ხორთუმიანები

ხორთუმიანები (ლათ. Proboscidea) — ძუძუმწოვარი ცხოველების რიგი. მათი უძველესი წარმომადგენლები შედარებით წვრილი ცხოველები იყვნენ, უფრო გვიანდელი ფორმები – მსხვილი ცხოველები (სიმაღლე 4,5 მ). აქვთ მაღალი, ბოძისებური კიდურები, მოკლე კისერი, ნაკლებადმოძრავი თავი, მოძრავი ხორთუმი — ყნოსვის, შეხებისა და მიტაცების ორგანო, სქელი და თითქმის უბალნო კანი. ზედა ყბაზე ძალიან განვითარებული მჭრელები (ეშვები), ე. წ. შუანები აქვთ, რომლებიც მთელი სიცოცხლის მანძილზე იზრდება. ძირითადი კბილებისათვის დამახასიათებელია ფართო საღეჭი ზედაპირი, რომლებიც შედგება ბორცვებისაგან ან განივი ქედებისაგან. ხორთუმიანების უძველესი წარმომადგენლები ცნობილია ჩრდილოეთ აფრიკიდან, სადაც მათი ნაშთები ნაპოვნია შუა ეოცენურ ნალექებში. შემდგომ ხორთუმიანები ფართოდ გავრცელდნენ მთელს აფრიკაში, აზიასა და ამერიკაში. ამჟამად მხოლოდ აფრიკასა და სამხრეთ აზიაში გვხვდებიან. მათი უმრავლესობა ბინადრობს ტენიან ტროპიკულ ტყეებში, ზოგი შეიძლება ნახევრად წყლის ცხოველი იყო. მხოლოდ სპილოსებრნი შეეგუენ სხვადასხვა გარემოს (ტყე, ტუნდრა და ა. შ.). ხორთუმიანები აერთიანებს 6-მდე ქვერიგს, მათ შორის: მერითერიუმებს (?), დეინოთერიუმებსა და სპილოსნაირებს. ამ სამიდან პირველი ორი გადაშენებულია. მესამე ქვერიგი წარმოდგენილია სპილოსებრთა ოჯახით.

ხორთუმიანები
სავანის სპილო (Loxodonta africana)
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  ცხოველები ტიპი:  ქორდიანები კლასი:  ძუძუმწოვრები რიგი:  ხორთუმიანები
ლათინური სახელი
Proboscidea (Illiger, 1811)
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში ITIS   180674 NCBI   9779 EOL   1643 FW   105150

კლასიფიკაცია

კლასიფიკაცია 2017 წლის მიხედვით:

• Proboscidea Illiger, 1811
  • • • †Eritherium Gheerbrant, 2009
      • †Moeritherium Andrews, 1901
  • †Plesielephantiformes Shoshani et al., 2001
    • †Numidotheriidae Shoshani & Tassy, 1992
      • †Phosphatherium Gheerbrant et al., 1996
      • †Arcanotherium Delmer, 2009
      • †Daouitherium Gheerbrant & Sudre, 2002
      • †Numidotherium Mahboubi et al., 1986
    • †Barytheriidae Andrews, 1906
      • †Omanitherium Seiffert et al., 2012
      • †Barytherium Andrews, 1901
    • †Deinotheriidae Bonaparte, 1841
      • †Chilgatherium Sanders et al., 2004
      • †Prodeinotherium Ehik, 1930
      • †Deinotherium Kaup, 1829
  • Elephantiformes Tassy, 1988
    • • †Eritreum Shoshani et al., 2006
      • †Hemimastodon Pilgrim, 1912
      • †Palaeomastodon Andrews, 1901
      • †Phiomia Andrews & Beadnell, 1902
  • Elephantimorpha Tassy & Shoshani, 1997
    • †Mammutidae Hay, 1922
      • †Losodokodon Rasmussen & Gutierrez, 2009
      • †Eozygodon Tassy & Pickford, 1983
      • †Zygolophodon Vacek, 1877
      • †Sinomammut Mothé et al., 2016
      • †Mammut Blumenbach, 1799
  • Elephantida Tassy & Shoshani, 1997
    • †Choerolophodontidae Gaziry, 1976
      • †Afrochoerodon Pickford, 2001
      • †Choerolophodon Schlesinger, 1917
    • †Amebelodontidae Barbour, 1927
      • †Afromastodon Pickford, 2003
      • †Progomphotherium Pickford, 2003
      • †Eurybelodon Lambert, 2016
      • †Serbelodon Frick, 1933
      • †Archaeobelodon Tassy, 1984
      • †Protanancus Arambourg, 1945
      • †Amebelodon Barbour, 1927
      • †Konobelodon Lambert, 1990
      • †Torynobelodon Barbour, 1929
      • †Aphanobelodon Wang et al., 2016
      • †Platybelodon Borissiak, 1928
  • †Gomphotheriidae Hay, 1922
    • • †Gomphotherium Burmeister, 1837
      • †Gnathabelodon Barbour & Sternberg, 1935
      • †Eubelodon Barbour, 1914
      • †Stegomastodon Pohlig, 1912
      • †Sinomastodon Tobien et al., 1986
      • †Notiomastodon Cabrera, 1929
      • †Rhynchotherium Falconer, 1868
      • †Cuvieronius Osborn, 1923
  • Elephantoidea Gray, 1821
    • †Anancidae Hay, 1922
      • †Anancus Aymard, 1855
      • †Morrillia Osborn, 1924
      • †Paratetralophodon Tassy, 1983
      • †Pediolophodon Lambert, 2007
      • †Tetralophodon Falconer, 1857
    • †Stegodontidae Osborn, 1918
      • †Stegolophodon Schlesinger, 1917
      • †Stegodon Falconer, 1857
    • Elephantidae Gray, 1821
      • ქვეოჯახი †Stegotetrabelodontinae Aguirre, 1969
        • †Stegodibelodon Coppens, 1972
        • †Stegotetrabelodon Petrocchi, 1941
        • †Selenotherium Mackaye, Brunet & Tassy, 2005
      • ქვეოჯახი Elephantinae Gray, 1821
        • †Primelephas Maglio, 1970
        • Loxodonta Anonymous, 1827
        • †Palaeoloxodon Matsumoto, 1924
        • †Mammuthus Brookes, 1828
        • Elephas Linnaeus, 1758

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 500-501.

რესურსები ინტერნეტში

• www.departments.bucknell.edu: PROBOSCIDEA
• WWW.tolweb.org Proboscidea დაარქივებული 2015-12-08 საიტზე Wayback Machine.