დავით ანჰაღთი
დავით ანჰაღთი (სომხ. Դավիթ Անհաղթ), იგივე დავით ძლევამოსილი — VI საუკუნის სომეხი ფილოსოფოსი, ნეოპლატონისტი. მისი თხზულებები შემორჩენილია ბერძნულად და ძველი სომხური თარგმანებით.
| დავით ანჰაღთი Դավիթ Անհաղթ | |
|---|---|
 | |
| დაიბადა |
VI საუკუნე Q96400594?, Q4495959?, ტურუბერანი, სომხეთი სპარსეთის იმპერიაში |
| გარდაიცვალა |
VI საუკუნე ახპატის მონასტერი |
| მოღვაწეობა | ფილოსოფოსი[1] |
| ენა | საშუალი ბერძნული ენა |
ბიოგრაფია
რედაქტირებადავით ანჰაღთის ცხოვრების შესახებ ბევრი არაფერია ცნობილი. სომხური ტრადიციის მიხედვით, დაიბადა და სწავლა-განათლება მიიღო ალექსანდრიაში. იყო ამონიუს ერმიასის მოსწავლის, ოლიმპიოდორ უმცროსის მიმდევარი.[2] ზედწოდება „ძლევამოსილი“ მიიღო შესანიშნავი ორატორიისა და არგუმენტირების უნარის გამო. ღრმად იყო განსწავლული არისტოტელესა[3] სხვა ანტიკური პერიოდის ფილოსოფოსების თხზულებებში. სიცოცხლის ბოლო წლებში ალექსანდრიიდან სომხეთში გადადის საცხოვრებლად და საგანმანათლებლო მოღვაწეობას იწყებს ახპატში ეზნიკ კოხბაცისა და ეღიშეს მოღვაწეობის დროს. იმ დროისთვის სომხურ ენაზე უკვე ნათარგმნი იყო წმინდა მამათა თხზულებები, თუმცა დავითის მოღვაწეობის საფუძველზე ორიგინალური ფილოსოფიური თხზულებებით მოწინავე აღმოჩნდა სომხური ფილოსოფიური აზრი.
შემოქმედება
რედაქტირება
დავითის სულ ოთხი თხზულებაა შემორჩენილი. აქედან სამი როგორც ბერძნულად, ისე — ამ ტექსტების სომხური თარგმანითაა ჩვენამდე მოღწეული, ხოლო ერთი კი — მხოლოდ სომხურად. აღსანიშნავია, რომ სომხური ტექსტებიდან არცერთი ავტორის ხელიდან არაა გამოსული:
- არისტოტელეს ანალიტიკის განმარტება (შემონახულია მხოლოდ სომხური თარგმანით)
- ფილოსოფიის განსაზღვრებები
- პორფირის შესავლის ანალიზი
- არისტოტელეს კატეგორიების განმარტება
დავითი ქრისტიანი ნეოპლატონიკოსია, რომლისთვისაც თეოლოგია და ფილოსოფია თანაბარი მნიშვნელობის ცნებებია. იგი უარყოფს მითოსს, როგორც ფაქტობრივ მოცემულობას, თუმცა, უარს არ ამბობს ქრისტიანული მოდელების ალეგორიულ განმარტებაზე. მას ფილოსოფიის არსებობაც ღმერთის არსებობიდან გამოჰყავს. დავითის აზრით, თუ ღმერთი არსებობს, მაშინ მის ცნებაში იგულისხმება სამყაროს შექმნა და ასევე მასზე ზრუნვა. რა თქმა უნდა, ეს ზრუნვა ბრძნული იქნება, რაც იმის ნიშანია, რომ სიბრძნე არსებობს. თუკი არსებობს სიბრძნე, მაშინ არსებობს მისკენ მისწრაფებაც და ეს სწრაფვა იგივეა რაც ფილოსოფია.
განსხვავებით ლეონ მელიქსეთ-ბეგისაგან რომელიც დავით ანჰაღთს დავით გარეჯელთან აიგივებდა, შალვა ნუცუბიძე თვლიდა, რომ იგი იყო IV სირიელი მამა, პეტრე იბერის ერთ-ერთი მოწაფე, რომლის ნაშრომების ქართულად თარგმნა XVIII საუკუნეში პეტრე იბერის იდეების გავლენით აიხსნება (სომხურიდან მეფე ერეკლე II-ის ბრძანებით გადაიღეს დოსითეოს ნეკრესელმა და ფილიპე ყაითმაზაშვილმა). უცნობ წყაროზე დაყრდნობით დავით რექტორი დავით ანჰაღთს ათონში მოღვაწე პეტრიწის „თანამოწაფედ“ თვლიდა. მ. რაფავამ დაასაბუთა, რომ დავითის ფილოსოფიურ განსაზღვრებათა წყაროა V საუკუნის ბერძენი ფილოსოფოსის ამონიოს ჰერმიას შეხედულებანი.
ლიტერატურა
რედაქტირება- მელიქსეთ-ბეგი ლ., დავით უძლეველი და დავით გარეჯელი, თბილისი, 1959
- სირაძე რ., დავით ანჰაღთი და „აზრის სილამაზის“ პრობლემა, ლიტერატურულ-ესთეტიკური ნარკვევები, თბილისი, 1987
- Rapava M., Traditions et innovations dans l’école néo-platonicienne d’Alexandrie (Ammonius Hermias et David l’Invincible). In: Bedi Kartlisa 40, 1982
- თევზაძე გ., ენციკლოპედია „საქართველო“, ტ. 2, თბ., 2012.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ სომხური საბჭოთა ენციკლოპედია / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ Zu den Parallelen bei Ammonios siehe Maïa Rapava: Traditions et innovations dans l’école néo-platonicienne d’Alexandrie (Ammonius Hermias et David l’Invincible). In: Bedi Kartlisa 40, 1982, S. 216–227.
- ↑ Barnes, textes réunis et édites par Valentina Calzolari et Jonathan (2009). L'œuvre de David l'Invincible et la transmission de la pensée grecque dans la tradition arménienne et syriaque. Leiden: Brill. ISBN 9789004160477. Retrieved 1 February 2013.