ნიბელუნგის ბეჭედი (გეორგ შოლტის ჩანაწერი)

„ნიბელუნგის ბეჭედი“ (გეორგ შოლტის ჩანაწერი) — რიხარდ ვაგნერის საოპერო ტეტრალოგიის, „ნიბელუნგის ბეჭდის“ სრული ციკლის პირველი სტუდიური ჩანაწერი, გამოცემული 1958–1965 წლებში Decca-ს მიერ. „ბეჭდის“ ციკლის პირველი სრული ჩანაწერი ფონოგრაფისთვის.

„ნიბელუნგის ბეჭედი“ (გეორგ შოლტის ჩანაწერი)
სტუდიური ალბომი — გეორგ შოლტი ვენის ფილარმონიული ორკესტრი ბირგიტ ნილსონი ჰანს ჰოტერი ვოლფგანგ ვინდგასენი გოტლობ ფრიკი და 35 სხვა სოლისტი
გამოცემის თარიღი	1959–1966
ჩაიწერა	1958–1965
სტუდია	სოფიენზალი, ვენა
ჟანრი	ოპერა
ლეიბლი	Decca
პროდიუსერი	ჯონ კალშო

„ბეჭდის“ ჩაწერის იდეა ეკუთვნის Decca-ს წამყვან პროდიუსერს, ჯონ კალშოს (John Culshaw), რომელმაც დაიქირავა ვენის ფილარმონიული ორკესტრი, დირიჟორი გეორგ შოლტი და იმ დროისათვის ვაგნერის წამყვანი შემსრულებლები, მათ შორის, ბირგიტ ნილსონი, ვოლფგანგ ვინდგასენი, ჰანს ჰოტერი და გოტლობ ფრიკი, ასევე, ცნობილი მომღერლები კირსტენ ფლაგსტადი, დიტრიხ ფიშერ-დისკაუ და ჯოან საზერლენდი ისეთ როლებში, რომლებიც მათ სცენაზე არ ჰქონდათ შესრულებული. კალშომ და მისმა კოლეგებმა მიზნად დაისახეს, შეექმნათ ისეთი ჩანაწერი, რომელიც მსმენელთა გონებაში შექმნიდა იმ მუსიკალური დრამას, რომელიც ვაგნერს ჰქონდა ჩაფიქრებული და რომელშიც ხმის ინჟინერიის ინოვაციური ტექნოლოგიები, მათ შორის, სტერეოფონული მეთოდები, რომლებიც სულ რამდენიმე წლით ადრე გახდა ხელმისაწვდომი, გამოყენებული იქნებოდა ვიზუალური მასალის არარსებობის კომპენსაციისათვის.

ჩაწერის პროცესი მიმდინარეობდა ვენაში, პრინცესა სოფიას სახელობის დარბაზში (სოფიენზალი). ციკლი თავდაპირველად ხანგრძლივდასაკრავ ფირფიტებზე გამოიცა, მოგვიანებით კი მოხდა მიდი გადატანა კომპაქტ-დისკზე, რა სახითაც ჩანაწერი 1984 წლის შემდეგ მუდმივად არის ხელმისაწვდომი. BBC-ს და ჟურნალ Gramophone-ის გამოკითხვებში Decca-ს „ბეჭედი“ დასახელდა, როგორც ყველა დროის საუკეთესო ჩანაწერი. მიღებული აქვს მრავალი ჯილდო, მათ შორის, Grand Prix du Disque და Grammy.

ფონი

1940-იან წლებში ხანგრძლივდასაკრავი ფირფიტების გამოგონებამდე „ბეჭდის“ მთლიანი სახით ჩაწერა, კალშოს სიტყვებითვე, „წარმოუდგენელი“ იყო. გრამფირფიტის 78 ბრ/წთ დისკებზე არსებობდა ტეტრალოგიის სხვადასხვა ნაწყვეტების ჩანაწერები, თუმცა, მთლიანი ციკლის ამ სახით გამოცემას ასზე მეტი დისკი დასჭირდებოდა. 1950-იან წლებში Decca-მ ხანგრძლივდასაკრავ ფირფიტებზე მთლიანი ოპერების ჩაწერა დაიწყო. პირველი იყო მოცარტის „გატაცება სერალიიდან“, თუმცა, ხმის ჩამწერ ინდუსტრიაში ფიქრობდნენ, რომ ვაგნერის ოპერების სტუდიური ჩანაწერები არარენტაბელური იქნებოდა. არსებობდა „მაისტერზინგერების“ (Decca, 1950–51), და „ტრისტანის“ (EMI, 1952), სტუდიური ჩანაწერები, თუმცა, ზოგადად, ითვლებოდა, რომ ვაგნერის ოპერების ჩაწერის ფინანსურად მომგებიანი გზა მხოლო ცოცხალი პერფორმანსების ჩაწერა იყო. Decca-მ „ბეჭდის“ ციკლის ცოცხალი შესრულება ბაიროითში ორჯერ, 1951 და 1955 წლებში ჩაწერა, თუმცა, იმ დროს ჩანაწერების ხარისხი დამაკმაყოფილებლად არ შეფასდა და ისინი არ გამოცემულა.

თავის მხრივ, კალშო ფიქრობდა, რომ ცოცხალი წარმოდგენების ჩაწერა საუკეთესო მიდგომა არ იყო. იგი მხარს უჭერდა სტუდიურ ჩანაწერებს, სადაც ვიზუალური მასალის და სცენური მოქმედებების არარსებობა კომპენსირებული იქნებოდა ხმის ჩაწერის და პროდიუსინგის ინოვაციური და კრეატიული მეთოდებით, რომელიც შექმნიდა „თეატრს გონებაში“ და შესაძლებლობას მისცემდა სახლში მყოფ მსმენელს, „ჩართულიყო ვაგნერის დიდებულ მუსიკალურ დრამაში“. ამისთვის, მისი აზრით, გადამწყვეტი მნიშვნელობის იყო 1950-იან წლებში გამოგონებული სტერეოფონული ჩაწერის ტექნოლოგია. ალან რიჩი, New York Herald-Tribune-ის მუსიკალური კრიტიკოსი, მოგვიანებით კალშოს მოსაზრებას დაეთანხმა. „ღმერთების დაისის“ მოსმენის შემდეგ მან დაწერა, რომ ძალიან ცოტა თეატრალური დადგმა ახერხებდა „კომპოზიტორის მიერ ჩაფიქრებული ცეცხლის გაღვივებას“, მაგრამ ამ ჩანაწერში „დასადგმელად ყველაზე რთული მუსიკალური დრამა მთელს საოპერო რეპერტუარში იქცევა სრულყოფილ მუსიკალურ გამოცდილებად ყოველგვარი სცენური დადგმის გარეშე“.

მთლიანი ციკლის ჩაწერამდე Decca „ვალკირიის“ ჩაწერას ბრუნჰილდეს როლში კირსტენ ფლაგსტადის მონაწილეობით იმედოვნებდა, თუმცა, ფლაგსტადმა საოპერო კარიერა 1950-იან წლებში დაასრულა და 1957 წელს კალშოს მთლიანი ჩანაწერის გაკეთებაზე უარი უთხრა. შედეგად, ჩაიწერა I მოქმედება ჰანს კნაპერტსბუშის დირიჟორობით, სადაც ფლაგსტადი ზიგლინდეს პარტიას ასრულებდა, ხოლო ცალკე ჩაიწერა „Todesverkündigung“ სცენა II აქტიდან და მთლიანი III აქტი შოლტის დირიჟორობით, სადაც ფლაგსტადმა ბრუნჰილდეს როლი შეასრულა. ორივე ჩანაწერი სოფიენზალში ჩაიწერა ვენის ფილარმონიულ ორკესტრთან ერთად.

1958: „რაინის ოქრო“

1958 წლისთვის Decca და მისი ტექნიკური გუნდი, რომელსაც The Times-მა „Decca-ს შეუდარებელი ინჟინრები“ უწოდა, მზად იყო „ბეჭდის“ ოთხივე ოპერის სრული სახით ჩასაწერად. კალშოს მოთხოვნით, კომპანიამ გადაწყვიტა ჩაწერა დაეწყო „რაინის ოქროთი“, რომელიც ციკლიდან პირველი და ყველაზე მოკლე ოპერაა. კალშომ დაიქირავა გეორგ შოლტი, ვენის ფილარმონიული ორკესტრი და ვაგნერის ცნობილი შემსრულებლებისგან შემდგარი მომღერალთა შემადგენლობა. მათ შორის იყო ფლაგსტადი ფრიკას როლში, რომელიც სცენაზე არასდროს ჰქონდა შესრულებული.

ხმის ინჟინრების: გორდონ პერის და ჯეიმზ ბრაუნის დახმარებით კალშომ ვაგნერის მუსიკალური ინსტრუქციების შესასრულებლად მანამდე არნახული ზომები მიიღო. მაგალითად, ორი საორკესტრო ინტერლუდიისთვის, სადაც პარტიტურა 18 გრდემლს ითხოვს, რომლებზეც უროებით უკრავენ, (მოთხოვნა, რომელსაც საოპერო თეატრები არასდროს ასრულებენ), კალშომ შეუკვეთა და დაამზადებინა 18 გრდემლი, ხოლო პერიმ და ბრაუნმა წარმატებით შეძლეს მათი ჩაწერა. აქ და სხვაგანაც მიღებული ხმოვანების სიძლიერე და სიცხადე უპრეცედენტო იყო. ჩაწერის მაღალი სიზუსტე განსაკუთრებით მიმზიდველი აღმოჩნდა ხანგრძლივდასაკრავი დისკების მოყვარული პუბლიკისთვის, რაც კალშომ სწორად გათვალა.

შემადგენლობა

• ვოტანი – ჯორჯ ლონდონი
• დონერი – ებერჰარტ ვეხტერი
• ფრო – ვალდემარ კმენტი
• ლოგე – სეტ სვანჰოლმი
• ალბერიხი – გუსტავ ნაიდლინგერი
• მიმე – პაულ კიუნი
• ფაზოლტი – ვალტერ კრეპელი
• ფაფნერი – კურტ ბემე

• ფრიკა – კირსტენ ფლაგსტადი
• ფრეია – კლერ უოტსონი
• ერდა – ჟან მადეირა
• ვოგლინდე – ოდა ბალსბორგი
• ველგუნდე – ჰეტი პლუმახერი
• ფლოსჰილდე – ირა მალანიუკი

ჩაწერილია სოფიენზალში, ვენა 24 სექტემბერი − 8 ოქტომბერი, 1958 ორკესტრი: ვენის ფილარმონიული დირიჟორი: გეორგ შოლტი პროდიუსერები: ჯონ კალშო და ერიკ სმითი ხმის ინჟინრები: გორდონ პერი და ჯეიმზ ბრაუნი თავდაპირველი გამოშვება: Decca LXT5495−97/SXL2101−3, March 1959

ჩაწერის სესიების დაწყებამდე კალშოს კოლეგამ EMI-დან, ვალტერ ლეგემ, შოლტის და კალშოს უთხრა: „რაინის ოქრო?“ მშვენიერი ნაწარმოებია, მაგრამ ორმოცდაათ ცალსაც ვერ გაყიდით“. ლეგეს პროგნოზი მცდარი აღმოჩნდა. ჩანაწერმა მიმომხილველთა ქება დაიმსახურა. ჟურნალმა Gramophone-მა ჩანაწერის ხარისხს „გამაოგნებელი“ უწოდა, ხოლო კომპლექტს „შესანიშნავი... აღმატებული ყველაფერზე, რაც აქამდე გაკეთებულა“. გაყიდვების რაოდენობაც უპრეცედენტო იყო. ჩანაწერი დაუყოვნებლივ მოხვდა Billboard-ის ჩარტებში „ელვის პრესლის და პეტ ბუნის გარემოცვაში, სხვა კლასიკური ჩანაწერი კი თვალსაწიერში არ ჩანდა“.

Decca-ს „ბეჭდის“ პროგრესი კონტრაქტებთან დაკავშირებულმა გართულებებმა შეაჩერა. ყველა მხარე თანხმდებოდა, რომ დანარჩენი სამი ოპერის ჩასაწერად ბრუნჰილდეს როლში ბირგიტ ნილსონის მონაწილეობა გადამწყვეტი მნიშვნელობისა იყო. Decca-მ მოახერხა მასთან ექსკლუზიური კონტრაქტის გაფორმება, თუმცა, ნილსონმა წინაპირობა დაასახელა: „ბეჭდის“ ჩაწერის დაწყებამდე სტუდიას იგი „ტრისტან და იზოლდაში“ უნდა ჩაეწერა. დაახლოებით იმავე პერიოდში იგი დათანხმდა ჩაეწერა „ვალკირია“ RCA Records-ისთვის, რომელთანაც Decca-ს ტალანტების გაზიარების ორმხრივი შეთანხმება აკავშირებდა. ორივე აღნიშნული პროექტი განხორციელდა. მიუხედავად იმისა, რომ ვაგნერის ციკლში „რაინის ოქროს“ „ვალკირია“ მოჰყვება, RCA-ს ვერსიის გამოსვლიდან ასე მცირე ხნის შემდეგ ბაზარზე კიდევ ერთი „ვალკირიის“ მოთხოვნა არ არსებობდა, რის გამოც გადაწყდა, რომ Decca-ს ციკლში შემდეგი „ზიგფრიდი“ იქნებოდა, რომელიც ოთხი წლის შემდეგ გამოვიდა.

1962: „ზიგფრიდი“

„ზიგფრიდისთვის“ კალშოს უკვე ჰყავდა ბრუნჰილდეს როლის წამყვანი შემსრულებელი ნილსონის სახით და ვოტანის/მოხეტიალის ასევე განთქმული შემსრულებელი ჰანს ჰოტერი, თუმცა, მთავარი როლისთვის ჰელდენტენორის შერჩევა რთული აღმოჩნდა. იმ დროისათვის ყველაზე განთქმული ზიგფრიდი ვოლფგანგ ვინდგასენი იყო, თუმცა, კალშოს აზრით, 48 წლის მომღერლის ხმა აშკარა გადაღლილობას ამჟღავნებდა ვაგნერის ურთულესი როლების ათ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში სიმღერის შემდეგ. კალშომ იპოვა უფრო ახალგაზრდა მომღერალი, ერნსტ კოცუბი, თუმცა, შესანიშნავი ხმის მიუხედავად, კოცუბმა პარტიის დაძლევა ვერ შეძლო, რის გამოც პროდიუსერმა, უკანასკნელ მომენტში, კვლავ ვინდგასენს მიმართა. ოპერაში ცნობილი ავსტრალიელი მომღერალი, ჯოან საზერლენდი ასრულებს ტყის ფრინველის პარტიას, როლს, რომელიც მისი ჩვეული რეპერტუარისგან მკვეთრად განსხვავებული იყო.

შემადგენლობა

• ზიგფრიდი – ვოლფგანგ ვინდგასენი
• მიმე – გერჰარდ შტოლცე
• ბრუნჰილდე – ბირგიტ ნილსონი
• მოხეტიალე (ვოტანი) – ჰანს ჰოტერი
• ალბერიხი – გუსტავ ნაიდლინგერი
• ფაფნერი – კურტ ბემე
• ერდა – მარგა ჰეფგენი
• ტყის ფრინველი – ჯოან საზერლენდი

ჩაწერილია სოფიენზალში, ვენაში 8–11 მაისი და 22 ოქტომბერი – 5 ნოემბერი, 1962 ორკესტრი: ვენის ფილარმონიული დირიჟორი: გეორგ შოლტი პროდიუსერი: ჯონ კალშო ხმის ინჟინრები: გორდონ პერი და ჯეიმზ ბრაუნი თავდაპირველი გამოშვება: Decca MET242−46/SET242−46; April 1963

გამოხმაურება ძალიან პოზიტიური იყო. The Gramophone-ის ალეკ რობერტსონმა ჩანაწერს უწოდა „საუკეთესო ჩანაწერი ოპერისა, როგორც ასეთის, რაც ჯერჯერობით გაგვაჩნია... რომელიც ამ უდიდესი ნაწარმოების განსაცვიფრებელი შესრულების განსხეულებაა“. The Stereo Record Guide წერდა: „შოლტის მომღერალთა შემადგენლობა უბადლოა. ვინდგასენი ფორმის პიკშია, როგორც ლირიულად, ისე ჰეროიკულად. ჰოტერი არასდროს ყოფილა ასეთი შთამბეჭდავი ჩანაწერში და მისი ვოტანი, ბოლოს და ბოლოს, ადეკვატურად იქნა დაფიქსირებული. შტოლცე, ნაიდლინგერი და ბემე სამაგალითონი არიან, ხოლო საზერლენდი, როგორც მოსალოდნელი იყო, ყველაზე მაცდური ტყის ფრინველია“. ჟურნალში High Fidelity კონრად ოზბორნმა ჩანაწერს უწოდა „შოლტის საუკეთესო ჩანაწერი დღემდე“ და დაამატა: „გადადით „ღმერთების დაისზე“, გთხოვთ“.

1964: „ღმერთების დაისი“

„ღმერთების დაისის“ ჩაწერასთან დაკავშირებით კალშო წერს, რომ აუცილებელი იყო ნილსონთან, ვინდგასენთან და გოტლობ ფრიკთან (ჰაგენის როლზე) შეთანხმების მიღწევა, „წინააღმდეგ შემთხვევაში დაწყებას აზრი არ ჰქონდა“. აღნიშნული მოთხოვნა წარმატებით შესრულდა. ერთადერთი ძირითადი როლი, რომლის შესაფერისი მომღერალი თავიდანვე ცხადი არ იყო, იყო გუნთერი, „მნიშვნელოვანი, მაგრამ სუსტი პერსონაჟი“, რომელსაც, კალშოს აზრით ძლიერი მომღერალი სჭირდებოდა, რათა არ დაჩრდილულიყო. პარტიის შესრულებაზე მან დიტრიხ ფიშერ-დისკაუ დაითანხმა. II მოქმედებაში ვაგნერი რქისგან დამზადებულ საყვირებს ითხოვს. კალშომ გადაწყვიტა, არ მიემართა საოპერო თეატრების ჩვეული პრაქტიკისთვის, რომლებიც აღნიშნული ინსტრუმენტის ჩასანაცვლებლად ტრომბონებს იყენებენ და სპეციალურად შეუკვეთა აღნიშნული საყვირები, რათა კომპოზიტორის მიერ ნაგულისხმევი „პრიმიტიული, დაუხვეწავი ხმოვანება“ მიეღო. სხვა, უფრო სადავო გადაწყვეტილება იყო I აქტის ბოლოს, როცა ტენორი ზიგფრიდი ბარიტონ გუნთერს ბაძავს, ვინდგასენის ხმის ტექნოლოგიური ალტერაცია, რათა იგი ფიშერ-დისკაუს ხმას დამსგავსებოდა.

შემადგენლობა

• ბრუნჰილდე – ბირგიტ ნილსონი
• ზიგფრიდი – ვოლფგანგ ვინდგასენი
• ვალტრაუტე – კრისტა ლუდვიგი
• გუნთერი – დიტრიხ ფიშერ-დისკაუ
• გუტრუნე – კლერ უოტსონი
• ალბერიხი – გუსტავ ნაიდლინგერი
• ჰაგენი – გოტლობ ფრიკი

• პირველი ნორნი – ჰელენ უოტსი
• მეორე ნორნი – გრეის ჰოფმანი
• მესამე ნორნი – ანიტა ველკი
• ვოგლინდე – ლუჩია პოპი
• ველგუნდე – გვინეთ ჯოუნზი
• ფლოსჰილდე – მორინ გაი

ჩაწერილია სოფიენზალში, ვენა 20–27 მაისი, 1–2 ივნისი, 27–31 ოქტომბერი, 3–5, 17–20 და 22–24 ნოემბერი, 1964. ორკესტრი: ვენის ფილარმონიული დირიჟორი: გეორგ შოლტი პროდიუსერები: ჯონ კალშო და კრისტოფერ რეიბერნი ხმის ინჟინრები: გორდონ პერი და ჯეიმზ ბრაუნი თავდაპირველი გამოშვება: Decca MET292–97/SET292−97; May 1965

„ღმერთების დაისს“ წინამბორბედებთან შედარებითაც კი მეტი აღფრთოვანება მოჰყვა. The Gramophone-ში ალეკ რობერტსონმა მას უწოდა „უდიდესი მიღწევა გრამოფონის ისტორიაში“, ხოლო მუსიკის კრიტიკოსმა დესმონდ შოუმ „დიადი მიღწევა, რომელთან გატოლებაც რთული იქნება, ხოლო მისი ჯობნა – თითქმის შეუძლებელი“. ენდრიუ პორტერმა იგი დაახასიათა, როგორც „მოვლენა გრამოფონის ისტორიაში“. როჯერ კოუველი The Sydney Morning Herald-ში წერდა „Decca-ს დიდებული, გამაოგნებელი“ ახალი ჩანაწერის „ალქიმიაზე“, ხოლო The New York Herald-Tribune-ში ალან რიჩი წერდა: „არა მხოლოდ ვაგნერი და „ღმერთების დაისია“ სათანადოდ გადმოცემული ამ ახალ ალბომში, არამედ, უეცრად, საოპერო ჩანაწერის მთელმა კონცეფციამ თითქოს ახალი აზრი შეიძინა“.

1965: „ვალკირია“

Decca-ს ციკლის რიგით ბოლო ოპერისთვის ნილსონი და ჰოტერი კვლავ დაამტკიცეს თავიანთ პარტიებზე. ვინდგასენმა ზიგმუნდის სიმღერა არ ისურვა, რის გამოც როლზე ჯეიმზ კინგი აირჩიეს. ზიგლინდეს როლისთვის კალშომ ფრანგი მომღერალი, რეჟინ კრესპენი შეარჩია. ფლაგსტადი, რომელმაც ფრიკას როლი „რაინის ოქროში“ იმღერა, 1962 წელს გარდაცვლილიყო. კალშოს სურდა, რომ სანაცვლოდ ამ როლზე სხვა ყოფილი ბრუნჰილდე, ასტრიდ ვარნეი დაემტკიცებინა, თუმცა, მომღერალმა უარი თქვა და საბოლოოდ, როლი კრისტა ლუდვიგმა შეასრულა. ცხრა ვალკირიას შორის იყვნენ ცნობილი მომღერლები, მათ შორის, ჰელგა დერნეში, ბრიგიტე ფასბენდერი და ბერიტ ლინდჰოლმი.

შემადგენლობა

• ზიგმუნდი – ჯეიმზ კინგი
• ზიგლინდე – რეჟინ კრესპენი
• ვოტანი – ჰანს ჰოტერი
• ბრუნჰილდე – ბირგიტ ნილსონი
• ჰუნდინგი – გოტლობ ფრიკი
• ფრიკა – კრისტა ლუდვიგი

• გერჰილდე – ვერა შლოსერი
• ორტლინდე – ჰელგა დერნეში
• ვალტრაუტე – ბრიგიტე ფასბენდერი
• შვერტლაიტე – ჰელენ უოტსი
• ჰელმვიგე – ბერიტ ლინდჰოლმი
• ზიგრუნე – ვერა ლიტლი
• გრიმგერდე – მერილინ ტაილერი
• როსვაისე – კლაუდია ჰელმანი

ჩაწერილი სოფიენზალში, ვენა 31 ოქტომბერი, 2–5, 8–12 და 15–19 ნოემბერი, 1965 ორკესტრი: ვენის ფილარმონიული დირიჟორი: გეორგ შოლტი პროდიუსერი: ჯონ კალშო ხმის ინჟინრები: გორდონ პერი და ჯეიმზ ბრაუნი თავდაპირველი გამოშვება: Decca MET312–16/SET312–16; September 1966

ჩანაწერი კარგად მიიღეს, თუმცა, ლირიულ „ვალკირიას“ არ შეეძლო იმ ფურორის მოხდენა, რაც „ღმერთების დაისმა“ გამოიწვია. The Times წერდა: „ღმერთების დაისის“ შემდეგ, ყველაფერი ანტიკლიმაქსია. შოლტის არ უცდია გადაემლაშებინა, არამედ, მოახერხა „ბეჭდის“ დამაკმაყოფილებლად დასრულება“. სამი წინამორბედისგან განსხვავებით, „ვალკირია“ სათამაშო მოედანზე მარტო არ ყოფილა: არსებობდა ოპერის ჩანაწერები ვილჰელმ ფურტვენგლერის და ერიხ ლაინსდორფის დირიჟორობით. ზოგიერთი მიმომხილველის აზრით, ჰოტერის ვოტანი, რომელიც მომღერლის კარიერის მიწურულს დაემთხვა, ხმის საუკეთესო ფორმას ვერ ამჟღავნებდა. უილიამ მანი წერდა „ჰოტერის ბუნდოვან ვოტანზე“ და „კრესპენის „მოუქნელ ზიგლინდეზე“, თუმცა, რობერტსონის აზრით, მიუხედავად ჰოტერის „არაკომფორტული ადგილებისა“, ვერცერთი სხვა მომღერალი ვერ შეძლებდა, „პარტიაში მსგავსი ძალაუფლება ჩაედო“. კიდევ ერთი, არცთუ სახარბიელო კომენტარი კომპოზიტორის შვილიშვილს, ვილანდ ვაგნერს ეკუთვნოდა, რომელმაც ვალტერ ლეგესთან შენიშვნა გამოთქვა „შოლტის ორგაზმზე ყოველ მეორე ტაქტში“. შოლტი ბაიროითის ფესტივალზე მხოლოდ ვილანდ ვაგნერის გარდაცვალებიდან დიდი ხნის შემდეგ მიიწვიეს.

1968: სრული ციკლი

1968 წელს Decca-მ გამოსცა სრული ციკლი 19 ხანგრძლივდასაკრავი ფირფიტისგან შემდგარი კომპლექტის სახით, რომელსაც თან ახლდა „ზიგფრიდის იდილია“ და „საბავშვო კატეხიზმო“ (Kinder-Katechismus), ორივე შოლტის დირიჟორობით, ასევე, „ბეჭდის“ ილუსტრირებული მუსიკალური ანალიზი ვაგნერის მკვლევარის, დერიკ კუკის ავტორობით. ენდრიუ პორტერის შეფასებით, „Decca-ს დიდებული „ბეჭედი“, ზოგადად, ითვლება გრამოფონის უდიდეს მიღწევად“. ჩანაწერები, მოგვიანებით, კომპაქტ-დისკებზე გამოსაცემად ანალოგური ფორმატიდან ციფრულ ფორმატში გადაიტანეს. Decca-მ ციფრულ ფორმატში გადატანა სამ სხვადასხვა დროს განახორციელა. პირველად 1984 წელს, კომპაქტ-დისკების საყოველთაო გავრცელებიდან ორიოდე წლის შემდეგ, შემდგომში კი, ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებით, 1997 და 2012 წლებში. 2015 წლის ხელახალი გამოცემის შეფასებისას ჩრდილოეთ ამერიკის მუსიკალური კრიტიკოსების ასოციაციის ჟურნალისთვის პოლ რობინსონმა ჩანაწერი შეაფასა, როგორც „საეტაპო ჩანაწერი ... რომელთან შედარებითაც განისჯება ყველა სხვა“. 1999 წელს Gramophone-ის, ხოლო 2012 წელს BBC-ის გამოკითხვებში Decca-ს „ბეჭედი“ ყველა დროის საუკეთესო ჩანაწერად დასახელდა და აღნიშნული შეფასება აშშ-ში და ავსტრალიაში ბევრმა კრიტიკოსმა გაიმეორა. როგორც სრულ ციკლს, ისე მის კომპონენტებს მოგებული აქვს არაერთი ჯილდო, მათ შორის, დისკის მსოფლიო გრან-პრი (Grand Prix du Disque Mondiale) და გრემის ჯილდო.

რეკომენდებული ლიტერატურა

• Blyth, Alan (1979). Opera on Record. London: Hutchinson. ISBN 978-0-09-139980-1. 
• Culshaw, John (1967). Ring Resounding. London: Secker & Warburg. ISBN 978-0-436-11800-5. 
• Greenfield, Edward (1966). The Stereo Record Guide. Blackpool: Long Playing Record Library. OCLC 873096263. 
• (1967) The Great Records. Blackpool: Long Playing Record Library. OCLC 4195421. 
• Pettitt, Stephen (1985). Philharmonia Orchestra: A Record of Achievement 1945–1985. London: Robert Hale. ISBN 978-0-7090-2371-5. 
• Schwarzkopf, Elisabeth (1982). On and Off the Record: A Memoir of Walter Legge. London: Faber and Faber. ISBN 978-0-571-11928-8. 
• Solti, Georg (1997). Solti on Solti. London: Chatto and Windus. ISBN 978-0-7011-6630-4. 

რესურსები ინტერნეტში

• Stuart, Philip. (July 2009) Decca Classical, 1929–2009. AHRC Research Centre for the History and Analysis of Recorded Music.