ლუდვიგ ბოლცმანი

ლუდვიგ ბოლცმანი
	გერმ. Ludwig Eduard Boltzmann
დაბ. თარიღი	20 თებერვალი, 1844
დაბ. ადგილი	ვენა, ავსტრიის იმპერია
გარდ. თარიღი	5 სექტემბერი, 1906 (62 წლის)
გარდ. ადგილი	Duino-Aurisina, ავსტრიული სანაპირო, ავსტრია-უნგრეთის იმპერია
დასაფლავებულია	ვენის ცენტრალური სასაფლაო
მოქალაქეობა	ავსტრია-უნგრეთის იმპერია
საქმიანობა	ფიზიკოსი, ქიმიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი, მათემატიკოსი, ფილოსოფოსი და ფიზიკოს-თეორეტიკოსი
მუშაობის ადგილი	ვენის უნივერსიტეტი, ლაიფციგის უნივერსიტეტი, გრაცის უნივერსიტეტი და ლუდვიგ მაქსიმილიანის მიუნხენის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	ვენის უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები	პაულ ერენფესტი, Marian Smoluchowski და Friedrich Hasenöhrl
სამეცნიერო ხარისხი	ფილოსოფიის დოქტორი
მეუღლე	Henriette Boltzmann
შვილ(ებ)ი	Henriette Boltzmann და Ida Boltzmann
ჯილდოები	ბავარიის მაქსიმიალიანის ორდენი სამეცნიერო და სახელოვნებო მიღწევებისათვის, ოსლოს უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, ოქსფორდის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი და სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი
ხელმოწერა
	ლუდვიგ ბოლცმანი ვიკისაწყობში

ლუდვიგ ბოლცმანი (გერმ. Ludwig Eduard Boltzmann; დ. 20 თებერვალი, 1844, ვენა — გ. 5 სექტემბერი, 1906, დუინო, ტრიესტის მახლობლად) — ავსტრიელი ფიზიკოსი, სტატისტიკური ფიზიკისა და ფიზიკური კინეტიკის ერთ-ერთი დამაარსებელი. ვენის მეცნიერებათა აკადემიის (1895) და მსოფლიოს მრავალი აკადემიის წევრი.

ბიოგრაფია რედაქტირება

1866 წელს დაამთავრა ვენის უნივერსიტეტი, 1867 წლიდან იყო ამავე უნივერსიტეტის პრივატ-დოცენტი. 1869-1873 წლებში იყო გრაცის უნივერსიტეტის თეორიული ფიიზიკის პროფესორი, 1873-1876 წლებში იყო ვენის უნივერსიტეტის მათემატიკის პროფესორი, 1876-1889 წლებში გრაცის უნივერსიტეტის ექსპერიმენტული ფიზიკის პროფესორი. 1889-1894 წლებში იყო მიუნხენის, 1894-1900 წლებში ვენაში და 1900-1902 წლებში ლაიფციგში განაგებდა თეორიული ფიზიკის კათედრას.

ბოლცმანის ინტერესი ფიზიკის თითქმის ყველა და მათემატიკის ზოგიერთ დარგს სწვდებოდა. მას აქვს შრომები მათემატიკაში, მექანიკაში, ჰიდროდინამიკაში, დრეკადობისა და ელექტრომაგნიტური ველის თეორიაში, თერმოდინამიკისა და აირების კინეტიკურ თეორიაში. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ბოლცმანის შრომები, რომლებიც შეეხება აირების კინეტიკურ თეორიას და თერმოდინამიკის სტატისტიკურ დასაბუთებას.

1868-1871 წლებში ბოლცმანმა განაზოგადა ჯ. კ. მაქსველის კანონი მოლეკულების სიჩქარეთა განაწილების შესახებ გარე ძალთა ველში მოთავსებულ აირებზე და დაადგინა სტატისტიკური განაწილების ფორმულა, რომელსაც სტატისტიკური ფიზიკის ყველა დარგში იყენებენ. ბოლცმანმა იდეალური აირების კინეტიკურ თეორიაში გამოიყენა სტატისტიკური მეთოდები და გამოიყვანა აირების კინეტიკური განტოლება, რომელიც ფიზიკური კინეტიკის საფუძველია. მან $S$ ენტროპია $W$ თერმოდინამუკურ ალბათობას დაუკავშირა $S=k\ln W$ . ეს თანაფარდობა, რომელიც იძლევა თერმოდინამიკის მეორე საწყისის სტატისტიკურ დასაბუთებას და სტატისტიკური ფიზიკის საფუძელია, ბოლცმანის ძეგლზეა ამოკვეთილი ვენაში. $k$ უნივერსალურ მუდმივას ბოლცმანის პატივსაცემად ბოლცმანის მუდმივა ეწოდა. ბოლცმანი იყო მაქსველის ელექტრომაგნიტური თეორიის თავგამოდებული მიმდევარი. მასვე ეკუთვნის პირველი ექსპერიმენტული შრომები ელექტრომაგნიტური ველის მაქსველისეული თეორიიდან გამომდინარე შედეგების შესამოწმებლად. იგი მტკიცედ იცავდა მოლეკულურ-ატომისტურ თეორიას. ბოლცმანის შრომები გაუგებარი დარჩა ზოგიერთი მისი თანამედროვესათვის, რამაც განაპირობა მეცნიერის ცხოვრების ტრაგიკული დასასრული: ავადმყოფმა და დათრგუნვილმა თავი მოიკლა.

ლიტერატურა რედაქტირება

ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 461.

სქოლიო რედაქტირება

↑ ^1.0 ^1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>
↑ SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>
↑ Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>
↑ KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>
↑ ^6.0 ^6.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>
↑ Internet Philosophy Ontology project
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6023365"></a>
↑ ^8.0 ^8.1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ. — ISBN 978-953-6036-31-8
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a>
↑ ^9.0 ^9.1 ^9.2 www.accademiadellescienze.it
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a>
↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ ^11.0 ^11.1 Annuaire prosopographique : la France savante
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55740543"></a>
↑ Больцман Людвиг // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q649"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a>
↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118513109 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 40.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q111806251"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:საფრანგეთის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12095244p_BnF_authorities]:_პლატფორმა_ღია_მონაცემები<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-1] 1.0 ^1.1 Bibliothèque nationale de France BnF authorities: პლატფორმა ღია მონაცემები — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q547473">MacTutor_History_of_Mathematics_archive<span_class="wef_low_priority_links">_—_1994.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a></div>-2] MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q547473"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q35127_citetype_Q36524_citetype_Q194166"_data-entity-id="Q29861311">SNAC<span_class="wef_low_priority_links">_—_2010.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a></div>-3] SNAC — 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q29861311"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q615699"_data-entity-id="Q5375741">[http://global.britannica.com/biography/Ludwig-Eduard-Boltzmann_Encyclopædia_Britannica]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a></div>-4] Encyclopædia Britannica
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q21491701">KNAW_Past_Members<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a></div>-5] KNAW Past Members
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21491701"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q2664168">[http://www.enciclopedia.cat/enciclop%C3%A8dies/gran-enciclop%C3%A8dia-catalana/EC-GEC-0010986.xml_Gran_Enciclopèdia_Catalana]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ca:Grup_Enciclopèdia|Grup_Enciclopèdia]],_1968.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a></div>-6] 6.0 ^6.1 Gran Enciclopèdia Catalana — Grup Enciclopèdia, 1968.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18696256"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2664168"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q6423319_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q6023365">[[:en:The_Internet_Philosophy_Ontology_Project|Internet_Philosophy_Ontology_project]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6023365"></a></div>-7] Internet Philosophy Ontology project
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6023365"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q1789619"><i_class="wef_low_priority_links">[[:hr:Dalibor_Brozović|Brozović&nbsp;D.]],_[[:hr:Tomislav_Ladan|Ladan&nbsp;T.]]</i>_[[:ხორვატული_ენციკლოპედია|Hrvatska_enciklopedija]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:hr:Leksikografski_zavod_Miroslav_Krleža|LZMK]],_1999._—_9272&nbsp;გვრ._—_ISBN_978-953-6036-31-8</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a></div>-8] 8.0 ^8.1 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ. — ISBN 978-953-6036-31-8
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1264934"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q429032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q18446"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1789619"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q107212659">www.accademiadellescienze.it<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a></div>-9] 9.0 ^9.1 ^9.2 www.accademiadellescienze.it
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q237227">[[:de:s:Brockhaus_Enzyklopädie|ბროკჰაუზის_ენციკლოპედია]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-10] ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q55740543">[[:d:Q55740543|Annuaire_prosopographique_:_la_France_savante]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55740543"></a></div>-11] 11.0 ^11.1 Annuaire prosopographique : la France savante
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55740543"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q17378135">Больцман_Людвиг_//_[[:ru:Большая_советская_энциклопедия_(третье_издание)|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ალექსანდრე_პროხოროვი|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_[[:მოსკოვი|Москва]]:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q649"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a></div>-12] Больцман Людвиг // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q649"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:გერმანიის_ეროვნული_ბიბლიოთეკა|Deutsche_Nationalbibliothek]]</i>_[http://d-nb.info/gnd/118513109/_Record_#118513109]_//_ინტეგრირებული_ნორმატიული_ფაილი<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-13] Deutsche Nationalbibliothek Record #118513109 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33002955_citetype_Q114955954"_data-entity-id="Q829984">[https://genealogy.math.ndsu.nodak.edu/id.php?id=13105_Mathematics_Genealogy_Project]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-14] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q12139612_citetype_Q49848"_data-entity-id="Q111806251">[https://web.archive.org/web/20120114063626/http://royalsociety.org/uploadedFiles/Royal_Society_Content/about-us/fellowship/Fellows1660-2007.pdf_List_of_Royal_Society_Fellows_1660-2007]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:ლონდონის_სამეფო_საზოგადოება|ლონდონის_სამეფო_საზოგადოება]]._—_გვ.&nbsp;40.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q111806251"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a></div>-15] List of Royal Society Fellows 1660-2007 — ლონდონის სამეფო საზოგადოება. — გვ. 40.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q111806251"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123885"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

ლუდვიგ ბოლცმანი
გერმ. Ludwig Eduard Boltzmann

დაბ. თარიღი	20 თებერვალი, 1844(1844-02-20)^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5] ^[6] ^[7] ^[8] ^[9] ^[10] ^[11]
დაბ. ადგილი	ვენა, ავსტრიის იმპერია^[12] ^[9]
გარდ. თარიღი	5 სექტემბერი, 1906(1906-09-05)^[13] ^[1] ^[6] ^[8] ^[11] (62 წლის)
გარდ. ადგილი	Duino-Aurisina, ავსტრიული სანაპირო, ავსტრია-უნგრეთის იმპერია^[9]
დასაფლავებულია	ვენის ცენტრალური სასაფლაო
მოქალაქეობა	ავსტრია-უნგრეთის იმპერია
საქმიანობა	ფიზიკოსი, ქიმიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი, მათემატიკოსი, ფილოსოფოსი და ფიზიკოს-თეორეტიკოსი
მუშაობის ადგილი	ვენის უნივერსიტეტი, ლაიფციგის უნივერსიტეტი, გრაცის უნივერსიტეტი და ლუდვიგ მაქსიმილიანის მიუნხენის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	ვენის უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები	პაულ ერენფესტი, Marian Smoluchowski და Friedrich Hasenöhrl
სამეცნიერო ხარისხი	ფილოსოფიის დოქტორი^[14]
მეუღლე	Henriette Boltzmann
შვილ(ებ)ი	Henriette Boltzmann და Ida Boltzmann
ჯილდოები	ბავარიის მაქსიმიალიანის ორდენი სამეცნიერო და სახელოვნებო მიღწევებისათვის, ოსლოს უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი, ოქსფორდის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი და სამეფო საზოგადოების უცხოელი წევრი^[15]
ხელმოწერა
ლუდვიგ ბოლცმანი ვიკისაწყობში