. ცერემონიალს 30-მდე ქვეყნის მაღალჩინოსნები, მათ შორის რუსეთის ფედერაციის პრემიერ მინისტრი ვლადიმერ პუტინი და საქართველოს პრეზიდენტი ედუარდ შევარდნაძე დაესწრნენ. დაღუპულთა მოსახსნეიბელი ლოცვა სრულიად სომეხთა კათოლიკოსმა გარეგინ II-მ და კილიკიის სომეხმა კათოლიკოსმა ადამ I-მა აღავლინეს[24].

რეაქცია

რედაქტირება

საზოგადოებრივი

რედაქტირება

ტერორისტული აქტიდან მალევე (30–31 ოქტომბერი) სომხეთის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის სოციოლოგიური კვლევების ცენტრის მიერ ჩატარდა გამოკითხვა, რომლის მიხედვითაც, გამოკითხულთა 56.9% აცხადებდა, რომ 27 ოქტომბრის მოვლენები სახელმწიფოსა და მისი ავტორიტეტის წინააღმდეგ მიმართული დანაშაული იყო. 63.4%-ს სჯეროდა, რომ ტერორისტული ჯგუფი მკვლელების, მოღალატეებისა და მტრებისგან შედგებოდა[25].

საერთაშორისო

რედაქტირება
  •   ავსტრალია — საგარეო საქმეთა მინისტრმა ალექსანდრ დოუნერმა დაგმო მაღალი თანამდებობის პირების მკვლელობა[26].
  •   საფრანგეთი — სომხეთის საელჩომ საფრანგეთში მიიღო სამძიმრის დეპეშები, საფრანგეთის პრეზიდენტ ჟაკ შირაკისგან, პრემიერ-მინისტრ ლიონელ ჟოსპენისაგან და სხვა ბევრისგან[27].
  •   ირანი — ვიცე-პრეზიდენტი ჰასან ჰაბიბი ირანში სომხეთის საელჩოს ესტუმრა, სადაც მან დატოვა სამძიმრის დეპეშა და გამოთქვა მწუხარება[27].
  •   ყაზახეთი — პრეზიდენტმა ნურსულთან ნაზარბაევმა სამძიმრის დეპეშა გაუგზავნა პრეზიდენტ ქოჩარიანს, დეპეშაში ის ამბობდა, რომ ეს იყო „ბარბაროსული“ ინციდენტი[28].
  •   რუსეთი — პრეზიდენტმა ბორის ელცინმა გამოთქვა „ღრმა აღშფოთება“ და „მკვეთრად დაგმო ტერორისტთა ქმედება“. რუსეთის ელჩმა სომხეთში ბორის ელცინის სახელით მიუსამძიმრა „ბარბაროსული აქტის“ შედეგად დაღუპულთა ოჯახებს[28].
  •   სირია — პარლამენტის თავმჯდომარემ აბდ ალ-ქადირ ქადურამ სამძიმარი გამოთქვა[27].
  •   თურქეთი — პრემიერ-მინისტრმა ბიულენთ ეჯევითმა გამოთქვა შეშფოთება და განაცხადა, რომ „ეს ძალიან სამწუხარო და შემაშფოთებელი მოვლენა იყო“[28].
  •   გაერთიანებული სამეფო — საგარეო ოფისის წარმოადგენელმა განაცხადა, რომ „1991 წლის, სომხეთის დამოუკიდებლობისა და დემოკრატიის აღმშენებლობისთვის გაწეული ამდენი ძალისხმების შემდეგ ეს იყო მართლაც საშინელი დარტყმა და რომ ისინი არ ამართლებდნენ ტერორიზმს“[27].
  •   შეერთებული შტატები — პრეზიდენტმა ბილ კლინტონმა დაგმო ტერორისტული აქტი და მას „გრძნობადაკარგული აქტი“ უწოდა, ამასთან აშშ-მ განაახლა მხარდაჭერა სომხეთის მიმართ. მან დაამატა: „ტრაგედიის ამ დროს ჩვენ ვადასტურებთ ჩვენს მხარდაჭერას სომეხი ხალხისა და მათი ლიდერების მიმართ“[11]. 1999 წლის 17 ნოემბერს წარმომადგენელთა პალატამ მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც დაგმეს მკვლელობები[29].

გამოძიება და სასამართლო

რედაქტირება

29 ოქტომბერს ხუთი ადამიანი ტერორიზმის ბრალდებით გაასამართლეს[9]. გამოძიებას სომხეთის მთავარი სამხედრო პროკურორი გაგიკ ჯჰანგირიანი ხელმძღვანელობდა, რომელიც ამტკიცებდა, რომ მისი გუნდი ტერორისტული აქტის ორგანიზატორებს სასამართლო პროცესის დაწყებიდან ეძებდა[30]. ჯჰანგირიანის მიხედვით საგამოძიებო გუნდი ათეულობით თეორიას განიხილავდა[31]. 2000 წლის იანვრისთვის ჯჰანგირიანის გამომძიებლები პრეზიდენტ რობერტ ქოჩარიანსა და მის გარემოცვას პარლამენტის შენობაში მოწყობილ ტერაქტთან აკავშირებდნენ[32]. ქოჩარიანთან დაახლოებული რამდენიმე პირი დააპატიმრეს, მათ შორის პრეზიდენტის მრჩევლის მოადგილე ალექს არუთინიანი და სომხეთის საზოგადოებრივი მაუწყებელის დირექტორის მოადგილე არუთინ არუთინიანი, მაგრამ ამავე წლის ზაფხულისთვის, ისინი გაანთავისუფლეს[18]. საბოლოოდ, ჯჰანგირიანმა ვერ შეძლო ქოჩარიანის ტერაქტთან კავშირის დადგენა[18].

2000 წლის 12 ივლისს გამოძიება ოფიციალურად დასრულდა საქმე კი სასამართლოს გადაეცა[33]. სასამართლო განხილვა 2001 წლის 15 თებერვალს, ერევანში კენტრონისა და ნორკ-მარაშის რაონებში დაიწყო[34]. სასამართლო საქმე გენერალურ პროკურ აღვან ჰოვსეფიანს და მის ოფისს გადაეცა, რომლებმაც საბოლოოდ საქმე მტკიცებულებების არარსებობის გამო დახურეს[35]. 2003 წლის 2 დეკემბერს, პარლამენტის შენობაში მოწყობილ ტერაქტში ნაირი ჰუნანიანი, კარენ ჰუნანიანი, ვრამ გალასტიანი, დერენიკ ეჯანიანი და ედუარდ გრიგორიანი დამნაშავეებად სცნეს და მათ სამუდამო პატიმრობა მიუსაჯეს[36].

შედეგები

რედაქტირება

1999 წლის ივნისის დასაწყისიდან ოქტომბრის ბოლომდე, სომხეთის პოლიტიკური სისტემა დამოკიდებული იყო დემირჭიან-სარქისიანის ტანდემზე, რომელიც აკონტროლებდა სამხედრო, საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ხელისუფლებებს. მათმა მკვლელობამ ქვეყანაში პოლიტიკური ბალანსი მოშალა და სომხეთის პოლიტიკური არენა რამდენიმე თვის მანძილზე გაურკვეველ ვითარებაში იმყოფებოდა[37]. მკვლელობამ პირდაპირ იმოქმედა სომხეთის საერთაშორისო რეპუტაციაზე, რის შედეგადაც ქვეყანაში შემცირდა უცხოური ინვესტიციები[38]. სარქისიანისა და დემირჭიანის "დე-ფაქტო დუალისტური მმართველობა" ტერორისტული აქტის შემდეგ მთლიანად პრეზიდენტ რობერტ ქოჩარიანის ხელში გადავიდა[39].

არამ ხაჩატრიანი სომხეთის სახალხო პარტიიდან არჩეულ იქნა პარლამენტის თავმჯდომარის თანამდებობაზე, ვაზგენ სარქისიანის ძმამ არამ სარქისიანმა კი პრემიერ-მინისტრის თანამდებობა დაიკავა[40]. თუმცა, 2000 წლის მაისში პრეზიდენტმა ქოჩარიანმა არამ სარქისიანი თანამდებობიდან გაათავისულა, რისი მიზეზიც "სამუშაოსადმი უუნარობა" გახდა. პრემიერ-მინისტრის თანამდებობა კი რესპუბლიკელთა პარტიის ლიდერმა ანდრანიკ მარგარიანმა 2000 წლის 12 მაისს დაიკავა[40].

ბლოკ გაერთიანებას, რომელიც იმ დროისთვის პარლამენტს აკონროლებდა, პრეზიდენტ ქოჩარიანის იმპიჩმენტის საკითხის დაყენება სურდათ[37], თუმცა ქოჩარიანმა მათ ხელი წარმატებით შეუშალა, მან თანდათან მის გარშემო ძალის კონსოლიდაცია შეძლო[41]. მალევე ქოჩარიანი სომხეთის არაპოპულარული გახდა, 2002 აგვისტოში ჩატარებული გამოკითხვის მიხედვით სამ სხვა პოლიტიკოს (სტეფან დემირჩიანი, არტაშეს გეგამიანი, ლევონ ტერ-პეტროსიანი) უფრო მეტი მხარდამჭერი ჰყავდა ვიდრე მას[37]. 2009 წელს ანაჰიტ ნახშიანმა და იური ბახშიანის, პარლამენტის თამჯდომარის მოადგილის ქვრივმა, განაცხადეს, რომ პრეზიდენტმა ქოჩარიანმა 1999 წლის 27 ოქტომბერი ტერორისტული აქტიდან ხელსაყრელ აქტად აქცია, რომლითაც მან ბევრად უფრო ტოტალიტარული რეჟიმი დააარსა[42]. ადამიანის განვითარების ანგარიშმა 2000 წელს დაწერა, რომ 27 ოქტომბერს მომხდარმა ტერორისტულმა აქტმა უარყოფითად იმოქმედა ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებზე, გავლენა იქონია სხვადასხვა ასპექტებსა და სფეროებზე.[43]

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 „Attack in Armenia“. PBS. 27 October 1999. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 Mulvey, Stephen (28 October 1999). „Killers lacked coherent goals“. BBC News. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  3. ↑ Coalson, Robert; Tamrazian, Harry (27 October 2009). „Ten Years Later, Deadly Shooting In Armenian Parliament Still Echoes“. Radio Free Europe/Radio Liberty. ციტირების თარიღი: 3 July 2014. ციტატა: „The brazen act of political terrorism ...“
  4. ↑ Ovanisyan, Lilit (27 October 2011). „Armenian MPs commemorate victims of 1999 terror act committed at National Assembly“. Caucasian Knot. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 25 ივნისი 2015. ციტირების თარიღი: 3 July 2014.
  5. ↑ National Hero of Armenia. The Office to the President of the Republic of Armenia. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 ივნისი 2015. ციტირების თარიღი: 19 October 2013.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 Wines, Michael (28 October 1999). „Prime Minister and Others Slain in Armenian Siege“. New York Times. ციტირების თარიღი: 12 April 2013.
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 Dixon, Robyn (28 October 1999). „Gunmen Kill Premier in Armenian Attack“. Los Angeles Times. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  8. ↑ 8.0 8.1 „Key Armenian leaders assassinated“. The Jamestown Foundation. 28 October 1999. ციტირების თარიღი: 25 May 2013.
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 Wines, Michael (29 October 1999). „3 Charged in Armenia Parliament Seizure“. New York Times. ციტირების თარიღი: 12 April 2013.
  10. ↑ „Armenian commemorating victims of act of terrorism October 27, 1999“. PanARMENIAN.Net. 27 October 2003. ციტირების თარიღი: 17 October 2014.
  11. ↑ 11.0 11.1 „Vazgen Sargsyan Karen Demirchian Killed in Gunmen Raid on Parliament“. Asbarez. 27 October 1999. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  12. ↑ Jeffery, Simon (27 October 1999). „Armenian prime minister killed in 'coup bid'“. The Guardian. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 „Hostage stand-off in Armenian parliament“. BBC News. 27 October 1999. ციტირების თარიღი: 31 March 2013.
  14. ↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 14.5 Demourian, Avet (27 October 1999). „Gunmen Take Over Armenian Parliament; Premier Killed“. The Associated Press. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  15. ↑ 15.0 15.1 „Armenia's prime minister killed in parliament shooting“. CNN. 27 October 1999. ციტირების თარიღი: 31 March 2013.
  16. ↑ Magdashian, Petya (27 October 1999). „Terror in parliament“. San Francisco Chronicle. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  17. ↑ Wines, Michael (31 October 1999). „Assassination in Armenia“. New York Times. ციტირების თარიღი: 12 April 2013.
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 Karatnycky, Adrian (2001). Freedom in the World: The Annual Survey of Political Rights and Civil Liberties, 2000–2001. Transaction Publishers, გვ. 59–60. ISBN 978-1-4128-5008-7. 
  19. ↑ „Armenia gunmen charged“. BBC News. 1 November 1999. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  20. ↑ „Armenia in Crisis“. The Estimate. 5 November 1999. ციტირების თარიღი: 12 June 2013.
  21. ↑ „Gunmen Free Hostages Surrender; Three Day Mourning Period Announced by President“. Asbarez. 28 October 1999. ციტირების თარიღი: 12 June 2013.
  22. ↑ „In pictures: Armenia's grief“. BBC News. 30 October 1999.
  23. ↑ „Sargsyan Demirchian Others Laid to Rest; President Calls Emergency Parliament Session“. Asbarez. 1 November 1999. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  24. ↑ Manoogian Simone, Louise (1 November 1999). „Tragedy in Armenia“. AGBU News Magazine. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 ოქტომბერი 2013. ციტირების თარიღი: 26 May 2013.
  25. ↑ „Public Says Oct. 27 Events Is A Crime Against Statehood“. Asbarez. 3 November 1999. ციტირების თარიღი: 17 June 2014.
  26. ↑ Downer, Alexander. (28 October 1999) Assassination of Armenian Prime Minister. Astralian Minister for Foreign Affairs. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 4 მარტი 2016. ციტირების თარიღი: 31 March 2013.
  27. ↑ 27.0 27.1 27.2 27.3 „International Figures Offer Condolences“. Asbarez. 2 November 1999. ციტირების თარიღი: 6 July 2014.
  28. ↑ 28.0 28.1 28.2 „World leaders condemn Armenia killing“. BBC News. 27 October 1999. ციტირების თარიღი: 29 May 2013.
  29. ↑ „House Votes to Condemn Parliament Attack“. Asbarez. 18 November 1999. ციტირების თარიღი: 6 July 2014.
  30. ↑ „Prosecutor Says Oct. 27 Terrorism Was Guided By Unknown Forces“. Asbarez. 30 October 2000. ციტირების თარიღი: 11 June 2013.
  31. ↑ „Armenia: Investigators Continue Inquiry Into Parliament Attack“. RFE/RL. 9 December 1999. ციტირების თარიღი: 11 April 2013.
  32. ↑ Karatnycky, Adrian (2001). Freedom in the World: The Annual Survey of Political Rights and Civil Liberties, 2000–2001. Transaction Publishers, გვ. 58. ISBN 978-1-4128-5008-7. 
  33. ↑ „October 27 Case Sent to Court“. Asbarez. 12 July 2000. ციტირების თარიღი: 6 April 2013.
  34. ↑ „October 27 Trial Begins“. Asbarez. 15 February 2001. ციტირების თარიღი: 11 June 2013.
  35. ↑ Stepanian, Ruzanna (4 May 2005). „Armenian Officials Deny Russian Role In 1999 Parliament Carnage“. Radio Free Europe/Radio Liberty. ციტირების თარიღი: 11 May 2013.
  36. ↑ „Parliament Gunmen Jailed for Life“. Asbarez. 2 December 2003. ციტირების თარიღი: 11 June 2013.
  37. ↑ 37.0 37.1 37.2 (2002) Eastern Europe, Russia and Central Asia: 2003. Taylor & Francis, გვ. 79–80. ISBN 978-1-85743-137-7. 
  38. ↑ Ugurlayan, Anahid M.. (5 January 2001) Armenia: Privitization and Foreign Direct Investment in a Climate of Political and Economic Instability. Loyola Marymount University and Loyola Law School. ციტირების თარიღი: 5 April 2013.
  39. ↑ Petrosyan, David (2010). „The Political System of Armenia: Form and Content“ (PDF). Caucasus Analytical Digest. Center for Security Studies (CSS), ETH Zurich; Jefferson Institute, Washington D.C.; Heinrich Böll Foundation, Tbilisi; Research Centre for East European Studies, University of Bremen (17): 8. ციტირების თარიღი: 15 May 2013.
  40. ↑ 40.0 40.1 (2004) The Europa World yearbook 2004, 45th, London: Taylor & Francis Group, გვ. 554. ISBN 978-1-85743-254-1. 
  41. ↑ „Armenia: Mystery Still Surrounds Armenian Parliament Slaughter“. Radio Free Europe/Radio Liberty. 27 October 2000. ციტირების თარიღი: 11 April 2013.
  42. ↑ „October 27 terrorism act - major blow on Armenia's international prestige“. PanARMENIAN.Net. 27 October 2009. ციტირების თარიღი: 17 May 2013.
  43. ↑ Human Rights and Human Development Action for Progress Armenia 2000. Human Development Report. ციტირების თარიღი: 19 May 2013.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=ტერაქტი_სომხეთის_პარლამენტში&oldid=4677954“-დან