მაიონებელი გამოსხივება
მაიონებელი გამოსხივება[1][2][3][4], მაიონიზებელი გამოსხივება[5][6][7] — ფოტონების, სხვა ელემენტარული ნაწილაკების ან ატომბირთვების ნაკადი, რომლის ურთიერთქმედება გარემოსთან ატომებისა და მოლეკულების იონიზაციას იწვევს.
მაიონებელ გამოსხივებას განეკუთვნება:
- მოკლეტალღიანი ელექტრომაგნიტური გამოსხივება (ფოტონების მაღალი ენერგიის ნაკადი):
- ნაწილაკთა ნაკადები:
- ბეტა-ნაწილაკების;
- ნეიტრონების;
- პროტონების, მიუნების და სხვა ელემენტარული ნაწილაკების;
- იონების, მათ შორის ალფა-ნაწილაკების, დაშლის ანასხლეტების (ატომთა გახლეჩის შედეგად წარმოქმნილი), კლასტერების (კლასტერული დაშლისას გამოტყორცნილი მსუბუქი ატომები).
მაიონებელ გამოსხივებას არ განეკუთვნება ხილული და ულტრაიისფერი გამოსხივება, რომელსაც ზოგიერთ შემთხვევაში შეუძლია ნივთიერების იონიზაცია, ასევე ინფრაწითელი და რადიოგამოსხივება არ არის მაიონებელი, რადგან მათი ენერგია არ არის საკმარისი ატომებისა და მოლეკულების იონიზაციისთვის ბუნებრივ მდგომარეობაში.[8][9][10][11][12]
XX საუკუნის 50-იანი წლების დასასრულსა და 60-იანი წლების დასაწყისში ბირთვული იარაღის ატმოსფეროში ინტენსიური გამოცდის შედეგად, საქართველოში, ისევე როგორც მთელ მსოფლიოში, გარემოს დაბინძურების მაქსიმუმი 1963 წელს აღინიშნებოდა და ბუნებრივი დასხივების დონის 7% მიაღწია. ამავე წელს აიკრძალა ატმოსფეროში აფეთქებები და შესაბამისად რადიაციის დონემ დაიკლო. 1966 წლისათვის ბუნებრივი ფონის 2% შეადგენდა, ხოლო 80-იანი წლებისთვის (ჩერნობილის ავარიამდე) - 1%. რაც შეეხაბა ჩერნობილის ავარიას, მას შემდეგ განსაკუთრებით დაბინძურდა დასავლეთ საქართველოს მთიანი რეგიონები და შავი ზღვის სანაპირო. აფხაზეთსა და აჭარაში ნიადაგის დაბინძურება იოდ-131-ით შეადგენდა 5 კი/კმ², რაც ყოფილი სსრკ-ს სხვა ქვეყნებთან შედარებით მთელი რიგით მაღალი იყო. დაფიქსირდა მცენარეთა, რძისა და მისი პროდუქტების მაღალი დაბინძურება რადიოიოდით. საშუალო მონაცემებით, საქართველოს გამოკვლეული ტერიტორიის მოსახლეობის გარეგანი დასხივების საშუალო წლიური დოზა - 20% ღია ადგილებიდან, 80%- შენობებიდან, რადონის მოქმედების გარეშე. დასავლეთ საქართველოში - 1,04 მზვ/წ, აღმოსავლეთ საქართველოში - 0,99 მზვ/წ, სამხრეთ საქართველოში - 1,1 მზვ/წ, ქ. თბილისში - 1.07 მზვ/წ.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ ნინო ვეფხვაძე - პრევენციული მედიცინა, წიგნი სამედიცინო უნივერსიტეტის სტუდენტებისთვის, თბილ. სახელმწ. სამედ. უნ-ტის გამ-ბა, 2009
- ↑ ტექნიკური რეგლამენტის − „მაიონებელი გამოსხივების წყაროებთან მოპყრობისადმი რადიაციული უსაფრთხოების ნორმებისა და ძირითადი მოთხოვნების“ დამტკიცების შესახებ
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 365.
- ↑ ერაშვილი გ., „მაიონიზირებელიგამოსხივებადამისიმოქმედების ეფექტებიცოცხალორგანიზმზე“
- ↑ დოზის სიმძლავრე (მაიონიზირებელი გამოსხივების რადიაციის დონე)
- ↑ Гусев Н. Г., Климанов В. А., Машкович В. П., Суворов А. П. Защита от ионизирующих излучений. В 2-х томах. M., Энергоатомиздат, 1989
- ↑ Ионизирующие излучения и их измерения. Термины и понятия. М.: Стандартинформ, 2006.
- ↑ Моисеев А. А., Иванов В. И. Справочник по дозиметрии и радиационной гигиене. 2-е изд., перераб. и доп. М., Атомиздат, 1974
- ↑ Нормы радиационной безопасности (НРБ-99/2009) Минздрав России, 2009.
- ↑ Российский государственный педагогический университет имени А. И. Герцена, «Обеспечение жизнедеятельности людей в чрезвычайных ситуациях. Выпуск 1: Чрезвычайные ситуации и их поражающие факторы». С.-Петербург, изд. «Образование», 1992.