ბატები
ბატები (ლათ. Anser) — იხვისებრთა ოჯახის ფრინველთა გვარი ბატისნაირთა რიგისა.[1] მოიცავს 11 სახეობას. წონა 6 კგ-მდე აღწევს, სიგრძე 60-100 სმ. შედარებით მაღალი ფეხები უფრო სასიარულოდაა მომაჯვებული, ვიდრე საცურაოდ. ბატები ძირითადად იკვებებიან ხმელეთზე ან წყალმარჩხში მხენარეთა ფოთლით, ყლორტებით, ბოლქვებით, თესლით, მოლუსკებით, მცირე ზომის კიბოსნაირებითა და სხვა. ბუდობენ მიწაზე ან კლდის ნაპრალებში. დებენ 5-6 კვერცხს. კრუხობს დედალი, ხოლო ჭუკების აღზრდაში მონაწილეობს მამალიც. რუხი ბატი (Anser anser), მეკალოე ბატი(Anser fabalis), წრიპინა ბატი (Anser erythopus), თეთრშუბლა ბატი (Anser albifrons) გვხვდება საქართველოში. მშრალცხვირა ბატი (Anser cygnoides), მთის ბატი (Anser indiacus) გვხვდება პამირზე, ტიან-შანზე; თეთრი ბატი (Anser coerulescens) გავრცელებულია ვრანგელის კუნძულსა და არქტიკულ ამერიკაში. ყველა ბატი სარეწაო მნიშვნელობისაა.
| ბატები | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 მშრალცხვირა ბატი | |||||||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| ლათინური სახელი | |||||||||||||||
| Anser Brisson, 1760 | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
შინაური ბატის წინაპარია გარეული რუხი ბატი გარეგნული და ანატომიური ნიშნების მიხედვით მათ შორის დიდი მსგავსებაა. წელიწადში ერთი ბატი ჩეკს 20-25 ჭუჭულს, რომლებიც გასუქების შემდეგ 10 კგ-მდე ხორცს იძლევიან. ბატები გაზაფხულსა და შემოდგომაზე 30-40 კვერცხს დებს, ზოგიერთი ჯიშისა - 100-მდე. სანაშენედ გამოიყენება საშუალოდ 4-5 წელი, მაქსიმალურად 6 წლამდე. სახორცედ იკვლება 6 თვისა, როდესაც უკვე 3-4 კგ იწონის. ზრდასრული მამალი ბატების წონაა 5-6 კგ, მაქსიმალური 12 კგ-მდე, დედლისა 4-5 კგ, მაქსიმალური 10 კგ-მდე. აქვს მაღალხარისხოვანი ხორცი და ქონი, აგრეთვე თივთიკი და ბუმბული. ქონი ნაკლავის 30-35%-ს შეადგენს, მას მაღალი საგემოვნო თვისებები აქვს, იყენებენ კულინარიაში, მედიცინაში (მოყინულობის სამკურნალოდ). ზოგ ქვეყანაში (უნგრეთი, პოლონეთი, საფრანგეთი და სხვა) განვითარებულია ბატების ღვიძლის სპეციალიზებული წარმოება. მისგან ამზადებენ კერძებსა და კონსერვებს. ბატების მოშენება იაფი ჯდება, ვინაიდან საკვებად გამოიყენება სილოსი, კარტოფილი, ძირხვენები, საძოვრული ბალახი და სხვა მწვანე მასა, რაც ამცირებს ულუფაში ძვირადღირებული კონცენტრატული საკვების საჭიროებას. ზრდასრული ბატების სადღეღამისო ულუფას შეადგენს (გრამობით 1 ფრთაზე): მარცვალი 215, კოპტონი და შროტი 30, წვნიანი და მწვანე საკვები 200-350, ბალახის ფქვილი 70, საფუარი 2, ცარცი და ნიჟარა 2-3, ძვლის ფყვნილი 2-3, სუფრის მარილი 1,5-2.
საქართველოში ბატების მოშენებას ძველთაგანვე მისდევდნენ. ბატებს აშენებენ წყალსაცავებით მდიდარ ადგილებში, მეტწილად, სადაც მდელო, მინდორი დ სხვა საბალახოა.
კლასიფიკაცია
რედაქტირება2016 წლის აგვისტოს მიხედვით გვარში 11 სახეობაა:[2]
- Anser albifrons — თეთრშუბლა ბატი (5 ქვესახეობა)
- Anser anser — რუხი ბატი (2 ქვესახეობა)
- Anser brachyrhynchus — მოკლენისკარტა მეკალოე ბატი
- Anser caerulescens — თეთრი ბატი [syn. Chen caerulescens]
- Anser caerulescens atlanticus — დიდი თეთრი ბატი [syn. C. c. atlanticus]
- Anser caerulescens caerulescens — მცირე თეთრი ბატი [syn. C. c. caerulescens]
- Anser canagicus — თეთრკისერა ბატი [syn. Chen canagica]
- Anser cygnoides — მშრალცხვირა ბატი
- Anser erythropus — წრიპინა ბატი
- Anser fabalis — მეკალოე ბატი (3 ქვესახეობა)
- Anser indicus — მთის ბატი
- Anser rossii — როსის ბატი [syn. Chen rossii]
- Anser serrirostris — ტუნდრის მეკალოე ბატი
ლიტერატურა
რედაქტირება- ანთაძე ნ., ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 2, თბ., 1977. — გვ. 227-228.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Лоскот В. М., Ройтер Я. С. ГУСИ // Большая российская энциклопедия. т. 8. — М., 2007. — стр. 181.
- ↑ Gill, F. and Donsker, D. (Eds).. (2016) Screamers, ducks, geese & swans. IOC World Bird List (v 6.3).. doi:10.14344/IOC.ML.6.3