ნაფთალანა

ნაფთალანა, ნაფთალანის ნავთობი — ნავთობის სახეობა აზერბაიჯანის ქალაქ ნაფთალანის მახლობლად მდებარე საბადოდან.

ნაფთალანის ნავთობის პრაქტიკული გამოყენება მედიცნაში კანის დაავადებების სამკურნალოდ დაიწყეს მე-19 საუკუნის ბოლოს.

ნაფთალანა — მოშავო-მოყავისფრო ან ყავისფერი ფერის სქელი სითხე, ნავთობის სპეციფიკური სუნით, აქვს მაღალი სიბლანტე, მჟავა რეაქცია, მაღალი სიმკვრივე. გამოიყენება საყრდენ-მამოძრავებელი სისტემის, კანის, ნერვული სისტემის, გინეკოლოგიური და სხვა დაავადებების სამკურნალოდ, რომელიც სითბური თერაპიის ერთგვარი სახეობას წარმოადგენს. თავად ნავთობი და მისგან დამზადებული პრეპარატები გამოიყენება ნაფთალანის აბაზანების სახით (ტემპერატურა 36-38°C), სახვევების, გამორეცხვის, ადგილობრივი შეზელვის დროს ელექტრო და ფოტოთერაპიასთან ერთად.

ქალაქ ნაფთალანში შეიქმნა ამავე სახელწოდების ბალნეოლოგიური კურორტი. პროდუქტი ოფიციალურად დარეგისტრირდა უკრაინაში, გადის კლინიკურ კვლევებს გერმანიაში, ჩეხეთსა და ავსტრიაში.

მსგავსი თვისებების მქონე ნაფთალანას ნავთობის ახლო ანალოგები ასევე გვხვდება ნავთობპროდუქტების სხვა რეგიონებში — ტიუმენის რეგიონის კენომანის ეტაპის მძიმე ნავთობი, ასევე რუმინეთის ზოგიერთი ნავთობის წყაროების პროდუქტები.

წარმოშობის ისტორია

ცნობილი მოგზაური მარკო პოლო, რომელმაც XIII საუკუნეში იმოგზაურა აზერბაიჯანში, საკუთარ ტრაქტატში „დიდი თათრეთის შესახებ“ ახსენებს ნაფთალანს:

„.. არის დიდი ჭა ზეთოვანი ნივთიერებით, რომლითაც შეიძლება ბევრი აქლემით დაიტვირთოს. იგი გამოიყენება არა საკვებად, არამედ შესაზელად ადამიანებში და პირუტყვში კანის და სხვა დაავადებების სამკურნალოდ.“

ნაფთალანის ნავთობის მოპოვების ადგილას ჩადიოდნენ მოგზაურები საზღვარგარეთის ქვეყნებიდან. სამკურნალო ნავთობი ტყავის ჩანთებით დატვირთული აქლემების ქარავნებით გადიოდა ირანში, თურქეთში, ყირიმში, ინდოეთში და ა.შ. 1898 წელს ჟურნალმა "ვრაჩმა" გამოაქვეყნა რუსი პროფესორ-დერმატოლოგ ა. და. პოსპელოვას სტატია „ნაფთალანის შესახებ“.

მე-19 საუკუნეში ნაფთალანს მოიპოვებდნენ ხელით გათხრილი ზედაპირული ჭებიდან. 1890 წელს აქ პირველ ჭაბურღილს გერმანელმა ინჟინერმა ე. ეგერმა ჩაუყარა საფუძველი. თავდაპირველად, იგი სთავაზობდა ნაფთალანის, როგორც საწვავი და საპოხი მასალის კომერციულ წარმოებას, მაგრამ ეს იდეა ვერ განხორციელდა ნაფთალანის ნავთობის ტექნიკური მახასიათებლების გამო, პირველ რიგში მისი ნაკლები აალებადობის გამო. ამავე დროს, ე. ეგერმა ყურადღება გაამახვილა იმ ფაქტზე, რომ თვითმხილველების თქმით, ადამიანები უძველესი დროიდან ხელოვნურად შექმნილ რეზერვუარებში ნათალანის ნავთობით ბანაობდნენ. ლაბორატორიული ტესტების შედეგების მიღების შემდეგ, მან შეიტყო ამ პროდუქტის სამკურნალო თვისებების შესახებ და გადაწყვიტა აეშენებინა მცირე საწარმო მალამოების წარმოებისთვის. ბიზნესი ძალიან წარმატებული აღმოჩნდა და ნაფთალანის მალამო წარმატებით გაიყიდა საზღვარგარეთ. რუსეთ-იაპონიის ომის დროს ყველა იაპონელ ჯარისკაცს ჰქონდა ქილა ჭურჭლით, რომელიც ჭრილობების შეხორცებასა და მოყინვის თავიდან აცილებაში ეხმარებოდა.

ნაფთალანის სამკურნალო მიზნებისთვის გამოყენების შესახებ პირველი ოფიციალური მოხსენება გაკეთდა 1896 წელს ტფილისში კავკასიის სამედიცინო საზოგადოების სხდომაზე ექიმ ფ. გ. როზენბაუმის მიერ, რომელიც მას იყენებდა დამწვრობის, მწვავე და ქრონიკული ეგზემის სებორეის, ფსორიაზის, ჭრილობებისა და დაჭიმვის, რევმატული ტკივილების დროს. მისი თქმით, ნაფთალანის ნავთობი აჩქარებდა ნაწიბურების შეხორცებას, ჰქონდა ანტისეპტიკური, ანთების საწინააღმდეგო ეფექტი.

1920 წელს, აზერბაიჯანში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ, მოხდა ნაფთალანის საბადოს ნაციონალიზაცია. მალამოს საწარმო ქარხანა აშენდა 1926 წელს, ხოლო მალამოს გავლენის შესწავლა ადამიანისა და ცხოველის სხეულზე 1928 წელს დაიწყო. შეისწავლეს ნაფთალანის ნავთობის თვისებები და ქიმიური შემადგენლობა, გამოიცა 1000-ზე მეტი სამეცნიერო კვლევითი მასალა.

ნაფთალანის ნავთობის შემადგენლობა

• არომატული ნახშირწყალბადები - 10-15%
• ნაფთენური ნახშირწყალბადები - 50-55%
• ფისოვანი ნივთიერებები - 14-15%
• ნაფთენის მჟავები - 1%
• გოგირდი - 0,25-0,7%
• აზოტის ნაერთები - 0,3%
• მიკროელემენტები (სპილენძი, თუთია, მანგანუმი, ლითიუმი, ბორი, იოდი, ბრომი და ა.შ.)

სამკურნალო თვისებები

ნაფთალანის ნავთობს აქვს შემდეგი სამკურნალო თვისებები:

• ანთების საწინააღმდეგო
• ტკივილგამაყუჩებელი
• ფოტოდამცავი
• შთამნთქმელი
• მარეგულირებელი ჰორმონის წარმოება
• ვაზოდილატორი
• ფუნგიციდური
• მეტაბოლური
• ადაპტოგენური

თერაპიული მოქმედების სპექტრი

ნაფთალანი გამოიყენება კლინიკურ პრაქტიკაში.

ართროლოგიაში - სხვადასხვა ეტიოლოგიის პოლიართრიტის, ოსტეოქონდროზის სამკურნალოდ.

ნევროლოგიაში — ლუმბოსაკრალური, მკერდის, კისრის რადიკულიტის სამკურნალოდ.

ოტორინოლარინგოლოგიაში — ყნოსვის დარღვევის პრობლემების სამკურნალოდ.

ქირურგიაში — დამწვრობის, ნერვული სისტემის დაზიანებების, ტროფიკული წყლულების სამკურნალოდ.

გინეკოლოგიაში — ქალის რეპროდუქციული სისტემის დარღვევების, ძირითადად უნაყოფობის სამკურნალოდ.

სტომატოლოგიაში — პაროდონტის დაავადების სამკურნალოდ.

უროლოგიაში — უნაყოფობის სამკურნალოდ.

დერმატოლოგიაში — კანის დაავადებების სამკურნალოდ.

წამლის ფორმები

• ნაფთალანის ნავთობის 65 ფორმულა (მალამოების, ფხვნილების და ა.შ. სახით) გამოიცა ჟურნალ Pharm. Zeitung - ში 1899 წელს.