აბდუს სატარი
აბდუს სატარი (ბენგ. আব্দুস সাত্তার; დ. 1 მარტი 1906 [3] – გ. 5 ოქტომბერი 1985)[4] — ბანგლადეშის სახელმწიფო მოღვაწე და ბანგლადეშის ეროვნული პარტიის (BNP) ლიდერი.[5] 1981 წლიდან 1982 წლამდე ბანგლადეშის პრეზიდენტი, ხოლო მანამდე ვიცე-პრეზიდენტი. აბდუს სატარს ეკავა მრავალი კონსტიტუციური და პოლიტიკური თანამდებობა ბრიტანეთის ინდოეთში, აღმოსავლეთ პაკისტანსა და ბანგლადეშში. იგი იყო კაბინეტის მინისტრი, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე და ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარე.
| აბდუს სატარი | |
|---|---|
| ბენგ. আবদুস সাত্তার | |
.jpg) | |
| დაბადების თარიღი | 1 მარტი, 1906[1] |
| დაბადების ადგილი | Birbhum district |
| გარდაცვალების თარიღი | 5 ოქტომბერი, 1985[2] (79 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | დაკა |
| მოქალაქეობა |
 ბანგლადეში ბრიტანეთის ინდოეთი პაკისტანი |
| განათლება | კოლკატის უნივერსიტეტი |
აბდუს სატარი იყო სახალხო კენჭისყრით არჩეული პრეზიდენტი. მისი ხანმოკლე პრეზიდენტობა გამოირჩეოდა მზარდი პოლიტიკური არეულობით და სამხედრო ჩარევით. 1982 წლის მარტში არმიის მაშინდელმა მეთაურმა, გენერალმა ჰ. მ. ერშადმა სატარი ხელისუფლებიდან გადააყენა.
ადრეული ცხოვრება და კარიერა
რედაქტირებააბდუს სატარი დაიბადა 1906 წელს ბირბუმში, ბრიტანეთის ინდოეთში. მან მიიღო იურისტის ბაკალავრისა და მაგისტრის ხარისხი სამართალში კალკუტის უნივერსიტეტში და 1931 წელს დარეგისტრირდა კალკუტის უზენაესი სასამართლოს ადვოკატთა პალატაში, სადაც იყო აბულ კასემ ფაზლულ ჰაქის უმცროსი ადვოკატი. მისი სფერო იყო საქალაქო სამართალი. აბდუს სატარი გახდა აბულ კასემ ფაზლულ ჰაქის მფარველი, ბენგალის პირველი პრემიერ-მინისტრი. იგი მსახურობდა სხვადასხვა მუნიციპალიტეტებში კოლკატაში, როგორც კრიშაკ პრაჯა პარტიის აქტივისტი.1950 წელს, ბრიტანეთის ინდოეთის გაყოფის შემდეგ, აბდუს სატარი გადავიდა დაკაში, პაკისტანის დომინიონში. იგი ჩაერთო დაკას უზენაესი სასამართლოს ადვოკატთა პალატაში. 1955 წელს ის აირჩიეს პაკისტანის საკონსტიტუციო ასამბლეის წევრად. 1957 წელს, პრემიერ-მინისტრ იბრაჰიმ ისმაილ ჩუნდრიგარის კაბინეტში, ეკავა პაკისტანის შინაგან საქმეთა მინისტრისა და განათლების მინისტრის თანამდებობა.[6] 1957-1968 წლებში იგი დაინიშნა დაკას უზენაესი სასამართლოს მოსამართლედ.[6] აბდუს სატარი ასევე ხელმძღვანელობდა პაკისტანის უზენაეს სასამართლოს საქმეებს.[7]
1969 წელს აბდუს სატარი დაინიშნა პაკისტანის ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარედ. 1970 წელს მან ორგანიზება გაუწია პაკისტანის პირველ სახალხო არჩევნებს, სადაც ავამი ლიგამ ისტორიული საპარლამენტო უმრავლესობა მოიპოვა და მოაწერა ხელი მთავრობის ფორმირებას. თუმცა, პაკისტანის მაშინდელმა სამხედრო ხუნტამ, რომელსაც გენერალი აღა მუჰამედ იაჰია ხანი ხელმძღვანელობდა, ავამი ლიგისათვის ძალაუფლების გადაცემაზე უარი განაცხადა. ბანგლადეშის დამოუკიდებლობის ომის დროს, როდესაც ბენგალელთა წინააღმდეგ განხორციელდა გენოციდი, აბდუს სატარი იზოლირებული დარჩა ისლამაბადში, დასავლეთ პაკისტანში. იგი გაათავისუფლეს ოფიციალური თანამდებობებიდან და პაკისტანის ხელისუფლებამ იგი დაიჭირა. 1973 წელს, აბდუს სატარი დაბრუნდა დამოუკიდებელ ბანგლადეშში, რასაც მოჰყვა დაკაში მისი პოპულარობის ზრდა.[7]
აბდუს სატარი 1973-1974 წლებში იყო ბანგლადეშის სიცოცხლის დაზღვევის კორპორაციის დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარე, 1974-1975 წლებში — ჟურნალისტთა სახელფასო საბჭოს თავმჯდომარე და ბანგლადეშის სამართლისა და საერთაშორისო ურთიერთობების ინსტიტუტის თავმჯდომარე. 1975 წელს პრეზიდენტმა აბუ სადათ მუჰამედ საიემმა დანიშნა მრჩევლად და ჩააბარა სამართლისა და საპარლამენტო საქმეთა სამინისტრო.[6] 1977 წელს, ახალმა პრეზიდენტმა გენერალმა ზიაურ რაჰმანმა, აბდუს სატარი ვიცე-პრეზიდენტად დანიშნა. მრავალპარტიული პოლიტიკის აღდგენასთან ერთად, აბდუს სატარი 1978 წელს შეუერთდა ახლად ჩამოყალიბებულ ბანგლადეშის ეროვნული პარტიას (BNP). ზიაურ რაჰმანზე საუბრისას აბდუს სატარმა თქვა:
|
„იგი ჩემს შვილივით იყო. ძალიან მიყვარდა. მიყვარდა იმიტომ, რომ ის ცდილობდა ამ პატარა ქვეყნის უკეთესად მშენებლობას.[8]“
|
პრეზიდენტობა
რედაქტირება
როდესაც ზიაურ რაჰმანი 1981 წლის მაისში მოკლეს, ავადმყოფი ვიცე-პრეზიდენტი აბდუს სატარი საავადმყოფოში იმყოფებოდა და ავტომატურად გახდა ბანგლადეშის პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელი.[8] 4 ივნისს, ბანგაბჰავანში უცხოელ ჟურნალისტებთან საუბრისას, მან განაცხადა, რომ ყოფილი პრეზიდენტის სიკვდილიდან 180 დღის ვადაში ჩანიშნული არჩევნები კონსტიტუციის შესაბამისად გრაფიკით მიმდინარეობდა, რათა „დემოკრატიული პროცესის დარღვევის ნებისმიერი შეთქმულება ჩაეშალა“. ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა. არჩევნების თარიღი 21 სექტემბრიდან 15 ნოემბრამდე გადაიწია, რადგან ოპოზიციურმა პარტიებმა საარჩევნო კამპანიისთვის მეტი დრო მოითხოვეს. ძალადობა გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ 12 სამხედრო ოფიცერი ზიაურის მკვლელობაში თანამონაწილეობისთვის გასამართლების შემდეგ სიკვდილით დასაჯეს.
როგორც ბანგლადეშის ნაციონალური პარტიის (BNP) კანდიდატმა, აბდუს სატარმა 1981 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში გაიმარჯვა და დიდი უპირატესობით დაამარცხა მთავარი კონკურენტი, ბანგლადეშის ავამი ლიგის კანდიდატი ქამალ ჰოსეინი. ჰოსეინმა და სხვა ოპოზიციურმა ჯგუფებმა განაცხადეს, რომ არჩევნები გაყალბებული იყო. არჩევნების შემდეგ საგანგებო მდგომარეობა მოიხსნა. აბდუს სატარმა ზიაურის საკამათო პრემიერ-მინისტრი, შაჰ აზიზურ რაჰმანი, თანამდებობაზე დატოვა. მან ეკონომისტი მირზა ნურულ ჰუდა დანიშნა ვიცე-პრეზიდენტად. სატარმა 42-წევრიანი მინისტრთა საბჭო შექმნა. პირადად აკონტროლებდა თავდაცვისა და დაგეგმარების საკითხებს. აბდუს სატარის პრეზიდენტობის პერიოდში ინდოეთში, მეზობელ ასამში, ბენგალების წინააღმდეგ ძალადობა გაძლიერდა. [9]
აბდუს სატარმა შექმნა ეროვნული უსაფრთხოების საბჭო, რათა შეესწავლა, თუ როგორ შეეძლო ბანგლადეშის შეიარაღებული ძალებისთვის ქვეყნის განვითარების პროცესში წვლილის შეტანა. 1982 წლის იანვარში იგი ერთხმად აირჩიეს ბანგლადეშის ნაციონალური პარტიის (BNP) პრეზიდენტად. ამის შემდეგ მან ახალი კაბინეტი ჩამოაყალიბა.[9] 1982 წლის 21 მარტს ვიცე-პრეზიდენტმა ნურულ ჰუდამ თანამდებობა დატოვა, მოითხოვა რა, რომ ნაციონალური პარტიის შიგნით შეთქმულების მსხვერპლი იყო.[10] აბდუს სატარმა ნურულ ჰუდას შემცვლელად მუჰამედ მუჰამადულა დანიშნა.
1982 წლის სამხედრო გადატრიალება
რედაქტირება1982 წელს ბანგლადეშის არმიის მეთაურის, ჰუსეინ მოჰამად ერშადის, ხელმძღვანელობით ჩატარებულმა უსისხლო გადატრიალებამ აბდუს სატარის მთავრობა დაამხო. 24 მარტის დილით, ბანგლადეშის საზღვაო ძალების, საჰაერო ძალების, ბანგლადეშის რაინჯერთა ხელმძღვანელები და პრეზიდენტის სამხედრო მდივანი ბანგაბჰავანში შევიდნენ და აბდუს სატარს ძალით მოაწერინეს ხელი განცხადებაზე, რომლითაც ის უფლებამოსილებას თმობდა.[11] ქვეყანაში საგანგებო მდგომარეობა გამოცხადდა. აბდუს სატარი გადადგა და მის ნაცვლად დანიშნეს გადამდგარი მოსამართლე აჰსანუდინ ჩოუდჰური.
პაკისტანის ფეხბურთის ფედერაცია
რედაქტირებასატარი 1960-1961 წლებში პაკისტანის ფეხბურთის ფედერაციის პრეზიდენტის თანამდებობას იკავებდა.[12]
გარდაცვალება
რედაქტირებააბდუს სატარი 1985 წლის 5 ოქტომბერს, 79 წლის ასაკში, დაკაში, სუჰრავარდის საავადმყოფოში გარდაიცვალა.[7]
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 20th Century Press Archives — 1908.
- ↑ Munzinger Personen
- ↑ „Ends & Beginnings: Anniversaries“. South. South Publications Limited: 7. March 1985. ISBN 978-0-907962-27-4. ISSN 0260-6976.
- ↑ Index Sa. ციტირების თარიღი: 2 April 2019
- ↑ Bangabhaban – The President House of Bangladesh. bangabhaban.gov.bd. ციტირების თარიღი: 10 November 2015
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Khan, Mofakkhar Hossain (2012). „Sattar, Justice Abdus“, Banglapedia: National Encyclopedia of Bangladesh, Second, Asiatic Society of Bangladesh.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 Kolbert, Elizabeth (6 October 1985). „Abdus Sattar, Ex-Leader of Bangladesh, Dies“. The New York Times. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 April 2019. ციტირების თარიღი: 4 February 2017.
- ↑ 8.0 8.1 „Acting President in Dacca Promises New Elections“. The New York Times. 5 June 1981. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2 April 2019. ციტირების თარიღი: 4 February 2017.
- ↑ 9.0 9.1 (2005) A Political Chronology of Central, South and East Asia. Europa Publications, გვ. 19. ISBN 978-1-135-35680-4.
- ↑ (2005) A Political Chronology of Central, South and East Asia. Europa Publications, გვ. 20. ISBN 978-1-135-35680-4.
- ↑ Liton, Shakhawat; Halder, Chaitanya Chandra (3 March 2014). „Ershad wanted to grab power after Zia killing“. The Daily Star. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 3 April 2019. ციტირების თარიღი: 26 June 2015.
- ↑ Pakistan Football Federation.