ვიკიპედია

დანტე ალიგიერი

XIV საუკუნის იტალიელი პოეტი
(გადამისამართდა გვერდიდან დანტე)

დანტე ალიგიერი (იტალ. Dante Alighieri; დ. მაისი 1265, ფლორენცია, — გ. 14 სექტემბერი, 1321, რავენა) — იტალიელი პოეტი, მწერალი და მოაზროვნე. „ღვთაებრივი კომედიის“ სახელით ცნობილი მისი მთავარი თხზულება მსოფლიო ლიტერატურის ერთ-ერთი გამორჩეული შედევრი და იტალიურ ენაზე შექმნილი უდიდესი მხატვრული ნაწარმოებია.

დანტე ალიგიერი
იტალ. Dante Alighieri
დაბადების თარიღი 1265[1] [2]
დაბადების ადგილი ფლორენცია, ფლორენციის რესპუბლიკა[3] [4] [2]
გარდაცვალების თარიღი 14 სექტემბერი, 1321[3] [2]
გარდაცვალების ადგილი რავენა, პაპის ოლქი[3] [4] [2]
დასაფლავებულია დანტეს საფლავი, Quadrarco di Braccioforte და Quadrarco di Braccioforte
საქმიანობა პოეტი[5] [6] [2] , მწერალი[7] [5] [8] , პროზაიკოსი, პოლიტიკოსი[9] , ფილოსოფოსი, პოლიტიკური თეორეტიკოსი, ინტელექტუალი და ენათმეცნიერი[10]
ენა იტალიური ენა და ლათინური ენა[2]
მოქალაქეობა  ფლორენციის რესპუბლიკა
Magnum opus ღვთაებრივი კომედია[2] , Convivio[2] , De Monarchia[2] , De vulgari eloquentia[2] , Vita Nuova[2] , Questio de situ et formae aque et terre[2] , Le Rime[2] , Epistles[2] , Eclogues[2] და L'oracion che fe Danti a la morte
მეუღლე გემა დონატი[2]
შვილ(ებ)ი ჯაკოპო ალიგიერი[2] , პიეტრო ალიგიერი და ანტონია ალიგიერი
ნათესავ(ებ)ი Sperello di Serego Alighieri[11]
გავლენა მოახდინეს

ბიოგრაფია

რედაქტირება

დანტეს ცხოვრების უმთავრესი ფაქტები მისივე ნაწარმოებებიდან არის ცნობილი. წარმოშობით რომაელ მოქალაქეთა მაღალი ფენიდან ყოფილა. სწავლობდა ბოლონიის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე. სავარაუდოა, რომ იცნობდა არისტოტელეს ეთიკას, ციცერონის რიტორიკას, ჰორაციუსის პოეტიკას, ანტიკრ მწერლობას. გატაცებული იყო ასტრონომიითა და კაბალისტიკით, ფილოსოფიითა და რიტორიკით, ოვიდიუსითა და ვერგილიუსით, რომელსაც სულიერ მასწავლებლად მიიჩნევდა. დანტეს სცოდნია რამდენიმე ენა. დაუფლებული ყოფილა თეოლოგიასა და მეცნიერების სხვადასხვა დარგს.

დანტე პოლიტიკურ მოღვაწეობასაც ეწეოდა. იყო გველფების პარტიის წევრი. 1302 წლიდან მას დევნიდა ამავე პარტიის ერთ-ერთი ფრთა. რომში მყოფ დანტე ალიგიერის დაუსწრებლად მიუსაჯეს კოცონზე დაწვა და ქონების კონფისკაცია. ამის შემდეგ დაიწყო მოხეტიალე ცხოვრება, საბოლოო თავშესაფარი კი რავენაში ჰპოვა. სადაც მას მფარველობდა ქალაქის სენიორი გვიდო ნოველო და პოლენტა. გადასახლებამ ღრმა კვალი დაასვა პოეტის ცხოვრებასა და შემოქმედებას. სევდაში და გაჭირვებაში მცხოვრები დანტე განმარტოვდა და, მისივე თქმით, შექმნა „საკუთარი თავის“ პარტია.

შემოქმედება

რედაქტირება

დანტე ალიგიერის ახალგაზრდობაში დაუწყია ლექსების წერა. ალეგორიული ხასიათის ლირიკული კრებულით „ახალი ცხოვრება" (1291) დანტემ ახალი ეტაპი დაიწყო იტალიურ ლიტერატურაში. კრებულის მთლიან სტრუქტურაში პროზა და ლექსი ერთმანეთთან ჰარმონიულადაა დაკავშირებული. აქ პირველად გამოჩნდა პოეტის მიჯნურის — ბეატრიჩეს სახე, რომელიც ბოლომდე გაჰყვა მწერლის შემოქმედებას. გრძნობათა სიღრმით, ადამიანის შინაგანი სამყაროს ფსიქოლოგიური წვდომით, პოეტურ სახეთა სრულყოფილებით „ახალი ცხოვრება" პირველი ფსიქოლოგიური რომანია ევროპულ ლიტერატურაში. დანტეს ეკუთვნის ასევე ტრაქტატები: „ხალხური ენისათვის" (ლათინურ ენაზე, 1303–1304), „ნადიმი" (იტალიურ ენაზე, 1303–1304), „მონარქიისათვის" (ლათინურ ენაზე, 1312–1313) და სხვ.

მიწიერი და ზეციური ცხოვრების შეპირისპირება, სიყვარულის ამაღლებული იდეა, დანტესეული სიმბოლიკა და ალეგორია სრულად გამოვლინდა პოემაში „ღვთაებრივი კომედია" (1307–1321). ავტორმა თავის ქმნილებას „კომედია" უწოდა, „ღვთაებრივი" მას პოეტის სიკვდილის შემდეგ დაუმატეს ეპითეტად. პოემას ლაიტმოტივად გასდევს მისტიკური პრინციპი, რომლის მიხედვით იმიერ სამყაროს ჭვრეტა და ხილვა სულის გადარჩენის გზაა. პოემა სამი ნაწილისგან შედგება: „ჯოჯოხეთი", „სალხინებელი" და „სამოთხე".

დანტე ქართულ ლიტერატურაში

რედაქტირება

ქართულად დანტეს „ღვთაებრივი კომედიის" ერთი ნაწილი („ჯოჯოხეთი") პირველად 1933 წელს თარგმნეს კონსტანტინე გამსახურდიამ და კონსტანტინე ჭიჭინაძემ. 1941 წელს თარგმანი დაასრულა („სალხინებელი" და „სამოთხე") და გამოსცა კ. გამსახურდიამ. ამ გამოცემას უძღვის მთარგმნელის ვრცელი შესავალი წერილი — „დანტე ალიგიერი". დანტე ალიგიერის „ახალი ცხოვრება" ქართულად თარგმნეს ბაჩანა ბრეგვაძემ და თამაზ ჩხენკელმა (1967, წინასიტყვაობა ოთარ ჯინორიასი).

ერთ-ერთი პირველი ქართველი ავტორი, რომელიც თავის ნარკვევებში შეეხო დანტეს შემოქმედებას, იყო პლატონ იოსელიანი. „ქართველების დანტე" უწოდა შოთა რუსთაველს ისტორიკოსმა მოსე ჯანაშვილმა. თემას „რუსთაველი და დანტე" სპეციალური გამოკვლევები უძღვნეს კ. კაპანელმა, ზ. ავალიშვილმა, ა. მანველიშვილმა, შ. ნუცუბიძემ, ა. ბარამიძემ; მწერლებმა: გ. ნატროშვილმა, კ. ჭიჭინაძემ, ს. ჩიქოვანმა, ა. გაწერელიამ, გ. ასათიანმა. 1983 წელს გამოქვეყნდა დ. ინწკირველის ნაშრომი „დანტე ქართულ ლიტერატურაში". გამოცემათა სერიაში „გამოჩენილ ადამიანთა ცხოვრება" დაიბეჭდა ცნობილი რუსი მეცნიერის ა. ჯიველეგოვის მონოგრაფია „დანტე ალიგიერი" (1968, მთარგმნელი ლ. ტიტვინიძე, რედ. ო. ჯინორია).

„ღვთაებრივი კომედიისა" და „ახალი ცხოვრების" ცალკეულ რემინისცენციებსა და პერსონაჟთა სახელებს ვხვდებით ქართველ სიმბოლისტი პოეტების (ტ. ტაბიძე, ვ. გაფრინდაშვილი და სხვ.) ლირიკულ ლექსებში. გალაკტიონ ტაბიძემ დანტესადმი თავისი თაყვანისცემა გამოხატა ლექსში „კოსმიური ორკესტრები".

ლიტერატურა

რედაქტირება
  • სტურუა ზ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 2, თბ., 2012. — გვ. ?.
  • Allitt, John Stewart (2011). Dante, il Pellegrino, Edizioni Villadiseriane (Italian), Villa di Serio (BG). 
  • Teodolinda Barolini (ed.). Dante's Lyric Poetry: Poems of Youth and of the 'Vita Nuova'. University of Toronto Press, 2014.
  • Gardner, Edmund Garratt (1921). Dante. London: Oxford University Press. OCLC 690699123. ციტირების თარიღი: March 7, 2016. 
  • Hede, Jesper (2007). Reading Dante: The Pursuit of Meaning. Lanham: Lexington Books. ISBN 9780739121962. 
  • Miles, Thomas (2008). „Dante: Tours of Hell: Mapping the Landscape of Sin and Despair“, Kierkegaard and the Patristic and Medieval Traditions. Ashgate, გვ. 223–236. ISBN 9780754663911. 

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
 
ვიკიციტატაში არის გვერდი თემაზე:

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ Istituto dell'Enciclopedia Italiana Enciclopedia on line
  2. ↑ 2.00 2.01 2.02 2.03 2.04 2.05 2.06 2.07 2.08 2.09 2.10 2.11 2.12 2.13 2.14 2.15 2.16 2.17 2.18 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija — LZMK, 1999. — 9272 გვრ.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 Chimenz S. A. Dizionario Biografico degli Italiani — 1960. — Vol. 2.
  4. ↑ 4.0 4.1 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  5. ↑ 5.0 5.1 BeWeB
  6. ↑ The Fine Art Archive
  7. ↑ Mirabile: Digital Archives for Medieval Culture — SISMEL – Edizioni del Galluzzo.
  8. ↑ Library of the World's Best Literature / C. D. Warner — 1897.
  9. ↑ http://www.independent.co.uk/news/world/europe/return-of-dante-the-guelphs-and-the-ghibellines-850012.html
  10. ↑ Národní autority České republiky
  11. ↑ https://www.plough.com/en/topics/life/grieving/ploughcast-27-the-music-of-the-spheres
  12. ↑ 12.0 12.1 Verdicchio M. Aristotle’s influence in Dante’s works // Neohelicon: acta comparationis litterarum universarum — (untranslated), Springer Science+Business Media, 2022. — ტ. 49. — გვ. 103–111. — ISSN 0324-4652; 1588-2810 — doi:10.1007/S11059-022-00639-9
  13. ↑ 13.0 13.1 https://www.123helpme.com/essay/Dante-and-Virgil-The-Influence-of-the-395945
  14. ↑ 14.0 14.1 Granacki A. https://sites.duke.edu/danteslibrary/ovid-metamorphoses/ — დიუკის უნივერსიტეტი.
  15. ↑ 15.0 15.1 Lombardo L. Boethius in Dante. The Consolatio philosophiae in the Poet’s Desk, Boezio in Dante. La Consolatio philosophiae nello scrittoio del poeta // (untranslated) — Edizioni Ca’ Foscari, 2013. — ISBN 978-88-97735-51-9 — ISSN 2610-945X
  16. ↑ 16.0 16.1 Jeff Bary & Deborah Parker http://www.worldofdante.org/astro1.html
  17. ↑ 17.0 17.1 https://sites.google.com/a/kent.edu/dante-s-homer/process
  18. ↑ 18.0 18.1 https://www.aquinasinstitute.org/post/aquinas-and-dante
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=დანტე_ალიგიერი&oldid=4648551“-დან