ოდესის არქეოლოგიური მუზეუმი
უკრაინის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ოდესის არქეოლოგიური მუზეუმი — უძველესი არქეოლოგიური მუზეუმი უკრაინაში, უკრაინის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ისტორიის, ფილოსოფიის და სამართლის დეპარტამენტის კვლევითი ინსტიტუტი, უკრაინის მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის სამხრეთ კვლევითი ცენტრისა და განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ნაწილი.
| ოდესის არქეოლოგიური მუზეუმი | |
|---|---|
 | |
| 46°29′06″ ჩ. გ. 30°44′38″ ა. გ. / 46.48500° ჩ. გ. 30.74389° ა. გ. | |
| დაარსდა | 1825 |
| ქვეყანა |
 უკრაინა |
| მდებარეობა | ოდესა |
| კლასიფიკაცია | არქეოლოგიური |
| ოფიციალური საიტი | archaeology.odessa.ua// |
 | |
მუზეუმის ისტორია რედაქტირება
დაარსდა 1825 წელს, როგორც „ოდესის სიძველეების მუზეუმი“ ივანე პავლეს ძე ბლარამბერგის მიერ. მის განვითარებას ხელი შეუწყო 1839 წელს დაარსებულმა ოდესის ისტორიისა და სიძველეების იმპერიულმა საზოგადოებამ, რომელსაც რუსეთის იმპერიის სამხრეთში გათხრების ჩატარების უფლება ჰქონდა.
ხელმძღვანელობა რედაქტირება
მუზეუმის პირველი დირექტორი იყო ივანე პავლეს ძე ბლარამბერგი[1][2]. 1913-1919 წლებში მუზეუმს ხელმძღვანელობდა ბორის ვასილის ძე ვარნეკე, 1930-1932 წლებში მიხაილო ბოლტენკო, 1936-1937 წლებში — ტიხონ ვნუკოვი, 1959-1961 წლებში — მოსე სინიცინი.
საგამოფენო აქტივობა რედაქტირება
მუზეუმის მთავარ ფონდს წარმოადგენს ჩრდილოეთ შავი ზღვის სანაპიროს უძველესი ისტორიული ექსპონატების უდიდესი კოლექცია. აქ ინახება სამხრეთ უკრაინის უძველესი ისტორიის 170 ათასზე მეტი არქეოლოგიური ნიმუში ქვის ხანიდან შუა საუკუნეებამდე, მათ შორის 55 ათასი მონეტა — ძველეგვიპტური ძეგლების ერთადერთი კოლექცია უკრაინაში, უძველესი იშვიათობების უდიდესი კოლექცია ქვეყანაში.
ექსპოზიცია განთავსებულია 10 დარბაზში, 1883 წელს სპეციალურად საჯარო ბიბლიოთეკისთვის აშენებული შენობის 2 სართულზე. უძველესი ქანდაკების საუკეთესო ნიმუშები გამოფენილია შენობის ფოიეში. პირველ ორ დარბაზში გამოფენილია მასალები, რომლებიც მოიცავს პერიოდს ადამიანის გაჩენიდან ძვ. წ. II ათასწლეულამდე. განსაკუთრებით საინტერესოა აღმოჩენები გუმელნიცის, ტრიპოლიეს, უსატოვოს კულტურების დასახლებებიდან და სამარხებიდან, ბრინჯაოს ხანის სამარხები და საგანძურები, როგორიცაა მაგ. ანტონივკის საგანძური.
შავი ზღვის სანაპიროს სტეპებში იმ დროს მცხოვრები სკვითური ტომების კულტურა წარმოდგენილია დასახლებებისა და სამარხების მასალებით, იარაღით, ბრინჯაოს ქვაბებით და სხვა ჭურჭლითა და სამკაულებით. I ათასწლეულის დასაწყისისთვის სკვითები სარმატებმა შეავიწროვეს, ხოლო III-IV საუკუნეებში ჩამოყალიბდა ტომების გაერთიანება, რომლებიც წარმოდგენილია ჩერნიახოვსკის კულტურის ობიექტებით. IX-XI საუკუნეების პერიოდი აისახება ექსპონატებში, რომლებიც წარმოდგენილია კიევის რუსეთის, ბელგოროდის, ფეოდოსიისა და კუნძულ ბერეზანის დასახლებებიდან და ქალაქებიდან.
მუზეუმის „ოქროს ფონდში" გამოფენილია ძვირფასი ლითონებისგან დამზადებული ნამდვილი ნივთები, რომელთაგან უძველესი თარიღდება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე II ათასწლეულის დასაწყისით. ყურადღებას იპყრობს სკვითური და სარმატული სამარხების დეკორაციები, შუა საუკუნეების მომთაბარეების სამარხები, სლავური ხელოვნების ნიმუშები, ძვ.წ. XV-XIII საუკუნეების უნიკალური, ორყურიანი ოქროს ვაზა.
მუზეუმში დაცული 50 000 მონეტიდან გამოფენილია ძველ საბერძნეთში, რომში, ბიზანტიასა და კიევის რუსეთში მოჭრილი ოქროსა და ვერცხლის უიშვიათესი მონეტები. კერძოდ, ნაჩვენებია პრინცი ვოლოდიმერის „ოქრო“ — 11 ნაპოვნი ცნობილი ნიმუშიდან ერთ-ერთი, უკრაინაში არსებული ორიდან.
ეგვიპტური ექსპონატების კოლექცია — სიდიდით მესამეა ყოფილ სსრკ-ში. აქ საინტერესოა ხის და ქვის სარკოფაგები, დაკრძალვის ცერემონიისთვის საჭირო ჭურჭელი, ქვის ფილები და პაპირუსის ფრაგმენტები იეროგლიფებით.
2008 წელს, უკრაინის მინისტრთა კაბინეტის 2008 წლის 22 ოქტომბრის № 1345-რ განკარგულებით, მუზეუმის კოლექციას მიენიჭა „ეროვნული საგანძურის“ სტატუსი.
კვლევითი საქმიანობა რედაქტირება
მუზეუმში არის სამეცნიერო ბიბლიოთეკა — 33 ათასი წიგნით და სარესტავრაციო ლაბორატორია.[3]
მუზეუმი ფართო არქეოლოგიურ კვლევას ატარებს ენეოლითის და ბრინჯაოს ხანის მრავალ ძეგლზე. ასევე შესწავლილია ადრეული რკინის ხანის ძეგლები დუნაის ქვემო წელში, დნესტრის შესართავის სანაპიროებზე (ქალაქი ნიკონი), ოდესის ყურეში — ტილიგულის ლიმანზე. მუზეუმის ექსპედიცია ატარებს კვლევებს ზმეინის კუნძულზე.
მუზეუმის სამეცნიერო საქმიანობა ასახულია მრავალრიცხოვან პუბლიკაციებში, მუზეუმის მეცნიერები ინარჩუნებენ აქტიურ სამეცნიერო კავშირებს ადგილობრივ და უცხოელ კოლეგებთან. ერთობლივი კვლევითი სამუშაოები ტარდება სპეციალისტებთან ბულგარეთიდან, დიდი ბრიტანეთიდან, საბერძნეთიდან, დანიიდან, ეგვიპტედან, გერმანიიდან, პოლონეთიდან, რუმინეთიდან, საფრანგეთიდან და სხვა. მუზეუმი მონაწილეობს გამოფენებში საზღვარგარეთ.
1920-1930-იან წლებში მუზეუმს ჰქონდა სამაგისტრო სკოლა, სადაც სწავლობდნენ მომავალი ცნობილი ოდესელი მკვლევარები ( მ. ვირკაუ, მ. სინიცინი და სხვები).
ექსპონატების გალერეა რედაქტირება
-
ძველი ბერძნული კერამიკა -
მარმარილოს ხარი, ნიკონი -
ტერაკოტა და ბრინჯაოს ქანდაკებები, ბოსფორის სახელმწიფო -
სტელა ოლბიიდან -
ჰერას თავი ოლბიიდან -
ძველი ეგვიპტური სარკოფაგი
იხილეთ აგრეთვე რედაქტირება
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
წყაროები და ლიტერატურა რედაქტირება
- Л. Д. Федорова. Музей одеського товариства історії та старожитностей // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2010. — Т. 7 : Мл — О. — С. 111. — 728 с. : іл. — ISBN 978-966-00-1061-1.
- С. Б. Охотніков. Одеський археологічний музей // Енциклопедія історії України : у 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К. : Наукова думка, 2010. — Т. 7 : Мл — О. — С. 544. — 728 с. : іл. — ISBN 978-966-00-1061-1.
- С. Б. Охотніков. Одеський археологічний музей НАНУ // Енциклопедія сучасної України / ред. кол.: І. М. Дзюба [та ін.] ; НАН України, НТШ. — К. : Інститут енциклопедичних досліджень НАН України, 2022. — Т. 24 : О. — 944 с. — ISBN 978-966-02-9960-3.
- Бойко-Гагарин А., Корпусова И. Монетно-вагові зливки гривні та їх тогочасні підробки з колекції Одеського археологічного музею // Записки отдела нумизматики и торевтики Одесского археологического музея. — № ІІІ. — Одесса: «Ибрис», 2017. — С. 120—132.
- Бойко-Гагарін А. С., Кокоржицька Т. М. Орти Сигізмунда ІІІ Вази в колекції Одеського археологічного музею // Записки отдела нумизматики и торевтики Одесского археологического музея. — № ІІІ. — Одесса: «Ибрис», 2017. — С. 107—119.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Бларамберг Иван Павлович — археолог, сайт «Белгород-Днестровский и Затока» (რუსული)
- ↑ Иван Павлович Бларамберг, 12.12.2013, сайт «Пантикапей» (რუსული)
- ↑ ოდესის არქეოლოგიური მუზეუმი დაარქივებული 2020-06-20 საიტზე Wayback Machine.