აკვიტანია
აკვიტანია (ფრანგ. Aquitaine, ოქსიტ. Aquitània, ბასკ. Akitania) — სამხრეთ-დასავლეთ საფრანგეთის ყოფილი რეგიონი. მისი დედაქალაქი იყო ბორდო, სხვა განყოფილებების პრეფექტურები იყო პო, პერიგე, მონ-დე-მარსანი და აჟენი.
| ადმინისტრაციული ერთეული | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
აკვიტანია ფრანგ. Aquitaine | |||||
 | |||||
| |||||
| ქვეყანა |
 საფრანგეთი | ||||
| ადმ. ცენტრი | ბორდო | ||||
| შიდა დაყოფა | დორდონი, ჟირონდა, ლანდი, ლო და გარონა, ატლანტური პირენეები და ბასკეთი | ||||
| კოორდინატები | 44°36′00″ ჩ. გ. 0°00′00″ ა. გ. / 44.60000° ჩ. გ. 0.00000° ა. გ. | ||||
| დაარსდა | 4 ივნისი, 1960[1] | ||||
| ფართობი | 41309 კმ² | ||||
| მოსახლეობა | 3 316 889 (2013)[2] | ||||
| გაუქმდა | 31 დეკემბერი, 2015 | ||||
| სასაათო სარტყელი | UTC+1 და UTC+2 | ||||
| ოფიციალური საიტი | http://www.aquitaine.fr/ | ||||
| |||||
2016 წლის 1 იანვრიდან, საფრანგეთის რეგიონების რეფორმირების შემდეგ, სხვა რამდენიმე რეგიონთან ერთად გაერთიანდა ახალი აკვიტანიიის რეგიონში.
იგი შედგებოდა 5 დეპარტამენტისგან: დორდოგნი (24, Dordogne), ჟირონდა (33, Gironda), ლანდესი (40), ლო და გარონა (47, Lot-et-Garonne) და ატლანტური პირენეები (64, Pyrènèes-Atlantiques). რეგიონში შედის 18 ოლქი (arondissement), 235 კანტონი და 2,296 მუნიციპალიტეტი.
ფიზიკური გეოგრაფია
რედაქტირებარეგიონის ტერიტორია ესაზღვრება ჩრდილოეთით მდებარე პაუტუ-შარანტის რეგიონებს, ჩრდილოეთით ლიმუზენს და აღმოსავლეთით სამხრეთ პირენეებს, სამხრეთით კი ესპანეთს (არაგონი, ნავარა და ბასკეთი). დასავლეთის სანაპიროებს გარს ევლება ატლანტის ოკეანე (ბისკაიის ყურე). აკვიტანიას კვეთს სამი მდინარე: გარონა, დორდონი და ადური. იგი ატლანტის ოკეანის დასავლეთით ვრცელდება 250 კილომეტრში, რომელსაც ეწოდება ვერცხლის სანაპირო და სრულდება არკაშონის აუზით.
ისტორია
რედაქტირება
ტერმინი აკვიტანია (Aquitania) ლათინური წარმოშობისაა და აქვს რამდენიმე სავარაუდო ეტიმოლოგია. ეს შეიძლება ნიშნავდეს „წყლების მიწას“; მომდინარეობს რომაული ქალაქ აკვე ტარბელიკედან (Aquæ Tarbellicæ) დღევანდელი ქალაქი დაქს (Dax); ან „ოშების ქვეყანა“-დან, მოსახლეობა რომელიც ძალიან ახლოს იყო ბასკებთან (euskotarrak) და რომლის დედაქალაიქც იყო ოში (Auch, (/o:ʃ/)). ამასთან, უდავოა ამ ტერიტორიაზე კელტების არსებობაც, რომლებმაც ფაქტობრივად აქ ჩამოაყალიბეს კოალიცია, რომელსაც რომაელები აკვიტებს უწოდებენ.
აკვიტანია იყო რომის პროვინცია, რომელიც მოგვიანებით დიოკლეტიანემ სამ ნაწილად გაყო: პირველი აკვიტანია, მეორე აკვიტანია და მესამე აკვიტანია ან ნოვემპოპულანა (Novempopulana).
იყო სამეფო ვესტგუთების ეპოქასა და მაღალი შუა საუკუნეების ბოლოს, საბოლოოდ კი იქცა საჰერცოგოდ.
ისტორიული აკვიტანია განსხვავდება ამჟამინდელისგან: რომის იმპერიის ქვეშ ყოფნის დროს ერეოდათ Novempopulana-ში, რომლის მთავარი ცენტრები იყო ტულუზა, ოში და დაქსი.
მთელი V საუკუნის განმავლობაში ვესტგუთების სამეფოს დედაქალაქი იყო ტულუზა. ბუიეს ბრძოლის (507) შემდეგ ისტორიული აკვიტანია შეუერთდა ფრანკების სამეფოს, ხოლო ვესტგუთები გალიაში მბრძანებლობდნენ მხოლოდ სეტიმანიას რეგიონში, რომლის დედაქალაქიც იყო ნარბონი. 720 წელს კი ეს რეგიონი დაპყრობილი იქნა არაბთა მიერ.
ფრანკებმა შექმნეს აკვიტანიის სამეფო, რომლის დედაქალაქიც იყო პუატიე, რომელიც შემდგომში გახდა საჰერცოგო, შემდეგ კვლავ სამეფო და საბოლოოდ IX საუკუნის განმავლობაში იქცა ისევ საჰერცოგოდ. მაქსიმალურ გაფართოებას მიაღწია XI საუკუნეში და იყო უფრო ფართო ვიდრე დღევანდელი რეგიონი, მაშინ როცა აკვიტანიის დუკები გახდნენ გასკონის დუკებიც.
ელეონორ აკვიტანიელის და ინგლისის მეფე ჰენრი II-ს შორის ქორწინებით, აკვიტანია გახდა ინგლისის ფეოდი საფრანგეთის მიწაზე, ფეოდალური პირამიდის თვალსაზრისით ძალიან ორაზროვანი სიტუაცია შეიქნა: ინგლისის მეფე იყო საფრანგეთის მეფის ვასალი მანიკა-მდე, ხოლო მის მიღმა ტერიტორიაზე იყო მისი თანასწორი. ვითარება აუტანელი გახდა მას შემდეგ რაც საფრანგეთის მონარქიამ აბსოლუტურ სახელმწიფოდ ჩამოყალიბება დაიწყო. ინგლისის მეფეებმა (პლანტაგენეტები), XIII საუკუნის განმავლობაში დაკარგეს ფრანგული მიწები, გარდაგიენისა, რომელიც ითვალისწინებდა გასკონის საჰერცოგოს დასავლეთ ნაწილს და აკვიტანიის სამხრეთ-დასავლეთ პატარა ნაწილს. მომდევნო საუკუნეში დაიწყო ომი პლანტაგენეტებსა და ვალუას დინასტიას (მონათესავე განშტოება კაპეტინგებისა) შორის, რომლის მთავარი მიზეზი იყო საფრანგეთის ტახტის მემკვიდრეობა. ეს ომი გაგრძელდა XV საუკუნის შუამდე და ცნობილია როგორც ასწლიანი ომი. მის დასრულებას მოჰყვა მთლიანი აკვიტანიის შეერთება საფრანგეთის მონარქიასთან. დღესაც კი, აკვიტანიის გერბსა და დროშაზე გმოსახულია ინგლისური ლომი.