თამაზ ჩხენკელი

თამაზ ვასილის ძე ჩხენკელი (დ. 26 ნოემბერი, 1927 — გ. 9 ნოემბერი, 2010) — ქართველი პოეტი, ლიტერატურათმცოდნე, ინდური და ჩინური პოეზიის მთარგმნელი. ფილოლოგიის მეცნიერებათა კანდიდატი (1972). საქართველოს მწერალთა კავშირის მთარგმნელთა სექციის თავმჯდომარე 1973–1986 წლებში.

თამაზ ჩხენკელი
დაბადების თარიღი	26 ნოემბერი, 1927(1927-11-26)
დაბადების ადგილი	თბილისი, საქართველოს სსრ, სსრკ
გარდაცვალების თარიღი	9 ნოემბერი, 2010(2010-11-09) (82 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	თბილისი, საქართველო
საქმიანობა	პოეტი, მწერალი, ლიტერატურათმცოდნე და მთარგმნელი
მოქალაქეობა	სსრკ  საქართველო
ალმა-მატერი	თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი
გავლენა მოახდინეს :::შოთა რუსთაველი, ვაჟა-ფშაველა, ხორხე ლუის ბორხესი და რაბინდრანათ თაგორი

ბიოგრაფია

თამაზ ჩხენკელი დაიბადა თბილისში, 1927 წლის 26 ნოემბერს.

მშობლები: თამარ ასლანიშვილი, ვასილ ჩხენკელი.

მეუღლე: ლილი გოგუა (1934).

შვილები: გვანცა (1958), ნათია (1971).

პირველი ლექსი 1947 წელს გამოაქვეყნა, პირველი თარგმანი — 1952 წელს. დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის (თსუ) ფილოლოგიის ფაკულტეტი (1952). 1956 წელს გამოსცა თარგმანთა პირველი წიგნი — ბო ძიუს ლირიკის კრებული.

მუშაობდა ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტში (1958 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე). დაიცვა საკანდიდატო დოსერტაცია თემაზე: „პიროვნების გარდაქმნის მითოსური საფუძველი ვაჟა-ფშაველას პოემებში“ (1972).

ძირითადი თარგმანებია: რაბინდრანათ თაგორის „გიტანჯალი“, „ბჰა- გავატგიტა“, ჰომეროსის „ოდისეა“ (ზურაბ კიკნაძესთან ერთად, 1975; ივანე მაჩაბლის სახელობის პრემია, 1978), ალექსანდრე პუშკინის „მცირე ტრაგედიები“, „აღმოსავლური პოეზია“ და სხვ. ეკუთვნის მეცნიერული გამოკვლევები, ლიტერატურულ-კრიტიკული წერილები („ტრაგიკული ნიღბები“, 1971; კრებული „პოეზია — სიბრძნის დარგი“, 1978), პოეტური კრებული „მზე- ბუდობა“ (1980) და სხვ. „ტრაგიკული ნიღბები“ ქართული მწერლობის კრიტიკაზე შექმნილ ერთ-ერთ საუკეთესო წიგნად ითვლება.

წლების განმავლობაში მუშაობდა ქართული ანბანის კვლევაზე. გამოქვენებული აქვს ნაშრომები ასომთავრული ანბანის შექმნის, მისი გრაფიკული და რიცხვული სტრუქტურის შესახებ.

თამაზ ჩხენკელი 2002 წელს თბილისის საპატიო მოქალაქედ აირჩიეს.

გარდაიცვალა 2010 წლის 9 ნოემბერს, თბილისში, 82 წლის ასაკში. დაკრძალულია დიდუბის მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში.

ნათარგმნი და წიგნებად გამოცემული ნაშრომები

• ბო ძიუ-ი „ლექსები“ (1956).
• რაბინდრანათ თაგორი „გიტანჯალი“ (1960).
• „ბჰაგავატგიტა“ (1963).
• „აღმოსავლური ლირიკა“ (1966).
• უოლტ უიტმენი „ბალახის ფოთლები“ (1966).
• დანტე ალიგიერი „ახალი ცხოვრება“ (1966).
• „ბენგალია“ (1970).
• „ტრაგიკული ნიღბები“ (1971).
• ჰომეროსი „ოდისეა“ (1975).
• „ინდური საგალობლები“, „ახალი ინდოეთის მოაზროვნეები“ (1978).
• ა.ს. პუშკინი „მცირე ტრაგედიები“ (1978.
• ჰომეროსი „ოდისეა“ (ზურაბ კიკნაძესთან ერთად, 1975).
• „მზებუდობა“ – ლექსების კრებული (1980).
• „მარიოტა“ (1986).
• "მშვენიერი მძლევარი“ – ესეების კრებული (1989).
• ა.ფ. ლოსევი „დუმილი“ (1993).
• ხორხე ლუის ბორხესი „ენიგმათა სარკე“ (1996).
• „მწვანე ბივრიტი“ – ესეების კრებული (2002).
• „სარკითა და სახითა“ – ლექსების კრებული(2002).
• „ლაზარე, გამოვედ გარე“ – კვლევა ქართული ანბანის შესახებ (2009)

გარდაცვალების შემდეგ:

• „100 ლექსი“ (2012).
• „თვალსაწიერი“ (2013).

ჯილდოები

• 1978 — ივანე მაჩაბლის პრემია
• 1997 — ღირსების ორდენი
• 2002 — თბილისის საპატიო მოქალაქე
• 2003 — საქართველოს სახელმწიფო პრემია
• 2007 — „საბა“ ქართული ლიტერატურის განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისათვის
• 2007 — ილიას მედალი „მარად და ყველგან, საქართველოვ, მე ვარ შენთანა“ ქართული კულტურისა და სულიერების წინაშე განსაკუთრებული ღვაწლისათვის

ლიტერატურა

• ჩხენკელი თამაზ ვასილის ძე // ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 176.

რესურსები ინტერნეტში

• თამაზ ჩხენკელი — საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
• თამაზ ჩხენკელი – ტრაგიკული ნიღბები // ინტერნეტ–გვერდი „ბურუსი“
• თამაზ ჩხენკელი – ტრაგიკული ნიღბები
• თამაზ ჩხენკელის პოეტური თარგმანები ინტერნეტ–გვერდზე „ლიბ.ჯე“
• თ. ჩხენკელი - ქართული ასომთავრულის გრაფიკული სისტემა // „ჩვენი საუნჯე“
• რაბინდრანათ თაგორის „გიტანჯალი“ – თ. ჩხენკელის თარგმანის შესახებ // „რადიო თავისუფლება“
• მერაბ ღაღანიძე – „შეხვედრისა და წვდომის გამოცდილება“ (რეცენზია თამაზ ჩხენკელის წიგნზე „ტრაგიკული ნიღბები“) // ლიბ.ჯე დაარქივებული 2011-06-23 საიტზე Wayback Machine.
• „ტრაგიკული ნიღბები“, პიროვნების გარდაქმნის მითოსური საფუძველი ვაჟა-ფშაველას პოემებში, 1970
• თამაზ ჩხენკელი - მწვანე ბივრიტი // „არილი“
• თამაზ ჩხენკელი - სარკითა და სახითა // „არილი“