ჯავახური ბატი

ჯავახური ბატი — ბატის ადგილობრივი ჯიში. მისი წარმოშობის შესახებ მკვლევრებს განსხვავებული მოსაზრებები გააჩნიათ. მათ შორის უფრო პოპულარულია ვარაუდი, რომ ჯავახური ბატი ამ მხარეში მობინადრე გარეული ნაცარა (რუხი) ბატისგან შეიძლება იყოს წარმოშობილი. შინაური ბატი საქართველოში, ძირითადად, წარმოდგენილია ორი ნაირსახეობით: ჯავახური ჭრელი და ჯავახური ნაცარა (რუხი), თუმცა ზოგიერთი მკვლევარი გამოყოფს მესამე, ჯავახური თეთრი ბატების ჯგუფსაც. ქვეყნის სხვადასხვა გეოგრაფიული მხარის პოპულაციებში ამ ნაირსახეობათა ხვედრითი წილი განსხვავებულია: აღმოსავლეთ საქართველოში საერთო რაოდენობის 55–62% ჭრელია, 20–25% ნაცარა და 18–20% თეთრია, დასავლეთში შესაბამისად 45–55%, 25–30% და 20–25%.

ჯავახური ბატს აქვს მკვრივი სხეული, ფართო, მოკლე და ჰორიზონტალურად მდგომია; ფეხები მოკლეა. კისერი — საშუალო სიგრძისა, თავი — მოკლე და მსუბუქი, ნისკარტი — მრგვალი, სწორი და საშუალო ზომის. გაზაფხულზე დედალ ბატს მუცელზე ნაკეცები აღენიშნება. ერთი წლის ასაკის ბატის სხეულის სიგრძე კისრის ჩათვლით 45–47 სმ-ია, მკერდის ძვლის სიგრძე — 13,5–15,0 სმ, მკერდის სიღრმე — 9,0–11,0 სმ, ტერფის ძვლის სიგრძე — 6,5–8,0 სმ, გულმკერდის ირგვლივა — 38,0–41,5 სმ. ამავე ასაკის დედლის ცოცხალი მასაა 4,0–4,2 კგ, მამლისა — 4,4–4,6 კგ. დასავლეთ საქართველოში ბატები რამდენადმე უფრო მცირე წონისაა. დედალი ბატი კვერცხის დებას იწყებს 10–12 თვის ასაკში. პირველ წელს დებს 18–30 ცალ კვერცხს, მეორე წელს კვერცხმდებლობას 20–25%-ით ზრდის, მესამე წელს — 30-50%-ით, მეოთხე წელს კლებულობს. კვერცხის მასა კვერცხდების I, II და III წელს შეადგენს 140–142, 145–158 და 150–152 გრამს. კვერცხდების პერიოდის მიხედვით განსხვავდება გამოჩეკის პროცენტულობაც; I წელს ეს მაჩვენებელი არის 68–73%, II წელს — 70–76%, III წელს — 72–78%, მოთხე წელს — 60–62%. ბატის ჭუჭული ხასიათდება მაღალი ცხოველმყოფელობით: 2 თვემდე ასაკის მოზარდის შენარჩუნების პროცენტია 95–96, ხოლო 2-დან 10 თვემდე — 93–94. ჯავახურ ბატში მონოგამურობა ჩვეულებრივზე დაბალია და 10–15% შეადგენს.

ცნობილია, რომ შინაური ბატის მეორე ძირითად პროდუქტს, ხორცის შემდეგ, ფრთა-ბუმბული წარმოადგენს, რომლის ხარისხსაც განსაზღვრავს მასში ძვირფასი ნედლეულის — ღინღლის, ოდენობა. ლიტერატურული მონაცემებით, ბატის ფრთა-ბუმბულში ღინღლის ხვედრითი წილი, საშუალოდ, 25–30%-მდეა, ჯავახური ბატის ფრთა-ბუმბულში კი, როგორც მეცნიერული მოკვლევებით დადგინდა, 35–40%-მდე, რაც ძალიან მაღალია ბატის სხვა ჯიშებთან შედარებით, და ჯიშის დიდი პლუსად ითვლება.

XX საუკუნის 80-იან წლების ბოლოს საქართველოს ზოოტექნიკურ-სავეტერინარო სასწავლო-კვლევლითი ინსტიტუტის სასწავლო-ექსპერიმენტულ ფერმაში ჰყავდათ 2500 ფრთა ჯავახური ბატი. დღეისათვის ის მხოლოდ საოჯახო მეურნეობებში ჰყავთ დმანისის, მარნეულის, ახალციხის, ახალქალაქის, ლაგოდეხის, თელავის და სამტრედიის მუნიციპალიტეტებში.

ლიტერატურა

• ჩაგელიშვილი ა., ჯავახური ბატი. „ვეტერინარია“, № 2, 1998;
• ჩაგელიშვილი ა., ჯიქია ლ., ადგილობრივი ფრინველის ბიომრავალფეროვნების კონსერვაცია. აგრარული უნივერსიტეტის შრომათა კრებული, ტ. XXXV, 2007;
• ჩაგელიშვილი ა., მიტიჩაშვილი რ., ადგილობრივი ჯავახური ბატი. შრომათა კრებული, „აგრარულ მეცნიერებათა პრობლემები“, ტ. XXXXI, 2007;
• Чагелишвили А., Хуцишвили М. Сравнительная оценка пастбищного и интесивного способов выращивания гусей джавахетской породы. «Известия Аграрной науки», т.6, №.3, 2008.