დედამიწის მანტია

დედამიწის მანტია — „მყარი“ დედამიწის გარსი, რომელიც მოქცეულია დედამიწის ქერქსა და დედამიწის ბირთვს შორის. მოიცავს დედამიწის (ატმოსფეროს გარეშე) მოცულობის 83% და მასის 67%. დედამიწის ქერქისაგან მანტია გამოყოფილია მოხოროვიჩიჩის ზედაპირით, რომლის ქვევით გრძივი სეისმური ტალღების გავრცელების სიჩქარე ნახტომისებურად მატულობს 6-7–7-6-იდან 7-9–8-2 კმ/წმ-მდე; დედამიწის ბირთვისაგან კი — ზედაპირით (დაახლოებით 2900 კმ სიღრმეზე), რომლის ქვევით სეისმური ტალღების გავრცელების სიჩქარე იკლებს 13,6-იდან 8,1 კმ/წმ-მდე; გამოყოფენ ქვედა მანტიას და ზედა მანტიას, ხოლო ამ უკანასკნელში — (ზევიდან ქვევით) სუბსტრატს, გუტენბერგის ფენას (ასთენოსფერო), რომელშიც სეისმური ტალღების სიჩქარე შედარებით მცირეა, და გოლიცინის ფენას (ზოგჯერ მას შუა მანტიასაც უწოდებენ). მანტიის ძირზე გამოყოფენ აგრეთვე ასიოდე კმ სისქის ფენას, რომლის ფარგლებში სეისმური ტალღების სიჩქარე სიღრმის ზრდასთან ერთად კი არ იზრდება, ზოგჯერ ოდნავ მცირდება კიდეც.

ვარაუდობენ, რომ მანტიის ნივთიერების უშუალო ნიმუშებია ულტრაფუძე ქანების ნატეხები, რომლებიც ჩანართების სახით გვხვდება ბაზალტურ ლავებსა და ალმასის შემცველ აფეთქების მილებში, აგრეთვე შუაოკეანური ქედების რიფტების ძირიდან ამოღებული ნატეხები. მანტიის ძირითადი ქანმაშენი მინერალებია მაგნიუმიანი ოლივინი, პიროქსენები, გრანატი, რომლებთან ერთადაც შეიძლება იყოს ამფიბოლები, ბიოტიტი, შპინელი, კვარცი. მანტიის ნივთიერების ფიზიკური თვისებების ცვლა, რაც აისახება ვერტიკალური მიმართულებით სეისმური ტალღების სიჩქარეთა განაწილების ცვლაში, გამოწვეული უნდა იყოს ფაზური გადასვლებით. დადგენილია მანტიის ნივთიერების ქიმიური შედგენილობის ჰორიზონტული და ვერტიკალური არაერთგვაროვნება, რაც ძირითადად მინარევი ელემენტების არათანაბარი განაწილებით არის განპირობებული. დედამიწის ქერქში მიმდინარე პროცესები მჭიდროდაა დაკავშირებული მანტიაში მიმდინარე პროცესებთან; ფიქრობენ, რომ ტექტონიკური მოძრაობების ენერგიის ძირითად წყაროს მანტიაში მიმდინარე პროცესები წარმოადგენს. დამაჯერებლად არის დადგენილი ისიც, რომ მაგმის, საკუთრივ ბაზალტურის, წარმოქმნა ზედა მანტიაში მიმდინარეობს.

**დედამიწის მანტიის შემცველი ძირითადი ელემენტები მასურ პროცენტებში**
ელემენტი	კონცენტრაცია	ოქსიდი	კონცენტრაცია
O	44,8
Si	21,5	SiO₂	46
Mg	22,8	MgO	37,8
Fe	5,8	FeO	7,5
Al	2,2	Al₂O₃	4,2
Ca	2,3	CaO	3,2
Na	0,3	Na₂O	0,4
K	0,03	K₂O	0,04
ჯამი	99,7	ჯამი	99,1

რესურსები ინტერნეტში

დედამიწის მანტია — სტატია დიდი რუსული ენციკლოპედიიდან (რუსული)

ლიტერატურა

ლორთქიფანიძე მ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, თბ., 1983. — გვ. 414.