ბეირუთის ალყა
ბეირუთის ალყა-1982 წლის ლიბანის ომის ნაწილი, რომელიც გამოწვეული იყო გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის მიერ ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების დარღვევით. ალყა დასრულდა პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის ბეირუთიდან და ლიბანიდან იძულებით გაძევებით.
ისტორიული გარემო რედაქტირება
პალესტინის განმათავისუფლებელმა ორგანიზაციამ თავისი ძირითადი ოპერაციების ბაზა გადაიტანა ბეირუთში 1970-იანი წლების დასაწყისში, იორდანიის შავი სექტემბრის შემდეგ. პალესტინის ძალების არსებობა იყო ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი, რამაც გამოიწვია კონფლიქტი ლიბანში 1975-1976 წლებში, რომელიც დასრულდა ლიბანის ოკუპაციით. მომდევნო რამდენიმე წლის განმავლობაში, სირიელებმა და პალესტინის განმათავისუფლებელმა ორგანიზაციამ მოიპოვეს ძალაუფლება ლიბანში. მთელი ამ ხნის განმავლობაში ისრაელის წინააღმდეგ საარტილერიო და სარაკეტო შეტევები განხორციელდა. ისრაელმა დაბომბა სამიზნე ობიექტები ლიბანში და 1978 წელს დაიწყო სამხედრო ოპერაცია სამხრეთ ლიბანში კოდური სახელწოდებით "ოპერაცია ლიტანი".
1978, 1981 წელს და 1982 წლის დასაწყისში გაერომ დააფინანსა ცეცხლის შეწყვეტა და ისრაელის ჯარები გაიყვანეს. 1982 წელს ისრაელი ისევ შეიჭრა ლიბანში ლონდონში მისი ელჩის მკვლელობის მცდელობის შემდეგ. შეჭრას ეწოდა კოდური სახელწოდება "ოპერაცია ფიჭვები" ან "მშვიდობა გალილეისთვის" და მიზნად ისახავდა პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის შესუსტებას ან განდევნას.
ისრაელის ჯარები შეიჭრნენ სამმხრივი შეტევით. ერთი ჯგუფი გადავიდა ბეირუთის სანაპირო გზის გასწვრივ, მეორე მიზნად ისახავდა ბეირუთი-დამასკოს მთავარი გზის დაკავებას, ხოლო მესამე განთავსდა ლიბანი-სირიის საზღვრის გასწვრივ, იმ განზრახვით, რომ დაბლოკავდა სირიის გაძლიერებას ან ჩარევას. 11 ივნისისთვის ისრაელმა მოიპოვა საჰაერო უპირატესობა მას შემდეგ, რაც ჩამოაგდო რამდენიმე სირიული თვითმფრინავი. სირიამ ცეცხლის შეწყვეტისკენ მოუწოდა და პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის პარტიზანების უმრავლესობა გაიქცა ტვიროსში, სიდონსა, ბეირუთისა და სხვა ქალაქებში.
ალყა რედაქტირება
ბეირუთის გარშემო ალყა დასრულდა 1982 წლის 13 ივნისს, ლიბანში ისრაელის შეჭრის დაწყებიდან 7 დღის შემდეგ. პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაცია და სირიის ძალების ნაწილი ქალაქში იყვნენ იზოლირებული.
ისრაელი იმედოვნებდა, რომ ალყა მალე დასრულდებოდა. ლიბანში შეჭრისას მათი მიზანი იყო სწრაფი და გადამწყვეტი გამარჯვება. გარდა ამისა, შეერთებული შტატები თავისი წარმომადგენლის ფილიპ ჰაბიბის მეშვეობით უბიძგებდა სამშვიდობო მოლაპარაკებებისკენ. თავიდან ისრაელები ფიქრობდნენ, რომ მარონიტების ძალები გაანადგურებდნენ პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის კვაზ-მთავრობას ბეირუთში, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ მარონიტები არ იყვნენ მზად ამ ამოცანის შესასრულებლად. ისრაელისთვის ბეირუთის აღება მოიცავდა მსხვერპლის ძალიან დიდ რაოდენობას. მათ ქმედება სამხედრო ზეწოლისა და ფსიქოლოგიური ომის ერთობლიობა იყო, რათა დაერწმუნებინა პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაცია, რომ დანებების ერთადერთი ალტერნატივა იყო სრული განადგურება.[1]
შვიდი კვირის განმავლობაში ისრაელი თავს ესხმოდა ქალაქს ზღვით, ჰაერით და ხმელეთით, შეწყვიტა საკვებისა და წყლის მიწოდება, გათიშა ელექტროენერგია და დაიკავა აეროპორტი. ალყის დროს ქალაქის მოსახლეობა, ათასობით მშვიდობიანი მოქალაქე, პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის პარტიზანებთან ერთად დაზარალდა. ისრაელი მკვეთრად დაადანაშაულეს ქალაქის დაბომბვაში. ივლისის პირველი კვირის ბოლოს ისრაელის ჭურვებითა და ბომბებით 500 შენობა განადგურდა.[2]
14 ივლისს შერონმა და შტაბის უფროსმა რაფაელ ეიტანმა მიიღეს პრემიერ-მინისტრ ბეგინის მხარდაჭერა დასავლეთ ბეირუთზე განსახორციელებელი ფართომასშტაბიანი ოპერაციისთვის, რათა პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაცია გაენადგურებინათ. მაგრამ გეგმა 16 ივლისს უარყო ისრაელის კაბინეტმა, მოსალოდნელი ადამიანთა მძიმე დანაკარგის გამო. ზოგიერთი პარტია იმუქრებოდა მმართველი კოალიციის დატოვებით, თუკი გეგმას მიიღებდნენ.[3] ივლისის ბოლოს, როდესაც მოლაპარაკებები ჯერ კიდევ ჩიხში იყო, ისრაელის ძალებმა გააძლიერა თავდასხმები. ამ დაბომბვის შედეგად ათობით ადამიანი დაიღუპა. ისრაელის საჰაერო ძალებმა გააძლიერეს მისიები პალესტინელი ლიდერების - იასირ არაფატის, აბუ ჯიჰადისა და სალაჰ ხალაფის (აბუ იადის) მოსაკლავად. მიუხედავად იმისა, რომ რამდენიმე საცხოვრებელი სახლი განადგურდა და ასობით პალესტინელი და ლიბანელი დაიღუპა ან დაიჭრა, ლიდერებმა მოახერხეს დაბომბვის თავიდან აცილება.
10 აგვისტოს, როდესაც ამერიკელმა ელჩმა ფილიპ ჰაბიბმა ისრაელს წარუდგინა შეთანხმების პროექტი, შერონმა ბრძანა ბეირუთის ძლიერი დაბომბვა, რომლის დროსაც სულ მცირე 300 ადამიანი დაიღუპა. ამ დაბომბვას პრეზიდენტი რონალდ რეიგანის მხრიდან ისრაელის მთავრობისადმი პროტესტი მოჰყვა. ამის საპასუხოდ, 12 აგვისტოს ისრაელის მინისტრთა კაბინეტმა არიელ შარონს უფლებამოსილების უმეტესი ნაწილი ჩამოართვა. მას არ აძლევდნენ ბრძანების გაცემის უფლებას საჰაერო ძალების, ჯავშანტექნიკის და არტილერიის გამოყენებისთვის კაბინეტის ან პრემიერ-მინისტრის შეთანხმების გარეშე.[4]
ალყის დროს ისრაელმა ვერ მოახერხა ქალაქის აღება სამშვიდობო შეთანხმების მიღებამდე. სირია შეთანხმებას დათანხმდა 7 აგვისტოს, ისრაელი, ლიბანი და პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაცია კი აშშ-ს შუამავლობით 18 აგვისტოს. 21 აგვისტოს 350 ფრანგი მედესანტე ჩავიდა ბეირუთში, რასაც მოჰყვა 800 ამერიკელი საზღვაო ქვეითი და იტალიელი სნაიპერის და საერთაშორისო სამშვიდობო ჯარისკაცების ჩასვლა (სულ 2130 ჯარისკაცი). ისინი ზედამხედველობდნენ პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის გაყვანას ჯერ გემით, შემდეგ კი ხმელეთით, ტუნისში, იემენში, იორდანიასა და სირიაში. სულ 8500 პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის წარმომადგენელი ევაკუირებული იქნა ტუნისში, ხოლო 2500 ხმელეთით სხვა არაბულ ქვეყნებში.[4]
საერთაშორისო რეაქცია რედაქტირება
შეერთებული შტატები შეერთებული შტატები: ალყა დაგმო ისრაელის ტრადიციულმა ახლო მოკავშირემ, შეერთებულმა შტატებმა, რომელმაც გააფრთხილა ისრაელი, რომ შეერთებული შტატების მიერ მოწოდებული იარაღი მხოლოდ თავდაცვითი მიზნებისთვის გამოიყენებოდა.[5] შეერთებული შტატების მთავრობამ ერთ მომენტში განიხილა ისრაელის წინააღმდეგ სანქციების დაწესება, რათა შეეჩერებინა ისრაელი თავდასხმა დასავლეთ ბეირუთზე 1982 წლის აგვისტოში. აშშ-ს პრეზიდენტ რონალდ რეიგანსა და ისრაელის პრემიერ მინისტრ მენახემ ბეგინს შორის ტელეფონით გამართულ საუბრებში რეიგანმა დასავლეთ ბეირუთის დაბომბვა აღწერა, როგორც "ჰოლოკოსტი".[6] ისრაელი: მიუხედავად იმისა, რომ პრემიერ მინისტრმა ბეგინმა მწუხარება გამოთქვა უდანაშაულო ადამიანების დაკარგვის გამო, მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ მათი სიკვდილი ისრაელის ბრალი არ იყო".[6] საბჭოთა კავშირი: საბჭოთა კავშირი ცდილობდა გაეროს რეზოლუციის მიღებას, რომელიც მოითხოვდა ისრაელზე იარაღის მსოფლიო ემბარგოს დაწესებას, რომელსაც აშშ-მ ვეტო დაადო.[5][6]
შემდგომი პერიოდი რედაქტირება
ბაჩირ გემაელი, ლიბანის არჩეული პრეზიდენტი, მოკლეს აღმოსავლეთ ბეირუთში პალესტინის განმათავისუფლებელი ორგანიზაციის ძალების გაყვანიდან რამდენიმე კვირაში. მისი სიკვდილის შედეგად ლიბანის ძალები შევიდნენ საბრასა და შატილას ლტოლვილთა ბანაკებში და დახოცეს თითქმის ორი ათასი პალესტინელი მშვიდობიანი მოქალაქე, ძირითადად ქალები, ბავშვები და მოხუცები.[7] ეს მოხდა ისრაელის ჯარების მეთვალყურეობის ქვეშ. მათ უზრუნველყვეს მსხვერპლთა მასობრივი დაკრძალვა.
ალყიდან ათწლეულების შემდეგ, ეს მოვლენა ოსამა ბინ ლადენმა მოიხსენია, როგორც 2001 წლის 11 სექტემბრის თავდასხმების მთავარი მიზეზი.[8]
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Shlaim. 1999, p. 410.
- ↑ Shlaim. 1999, p. 411.
- ↑ Morris. 2001, p. 535.
- ↑ 4.0 4.1 Shlaim. 1999, p. 413.
- ↑ 5.0 5.1 When Push Comes to Shove: Israel flouts U.S. diplomacy with an attack on Beirut, Time, August 16, 1982.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 „Begin 'deeply hurt' by Reagan in call on Beirut 'holocaust'“. Ottawa Citizen. 30 August 1982. ციტირების თარიღი: 28 March 2015.
- ↑ The forgotten massacre (September 15, 2012).
- ↑ Osama Bin Laden Warns America. CBS news (2004-10-30).