ლევ პისარჟევსკი

ლევ პისარჟევსკი ( დ. 1 თებერვალი 13 თებერვალი, კიშინიოვი — გ. 23 მარტი, 1938, დნეპროპეტროვსკი ) — საბჭოთა ქიმიკოსი, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი. უკრაინის სსრ დამსახურებული პროფესორი (1924).

ლევ პისარჟევსკი
დაბ. თარიღი	1 (13) თებერვალი, 1874 ან 14 თებერვალი, 1874(1874-02-14)
დაბ. ადგილი	კიშინიოვი
გარდ. თარიღი	23 მარტი, 1938(1938-03-23) (64 წლის)
გარდ. ადგილი	დნიპრო
დასაფლავებულია	დნიპრო
მოქალაქეობა	რუსეთის იმპერია  სსრკ
საქმიანობა	ქიმიკოსი
მუშაობის ადგილი	ოდესის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	ოდესის უნივერსიტეტი
სამეცნიერო ხარისხი	ქიმიის მეცნიერებათა დოქტორი
ჯილდოები
ლევ პისარჟევსკი ვიკისაწყობში

ბიოგრაფია

1896 წელს დაამთავრა ნოვოროსიისკის საიმპერატორო უნივერსიტეტი და დარჩა უნივერსიტეტში სამეცნიერო კარიერის გასაგრძელებლად. 1898 წელს დაინიშნა ლაბორანტად. 1899 წლის შემდეგ ნება დართეს წაეკითხა ლექციების კურსი. 1900 წელს გაგზავნეს საზღვარგარეთ, სადაც მუშაობდა ლაიფციგის უნივერსიტეტში პროფესორ ოსტვალდის სახელობის ფიზიკისა და ქიმიის ინსტიტუტში. იმავე 1900 წელს გახდა ლომონოსოვის პრემიის ლაურეატი. 1902 წელს ოდესაში დაიცვა დისერტაცია თემაზე „პეროქსიდები და პერაციდები“. ოდესაში დაბრუნების შემდეგ, 1903 წლის იანვრიდან კითხულობდა ლექციებს ნოვოროსიისკის უნივერსიტეტში. 1904 წელს მიიღო ქიმიის პროფესორის თანამდებობა იურიევის უნივერსიტეტში.

1908 წლიდან მუშაობდა კიევის პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში პროფესორად. 1911 წელს მან დატოვა თანამდებობა სახალხო განათლების მინისტრის ლევ კასოს პოლიტიკის წინააღმდეგ პროტესტის ნიშნად.

1911-1913 წლებში ლექციებს კითხულობდა ბესტუჟევის კურსებზე და პეტერბურგის ფსიქონევროლოგიურ ინსტიტუტში, ხოლო 1913 წლის შემდეგ პროფესორად მუშაობდა ეკატერინოსლავის სამთო ინსტიტუტსა და უნივერსიტეტში. 1924-1926 წლებში ეკავა დნეპროპეტროვსკის სამთო ინსტიტუტის რექტორის თანამდებობა.

1927 წელს გახდა მისივე ინიციატივით შექმნილი უკრაინის ფიზიკური ქიმიის ინსტიტუტის დირექტორი (ამჟამად ლ. პისარჟევსკის სახელობის ფიზიკური ქიმიის ინსტიტუტი ).

1928 წლის 14 იანვარს აირჩიეს სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ფიზიკა-მათემატიკის მეცნიერებათა სექციის (ფიზიკის განყოფილება) წევრ-კორესპონდენტად.

1929-1934 წლებში მუშაობდა თბილისის პოლიტექნიკურ ინსტიტუტში. 1935 წელს ხელმძღვანელობდა სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის საქართველოს ფილიალს  ; აქ პისარჟევსკიმ მოიპოვა და შეისწავლა არაერთი ახალი პეროქსიდური ნაერთები ( პ. გ. მელიქიშვილთან ერთად). 1930 წლიდან იყო კომპარტიის წევრი.

1930 წლის 1 თებერვალს პისარჟევსკი აირჩიეს სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ფიზიკა- მათემატიკურ მეცნიერებათა სექციის აკადემიკოსად.

სამეცნიერო წვლილი

ლევ პისარჟევსკიმ შეისწავლა რეაქციების თერმოდინამიკა ხსნარებში და გამოაქვეყნა არაერთი ნაშრომი ამ სფეროში. მათ შორის აღსანიშნავია: „თერმოქიმიური მონაცემები ზოგიერთი ორგანული ნაერთების შესახებ“ („ჟურნალი რუსეთის ფიზიკურ-ქიმიური საზოგადოების“ 1897 წ.); „β-მეთილგლიციდური და β-მეთილგლიცერონის მჟავების ელექტროლიზი“ (ib., 1897); „ქიმიური წონასწორობის სფეროდან“ (ib., 1903); „გამხსნელის გავლენა წონასწორობის მუდმივზე“ (ib., 1904); გერმ. «Thermochemische Studien über die üebersäuren» («Z. anorg. Ch.», 1900, и «Журнал Русского физико-химического общества», 1900);გერმ. «Hyperoxyde des Zirkoniums, Ceriums und Thoriums» (ib., 1900); «Ueber die Einwirkung von Wasserstoffperoxyd auf die Salze der Vanadin- und Uebervanadinsäure»; «Einige Worte über die Ueberwolframsäure, Ueberuransäure und Uebervanadinsäure»; «Wirkung von Wasserstoffperoxyd und Natriumhypochlorit auf die Oxyde von Thorium, Zirkonium und Cerium» и «Katalyse der Salze der Uebersäuren» (ib., 1902); «Uebervanadinsäure» («Z. physik. Ch.», 1903); «Einwirkung von Wasserstoffperoxyd auf Kaliummetavanadat» (ibid., 1901, и «Журнал Русского физико-химического общества», 1901); «Der Zustand einiger Uebersäuren und ihrer Salze in Lösung» (ib., 1903); «Der Einfluss des Lösungsmittels auf die Gleichgewichtskonstante und die Beziehung zwischen dem elektrischen Leitvermögen und der innern Reibung» (ib., 1905) და რამდენიმე ნაშრომი პროფესორ მელიკოვთან, თანარიტჩენთან და პეტრენკოსთან ერთად -K. ლევ პისარჟევსკიმ შეისწავლა რეაქციების თერმოდინამიკა ხსნარებში და გამოაქვეყნა არაერთი ნაშრომი ამ სფეროში. მათ შორის აღსანიშნავია: „თერმოქიმიური მონაცემები ზოგიერთი ორგანული ნაერთების შესახებ“ („ჟურნალი რუსეთის ფიზიკურ-ქიმიური საზოგადოების“ 1897 წ.); „β-მეთილგლიციდური და β-მეთილგლიცერონის მჟავების ელექტროლიზი“ (ib., 1897); „ქიმიური წონასწორობის სფეროდან“ (ib., 1903); „გამხსნელის გავლენა წონასწორობის მუდმივზე“ (ib., 1904); «Thermochemische Studien über die üebersäuren» («Z. anorg. Ch.», 1900, и «Журнал Русского физико-химического общества», 1900);გერმ. «Hyperoxyde des Zirkoniums, Ceriums und Thoriums» (ib., 1900); «Ueber die Einwirkung von Wasserstoffperoxyd auf die Salze der Vanadin- und Uebervanadinsäure»; «Einige Worte über die Ueberwolframsäure, Ueberuransäure und Uebervanadinsäure»; «Wirkung von Wasserstoffperoxyd und Natriumhypochlorit auf die Oxyde von Thorium, Zirkonium und Cerium» и «Katalyse der Salze der Uebersäuren» (ib., 1902); «Uebervanadinsäure» («Z. physik. Ch.», 1903); «Einwirkung von Wasserstoffperoxyd auf Kaliummetavanadat» (ibid., 1901, и «Журнал Русского физико-химического общества», 1901); «Der Zustand einiger Uebersäuren und ihrer Salze in Lösung» (ib., 1903); «Der Einfluss des Lösungsmittels auf die Gleichgewichtskonstante und die Beziehung zwischen dem elektrischen Leitvermögen und der innern Reibung» (ib., 1905) და რამდენიმე ნაშრომი პროფესორ მელიკოვთან, თანარიტჩენთან და პეტრენკოსთან ერთად -K.

პისარჟევსკიმ წარადგინა წონასწორობის ელექტროდის პროცესების თეორია და ასევე ჩაატარა მთელი რიგი სამუშაოები, რითაც საფუძველი ჩაუყარა ჰეტეროგენული კატალიზის ელექტრონულ თეორიას. ავტორია სახელმძღვანელოების „შესავალი ქიმიაში“ (1926) და „არაორგანული ქიმია“ (1930 წ. მ. ა. როზენბერგთან ერთად). მეცნიერი რამდენიმე წლის განმავლობაში სწავლობდა გამხსნელის გავლენას ელექტროლიტური ხსნარების ელექტროგამტარობაზე, სიბლანტეზე და სხვა თვისებებზე. მას ეკუთვნოდა აღმოჩენა, რომელიც 1905 წელს საფუძვლად დაედო მოლარული ელექტრული გამტარობისა და სიბლანტის პროდუქტის ზღვრის მუდმივობის წესს. 1914 წლიდან შეიმუშავა ელექტრონული ქიმიის საფუძვლები, განიხილავდა რა ქიმიურ პროცესებს ატომებისა და მოლეკულების ელექტრონული გარსების სტრუქტურის, ატომების, მოლეკულების და იონების ელექტროსტატიკური ურთიერთქმედებებისა და დეფორმაციების თვალსაზრისით. პისარჟევსკიმ ჩამოაყალიბა დღეს საყოველთაოდ მიღებული იდეები ქიმიურ რეაქციებში ელექტრონების როლის შესახებ, ასევე რედოქს რეაქციების, როგორც ელექტრონების გადაცემის პროცესების შესახებ.

ლევ პისარჟევსკი ასევე დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა მეცნიერების პოპულარიზაციას. ვლადიმერ ვაგნერთან ერთად იყო ჟურნალ Nature-ის პირველი რედაქტორი. როგორც ჟურნალის პირველი ნომრის (1912) მკითხველებისადმი მიმართვასი განაცხადა, ვაგნერთან ერთად ასეთ ჟურნალს „ცრურწმენების, სქოლასტიკისა და მეტაფიზიკის გავლენის წინააღმდეგ ბრძოლის საუკეთესო საშუალებად“ მიიჩნევდა. პისარჟევსკის ინტერესები მხოლოდ მეცნიერებით არ შემოიფარგლებოდა. იგი გატაცებული იყო მხატვრობით და პოეზიით. ცნობილია მისი დიდი ტილოები, რომლებიც დახატულია კონსტანტინე სომოვის მანერით.

Ჯილდოები

• ლენინის პრემია ( 1930 );
• ლენინის ორდენი .

ხსოვნა

ქიმიკოსების პაულ ვალდენისა და ლევ პისარჟევსკის სახელს ატარებს ვალდენ-პისარჯევსკის წესი, რომლის მიხედვით თხევადი ელექტროლიტებისთვის სიბლანტისა და გამტარობის პროდუქტი წრმოადგენს მუდმივ მნიშვნელობას მოცემული ნივთიერებისთვის გამხსნელისაგან დამოუკიდებლად.

გალერეა

• 
  ლევ პისარჟევსკისისბარელიეფი დნეპრის პოლიტექნიკური ინსტიტუტის ცენტრალური შენობის წინ

ლიტერატურა

• Писаржевский Лев Владимирович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
• Писаржевский, Лев Владимирович // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Творческий путь академика Льва Владимировича Писаржевского: Сборник статей под ред. З. Л. Морозова, В. С. Финкельштейна. — Днепропетровск: Гос. науч.-техн. изд-во Украины, 1935.