სურნელოვანი ჰიგროფორუსი

სურნელოვანი ჰიგროფორუსი
	;
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:	სოკოები
განყოფილება:	ბაზიდიუმიანი სოკოები
კლასი:	აგარიკომიცეტები
რიგი:	ფირფიტოვანნი
ოჯახი:	ჰიგროფორუსისებრნი
გვარი:	ჰიგროფორუსი
სახეობა:	სურნელოვანი ჰიგროფორუსი
ლათინური სახელი
	Hygrophorus agathosmus (Fr.) Fr., 1838
NCBI	183972
EOL	187981
MB	218387

სურნელოვანი ჰიგროფორუსი (ლათ. Hygrophorus agathosmus) — ჰიგროფორუსის გვარის სოკო^[1]^[2] ჰიგროფორუსისებრთა ოჯახისა.

ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყლებში. იზრდება ზაფხულ-შემოდგომით, წიწვოვან, ასევე ფიჭვიან და ნაძვიან შერეულ ტყეებში.

დაბალი ხარისხის საჭმელი სოკოა. ლაბორატორიულმა კვლევებმა აჩვენა, რომ სოკოს გააჩნია ანტიმიკრობული მოქმედება, რომელიც აფერხებს პათოგენური მიკრობების ზრდას ადამიანის ორგანიზმში.^[3]

სოკო პირველად აღწერა შვედმა მიკოლოგმა ელიას მაგნუს ფრისმა 1815 წელს როგორც Agaricus agathosmus.^[4]

სამეცნიერო სინონიმები

Agaricus agathosmus Fr., 1815basionym
Agaricus cerasinus Berk., 1836
Hygrophorus cerasinus (Berk.) Berk., 1860
Limacium agathosmum (Fr.) Wünsche, 1877
Limacium pustulatum var. agathosmum (Fr.) P.Kumm., 1871

აღწერა

ზრდასრული სოკოს ქუდის დიამეტრი (2)4-8(10) სმ-მდე აღწევს, ამოზნექილია, შემდგომში ბრტყლად ამოზნექილი, შეკეცილი კიდეებით, წებოვანი და ლორწოვანი, განსაკუთრებით ტენიან ამინდში. ნაცრისფერ-მოყვითალო, მომწვანო ან ნაცრისფერ-მურა, ზოგჯერ ზეთისხილისფერი შეფერილობის. შუაში მოთეთროა, წერტილოვან-მარცვლოვანი, კიდეები ღია ფერის.

ფირფიტები — მეჩხერი, ცვილისებრი, ფეხთან შეზრდილი, შემდეგ ფეხზე დაშვებული, თეთრი, სიბერეში ოდნავ ნაცრისფერდება.

რბილობი მოთეთრო, ან მკრთალი ნაცრისფერი, რბილი. მწარე ნუშის მსგავსი მძაფრი სუნითა და მტკნარი გემოთი.

ფეხის სიგრძე — 4-10(16) სმ, სისქე — 0,6-1,5(2) სმ, ცენტრალური, ცილინდრული, მშრალი ან ნოტიო, არალორწოვანი, თეთრი, სიბერეში მონაცრისფრო, ქუდისკენ დაფარულია წვრილი წერტილოვანი ნაცრისფერი ქერცლებით.

სპორების ფხვნილი თეთრი ფერისაა. სპორები 8-11×3,5-7 მკმ, ელიფსისებური, გლუვი. ბაზიდიუმი ოთხსპორიანი, 50-65×6—8 მკმ. ცისტიდები არ გააჩნია.

მსგავსი სახეობები

Hygrophorus pustulatus — ვიზუალურად მსგავსია, ასევე ახასიათებს ნუშის მწარე გემო, თუმცა განსხვავდება სპორების დიდი ზომით.
Hygrophorus hyacinthinus — განსხვავდება სუმბულის მსგავსი სუნით, ასევე მცირე ზომითა და შიშველი ფეხით.
Hygrophorus secretanii — მსგავსი სუნი აქვს, განსხვავდება მოყავისფრო შეფერილობითა და სპორების ზომით.
Hygrophorus marzuolus — ვიზუალურად მსგავსია, თუმცა განსხვავდება შედარებით მცირე ზომის სპორებითა და დამახასიათებელი სუნის არ ქონით.^[5]

გავრცელება და ეკოლოგია

ფართოდაა გავრცელებული ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყლებში. იზრდება ზაფხულ-შემოდგომით, წიწვოვან, ასევე ფიჭვიან და ნაძვიან შერეულ ტყეებში. ზოგჯერ ქმნის „ქაჯის წრეს“.^[6]

გალერეა

რესურსები ინტერნეტში

შეგიძლიათ იხილოთ მედიაფაილები თემაზე „სურნელოვანი ჰიგროფორუსი“ ვიკისაწყობში.
სურნელოვანი ჰიგროფორუსი MycoBank-ზე (ინგლისური)
სურნელოვანი ჰიგროფორუსი Index Fungorum-ზე (ინგლისური)

სქოლიო

↑ Taxonomy Index Fungorum, წაკითხვის თარიღი 24 იანვარი, 2021
↑ Taxonomy Mycobankk, წაკითხვის თარიღი 24 იანვარი, 2021
↑ Yamac M, Bilgili F (2006). „Antimicrobial activities of fruit bodies and/or mycelial cultures of some mushroom isolates“. Pharmaceutical Biology. 44 (9): 660–67. doi:10.1080/13880200601006897. S2CID 46436892.
↑ Fries EM (1815). Observationes mycologicae. Copenhagen: Havniae, გვ. 16–17. ციტირების თარიღი: 2010-01-01.
↑ (1963) North American species of Hygrophorus. Knoxville, USA: University of Tennessee Press.
↑ ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 87, ISBN 99940-856-1-1.

[1] Taxonomy Index Fungorum, წაკითხვის თარიღი 24 იანვარი, 2021

[2] Taxonomy Mycobankk, წაკითხვის თარიღი 24 იანვარი, 2021

[Yamac2006-3] Yamac M, Bilgili F (2006). „Antimicrobial activities of fruit bodies and/or mycelial cultures of some mushroom isolates“. Pharmaceutical Biology. 44 (9): 660–67. doi:10.1080/13880200601006897. S2CID 46436892.

[Fries1815-4] Fries EM (1815). Observationes mycologicae. Copenhagen: Havniae, გვ. 16–17. ციტირების თარიღი: 2010-01-01.

[5] (1963) North American species of Hygrophorus. Knoxville, USA: University of Tennessee Press.

[6] ნახუცრიშვილი ივ., საქართველოს სოკოები / რედ. და თანაავტ. არჩ. ღიბრაძე, თბ.: „ბუნება პრინტი“ და საქართველოს ბუნების შენარჩუნების ცენტრი, 2006. — გვ. 87, ISBN 99940-856-1-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]