რიუნოსკე აკუტაგავა
რიუნოსკე აკუტაგავა (იაპ. 芥川 龍之介, მეტსახელად - 澄江堂主人 ჩოკოდო შუჯინ; დ. 1 მარტი, 1892, ტოკიო ― გ. 24 ივლისი, 1927, იქვე) — იაპონელი მწერალი, ახალი იაპონური ლიტერატურის კლასიკოსი. კომპოზიტორ იასუსი აკუტაგავას და დრამატურგ ხიროსი აკუტაგავას მამა. ცნობილია თავისი მოთხრობებითა და ნოველებით. 1935 წელს იაპონიაში დაწესდა აკუტაგავას სახელობის ლიტერატურული პრემია.
| რიუნოსკე აკუტაგავა | |
|---|---|
| იაპონ. 芥川 龍之介 | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 1 მარტი, 1892[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] |
| დაბადების ადგილი | ტოკიო[12] [1] |
| გარდაცვალების თარიღი | 24 ივლისი, 1927[12] [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] (35 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | Tabata[13] |
| ფსევდონიმი | 我鬼 და 柳川 隆之助 |
| საქმიანობა | მწერალი[1] , რომანისტი[1] , სცენარისტი, ჟურნალისტი, ლიტერატურული კრიტიკოსი[1] , პოეტი[1] და ნოველისტი |
| ენა | ინგლისური ენა |
| მოქალაქეობა | იაპონია |
| ალმა-მატერი | ტოკიოს უნივერსიტეტი |
| ჟანრი | მოთხრობა |
| Magnum opus | ცხვირი, რასიომონის კარიბჭე, Hell Screen, უსიერ ტყეში, Spinning Gears და აბლაბუდა (აკუტაგავა) |
| მეუღლე | ფუმი აკუტაგავა |
| შვილ(ებ)ი | ჰიროსი აკუტაგავა და იასუსი აკუტაგავა |
| ნათესავ(ებ)ი | Teruko Akutagawa, Takatoshi Akutagawa, Mamiko Akutagawa, Yoshitoshi Kuzumaki, Ruriko Akutagawa, Zengorō Tsukamoto და Mitsuko Kusabue |
ადრეული წლები
რედაქტირებააკუტაგავა რიუნოსკე დაიბადა 1892 წლის 1 მარტს ტოკიოში, რძის გამყიდველის ნიიხარა ტოსიძეს ღარიბ ოჯახში (მამამისი დედაქალაქის გარეუბანში საძოვრებსაც ფლობდა). იაპონური კალენდრის მიხედვით, მისი დაბადება დაემთხვა დრაკონის თვეს, დრაკონის დღეს, დრაკონის საათს. ამიტომ მას სახელად რიუნოსკე დაარქვეს, რადგან ამ სახელის პირველი იეროგლიფი „რიუ“ აღნიშნავს „დრაკონს“. დაბადებისას რიუნოსკეს დედა 33 წლის იყო, ხოლო მამა 42 წლისა, რაც ძველი იაპონური ტრადიციის მიხედვით ცუდ ნიშნად ითვლებოდა. ცრურწმენის მიხედვით, ბავშვს მძიმე ცხოვრება და ტრაგიკული ბედი ელოდა. მშობლებმა გადაწყვიტეს ბავშვი გასაზრდელად უშვილო ბიძასთან (დედის ძმა) აკუტაგავა მიტიასთან გაეგზავნათ, რომლის გვარიც მიიღო შემდგომ მწერალმა.
რიუნოსკეს დაბადებამდე ერთი წლით ადრე გარდაიცვალა მისი უფროსი და. დედა ამ უბედურებას თავის თავს აბრალებდა და ფსიქიკურად დაავადმყოფდა. დედის შეშლილობა მთელი ცხოვრება გასდევდა მწერალს. მწერლის ბავშვობა და ყრმობა თითქოს ჩვეულებრივად მიმდინარეობდა, იგი კარგად სწავლობდა და უცხო ენებსაც ადვილად ითვისებდა, მაგრამ არავინ იცოდა, რომ რიუნოსკე ბავშვობიდან ჰალუცინაციებითა და უძილობით იტანჯებოდა. ეს კი მომავალ მწერალს დედისგან ერგო მემკვიდრეობით, რომელსაც თვითმკვლელობის მცდელობებიც ჰქონდა.
რიუნოსკეს ბიძა, აკუტაგავა მიტიასი ტოკიოს პრეფექტურის სამშენებლო განყოფილების უფროსად მუშაობდა და საკმაოდ შეძლებულ ადამიანად ითვლებოდა. რიუნოსკეს მან მისცა არამარტო საკუთარი გვარი, არამედ, შესანიშნავი განათლება და აღზრდა. მიტიასის ოჯახი ძველ ინტელიგენტურ ოჯახს განეკუთვნებოდა, მისი წინაპრები იყვნენ ედოს პერიოდის (ტოკუგავას სამხედრო-ფეოდალური დიქტატურა, XVII-XIX ს.) მწერლები, მეცნიერები და ინახავდა ძველ კულტურულ ტრადიციებს.
1910 წელს რიუნოსკემ წარჩინებით დაამთავრა ტოკიოს მუნიციპალური საშუალო სკოლა, და იმავე წელს, ინგლისური ენისა და ლიტერატურის შესწავლის მიზნით ჩააბარა პირველ კოლეჯში, ლიტერატურულ განყოფილებაზე. 1913 წელს აკუტაგავამ დაამთავრა კოლეჯი და ტოკიოს საიმპერატორო უნივერსიტეტის ფილოლოგიის ფაკულტეტის ინგლისური ლიტერატურის განყოფილების სტუდენტი გახდა.
სალექციო პროცესმა იმედები გაუტეხა ახალგაზრდა ლიტერატორს, ლექციები უინტერესო გამოდგა, და მან თავი დაანება უნივერსიტეტში სწავლას. მისი ძირითადი საქმიანობა გახდა ჟურნალ „სინსიტეს“ („Shinshichō“ „ახალი დინება“) გამოცემა. ჟურნალის გარშემო აკუტაგავამ და მისმა მეგობრებმა - ახალგაზრდა ლიტერატორებმა, კუმემ და კიკუტიმ - ჩამოაყალიბეს გაერთიანება „სინგიკოხი“ („ახალი ხელოვნების სკოლა“). ჯგუფის წევრებმა თავი გამოაცხადეს „ანტინატურალისტებად“, და ნატურალისტური სკოლის კრიტიკით გამოდიოდნენ. ჯგუფი აღიარებდა ლიტერატურას, როგორც უპირველეს ყოვლისა, ხელოვნების ფასეულობას. განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ ფორმას, მკვეთრად გამოხატულ ფაბულას, ლიტერატურულ გამონაგონს, მოითხოვნდნენ მასალის მრავალფეროვნებას და ფერადოვნებას, აფასებდნენ ენის გამომსახველობით მხარეს.
ლიტერატურული კარიერა
რედაქტირება
ჟურნალი „სინსიტე“ სამჯერ დაიხურა და სამჯერვე აღადგინეს იმავე სახელწოდებით. მესამეჯერ აღდგენისას, პირველივე ნომერში, რომელიც 1914 წლის 14 თებერვალს გამოვიდა, მკითხველმა დაინახა მისთვის ახალი ლიტერატურული სახელი აკუტაგავა, ანატოლ ფრანსის ნოველის „ბალთაზარის“ თარგმანზე. ხოლო მაისის ნომერში ჟურნალ „სინსიტეს“ დაიბეჭდა მისი პირველი ნოველა „მოხუცი“. შემდეგ დაიბეჭდა მისი ნოველები: „რასიომონის კარიბჭე“ (1915 წ.), „ცხვირი“ (1916 წ.).
საზოგადოებამ შეამჩნია ლიტერატურის სამყაროში ახალი ტალანტის დაბადება. „რასიომონის კარიბჭის“ გარდა, ამ პერიოდში, აკუტაგავამ დაწერა ჰაიკუს ჟანრის ლექსები - „ჰაიკუს კრებული“.
აღიარება ღრმა ფსიქოლოგიზმისა და რაფინირებული სტილის მეოხებით მოიპოვა. აკუტაგავა რიუნოსკე ცოცხალი სინამდვილისგან განდგომილი ხელოვანი იყო. ბევრი ნოველის სიუჟეტი მან აიღო არა თანამედროვე ცხოვრებიდან, არამედ შუა საუკუნის ლეგენდებიდან და ლიტერატურული ძეგლებიდან, რათა გამიჯვნოდა, მისი აზრით, უხამს, უგვანო რეალობას და მთელი ყურადღება გადაეტანა აბსტრაქტული ადამიანის რთული, ხშირად არაბუნებრივი სულიერი პროცესების წარმოსახვაზე „უსიერ ტყეში“ (1922), „ამბავი სიკეთის გადახდისა“ (1922).
აკუტაგავა რიუნოსკეს ნაწარმოებებს ლირიზმით შეზავებული სკეფსისისა და პესიმიზმის დაღი აზის, რასაც განაპირობებდა ბურჟუაზიული ყოფასთან მისი ეთიკური მოთხოვნების შეუთავსებლობა. აქედან - მწერლის საგანგებო ინტერესი რელიგიის მიმართ („ნანკინელი ქრისტე“, „ო-გინი“, „კბილანები“, 1927). აქედან გამომდინარეობს აკუტაგავა რიუნოსკეს დაბეჯითებული ესთეტიზმი; ხელოვნებისა და ცხოვრების დაპირისპირებისას იგი უპირატესობას ყოველთვის ხელოვნებას ანიჭებს („ცხოვრება იდიოტისა“, 1927; „წამებანი ჯოჯოხეთისა“, 1918).
სიცოცხლის ბოლო წლები
რედაქტირებაბოლო წლებში გაუმძაფრდა ფსიქიკური გადაძაბვა, თვითმკვლელობაზე ფიქრი აეკვიატა, რაც ასახულია მის უკანასკნელ მოთხრობებში „კბილებიანი ბორბლები“, „ცხოვრება იდიოტისა“, „წერილები ძველ მეგობარს“. 1927 წლის აპრილის დასაწყისში აკუტაგავამ დაამთავრა „კბილებიანი ბორბლები“, სადაც პროტოკოლური სიზუსტით აღწერა ტოკიოში ერთ-ერთი უკანასკნელი მგზავრობისას თავისი განცდები, ადამიანებთან შეხვედრები და საუბრები. მოთხრობა მომწამვლელი ნაღველითაა სავსე. ცხადი იყო, რომ ცხოვრება უკვე მობეზრებოდა - ვერ ურიგდებოდა არამარტო სამყაროს, არამედ საკუთარ თავსაც. ტრაგიკული თხრობა ასეთი სიტყვებით მთავრდება: „წერის ძალა აღარა მაქვს. ასეთ სულიერ ყოფაში ცხოვრება - აუწერელი ტანჯვაა! ნუთუ ვერ მოიძებნება ვინმე, ვინც წყნარად მიმახრჩობდა მძინარეს?“
აკუტაგავა ადრეული წლებიდან ცდილობდა ამ ცხოვრებიდან წასვლას. პოპულარობას ადრე მიაღწია, ცხოვრების სხვა გარეგანი გამოვლინებებიც საკმაოდ კეთილსაიმედოდ წარიმართა: მტკიცე ოჯახი, ლიტერატურული წარმატება, მკითხველთა სიყვარული. თუმცა თვითონ აკუტაგავა მიიჩნევდა, რომ მისი არსებობა ჯოჯოხეთია და ჯოჯოხეთი გახდა მისი შემოქმედების ერთ-ერთი მთავარი თემა. მწერალს მთელი ცხოვრება ეშინოდა სიგიჟის (დედის სულიერი აშლილობის გამო) და შემოქმედებითი უნაყოფობის. ბოლო წლებში შიში გადაიზარდა აკვიატებულ იდეად, ნევრულმა დაძაბვამ გამოიწვია ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუარესება, უძილობა, გადაღლა.
1927 წლის 24 ივლისს, გამთენიისას, აკუტაგავა რიუნოსკემ ვერონალის სასიკვდილო დოზა მიიღო და, სრულ სიმშვიდეში, სიცოცხლე თვითმკვლელობით დაასრულა. იგი მხოლოდ 35 წლის იყო.
სიკვდილის წინ მან მოასწრო დაეწერა „ცხოვრება იდიოტისა“, რომელიც მისი შემოქმედების მწვერვალად იქცა. მოთხრობა ადამიანის მარტოობის, დროისა და ისტორიის მიმართ მისი უძლურების აღსარებაა. აქ ისევ ჩნდება დეკადენსისა და მოდერნიზმის აშკარა მოტივები - გვამების აღწერა, ბავშვობაზე და შეშლილ დედაზე უსიხარულო მოგონებები, იგრძნობა ავტორის შიში საზოგადოების მიმართ. „კალმიანი ხელი უთრთოდა. ნერწყვმა უმწეო ბავშვივით დაუწყო დენა. გონება ნათელი ჰქონდა მხოლოდ გამოღვიძების შემდეგ, დაძინებას კი უამრავი ვერონალით ახერხებდა. და გონებასაც სულ ნახევარი ან ერთი საათით თუ უბრუნდებოდა ჩვეული ძალა. აუწყველ და ამოუხაპავ სიბნელეში მიიზლაზნებოდა დრო. თითქოს წვრილ მახვილზე იყო დაყრდნობილი, რომელსაც ალესილი პირი გადასტეხოდა“ („ცხოვრება იდიოტისა“, 1927 წლის ივნისი. მოთხრობა თავის მეგობარს დაუტოვა და სამუდამოდ დაემშვიდობა შემდეგი წარწერით: „ალბათ, არც ერთი თვითმკვლელი ბოლომდე დარწმუნებული არ არის იმ მოტივში, რის გამოც თავს იკლავს“.
თვითმკვლელობამდე იგი რამდენიმე დღის განმავლობაში საწერი მაგიდიდან არ ამდგარა. 23 ივლისსაც მისი კაბინეტის ფანჯრებში გვიანობამდე სინათლე ენთო - იგი მუშაობდა ხელნაწერზე, ხოლო დილით მკვდარი იპოვეს. გადმოცემის მიხედვით, თვითმკვლელობამდე ცოტა ხნით ადრე უთქვამს შემდეგი ბოლო ფრაზები: „ბუნება მაღელვებს ისე როგორც არასდროს, რადგან სამყაროს ვუყურებ უკანასკნელად“.
მწერლის თვითმკვლელობამ საგონებელში ჩააგდო მეგობრები და ნაცნობები, თუმცა, ეს ამბავი მათთვის არ იყო მოულოდნელი. მისი თვითმკვლელობის ჭეშმარიტი მიზეზი მაინც ვერავინ გაიგო. მწერალი ბოლო დროს უმიზეზო დეპრესიაში ჩავარდა, რომელსაც იგი „ბუნდოვან შფოთს“ უწოდებდა. მიზეზი შესაძლოა ვეძებოთ პიროვნულ ხასიათში, დედის სულიერი აშლილობის მტკივნეულ მოგონებებში, შემოქმედებითი და პიროვნული ტემპერამენტის თავისებურებებში. პირად საუბრებში იგი არაერთხელ ახსენებდა, რომ ხვდებოდა საკუთარ ორეულს - თეატრში, ქუჩაში და ა.შ.
გ. ჩხარტიშვილი თავის წიგნში „მწერალი და თვითმკვლელობა“ გადმოგვცემს აკუტაგავას თვითმკვლელობის „კულტუროლოგიურ“ ვერსიას. მის მიხედვით, მან თავი მოიკლა იმის გამო, რომ იგი იაპონურ კულტურას და ლიტერატურას მეორეხარისხოვნად თვლიდა, რომელიც ვერასოდეს ავიდოდა მსოფლიო დონემდე. აკუტაგავას ცხოვრების გზა გამსჭვალული იყო ავადმყოფურ-მემკვიდრეობითი რეფლექსიით, რომელიც ხელს უშლიდა შეეფასებინა საკუთარი ნაწარმოებების რეალური მნიშვნელობა.
1935 წელს მისი მეგობრის, მწერალ კიკუტი კანოს მიერ დაწესებული იქნა აკუტაგავა რიუნოსკეს სახელობის პრემია, რომელსაც წელიწადში ერთხელ გადასცემენ იაპონიის საუკეთესო ახალგაზრდა ლიტერატორებს. აკუტაგავა რიუნოსკეს სახელობის პრემიის დევიზია „წმინდა ლიტერატურისათვის“, მაშინ როცა ნაოკის სახელობის პრემის დევიზია - „ლიტერატურა მასებისათვის“.
ლიტერატურა
რედაქტირება- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 1, თბ., 1975. — გვ. 259.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება
- აკუტაგავა რიუნოსკე, ცხოვრება, შემოქმედება, ფოტოგალერეა
- მოთხრობები და ნოველები ლიბ.ჯე-ზე[მკვდარი ბმული]
- მოთხრობები და ნოველები ქუთაისის 32-ე საჯარო სკოლის საიტზე[მკვდარი ბმული]
- გაზეთი 24 საათი "უცნობი აკუტაგავა" დაარქივებული 2016-03-05 საიტზე Wayback Machine.
- ნოველა, როგორც შედევრი, პატარ–პატარა ჩანახატებად...
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 34. — ISBN 978-2-221-06888-5
- ↑ 2.0 2.1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3.0 3.1 SNAC — 2010.
- ↑ 4.0 4.1 ბროდვეის ინტერნეტ მონაცემთა ბაზა — 2000.
- ↑ 5.0 5.1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ 6.0 6.1 NooSFere — 1999.
- ↑ 7.0 7.1 BD Gest'
- ↑ 8.0 8.1 ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ 9.0 9.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
- ↑ 10.0 10.1 Prabook — 2018.
- ↑ 11.0 11.1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
- ↑ 12.0 12.1 Акутагава Рюноскэ // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ იაპონური ვიკიპედია — 2001.