ტაჯიკეთის სამოქალაქო ომი

ტაჯიკეთის სამოქალაქო ომი
დუშანბე,  1992 ნაწილი
თარიღი	5 მაისი 1992 - 27 ივნისი 1997 (5 წელი, 1 თვე, 3 კვირა და 1 დღე)
მდებარეობა	ტაჯიკეთი
Casus belli	პოლიტიკური შეტაკება ტაჯიკეთის მმართველ პარტიასა და ოპოზიციას შორის.
შედეგი	სამხედრო ჩიხი
მხარეები
ტაჯიკეთი სახალხო ფრონტი / რუსეთი  უზბეკეთი  ყაზახეთი  ყირგიზეთი გაერთიანებული ტაჯიკეთის ოპოზიცია ტაჯიკეთის ისლამური აღორძინების პარტია დემოკრატი რეფორმატორები მთიანი ბადახშანი ისლამური ჯამაათი ავღანეთის ისლამური სახელმწიფო თალიბანი1 მხარდამჭერი: ალ-კაიდა
მეთაურები
ემომალი რაჰმონი  ისლამ კარიმოვი  ბორის ელცინი ნურსულთან ნაზარბაევი ასკარ აკაევი თარგი:Flagdeco საიდ აბდულოჰ ნური თარგი:Flagdeco მოჰამედ შარიფ ჰიმატზადე (IRP) შადმან იოსოფი (დემოკრატიული პარტია)
ძალები
უცნობია 5000–15,000 სასაზღვრო ჯარი უცნობია დაახლოებით 10,000–20,000
დანაკარგები
უცნობია უცნობია 20,000–60,000 მოკლული 40+ მოკლული ჟურნალისტი 1.2 მილიონი იძულებით გადასახლებული
ტაჯიკეთის სამოქალაქო ომი ვიკისაწყობში

ტაჯიკეთის სამოქალაქო ომი (ტაჯ. Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон, Jangi şahrvandi‘i Tojikiston/Çangi şahrvandiji Toçikiston); აგრეთვე ცნობილი, როგორც ტაჯიკური სამოქალაქო ომი ან ომი ტაჯიკეთში, დაიწყო 1992 წლის მაისში, როდესაც ხოჯენდისა და კულიაბის რეგიონებში მოსახლეობამ დაიწყო იმჟამინდელი მთავრობისა და პრეზიდენტის - რაჰმონ ნაბიევის (დ. 5 ოქტომბერი, 1930 - გ. 11 აპრილი, 1993) საწინააღმდეგო მოძრაობა, რომელსაც სათავეში ედგნენ ლიბერალ დემოკრატები და ისლამისტები ტაჯიკეთის გაერთიანებული ოპოზიციის სახელით, რომელსაც მხარს უჭერდნენ ქვეყნის ეთნიკური უმცირესობებიც. 

ფონი

დაძაბულობა 1992 წლის გაზაფხულზე დაიწყო, როდესაც ოპოზიციის წევრებმა გამართეს დემონსტრაციები 1991 წლის საპრეზიდენტო არჩევნების შედეგების გასაპროტესტებლად.

ბრძოლა დაიწყო 1992 წლის მაისში მთავრობის მომხრეებსა და გაერთიანებულ ტაჯიკურ ოპოზიციას შორის. 1992 წლის 7 სექტემბერს დემონსტრანტებმა, რუსეთის დახმარებით, ხელში ჩაიგდეს პრეზიდენტი და აიძულეს რომ გადამდგარიყო, ამასთან გადააყენეს ძველი მთავრობა ახლის მეთაურად ემომალი რაჰმონი აირჩიეს, რამაც ბრძოლის ფრონტი დედაქალაქ დუშანბეში გადაიტანა.

ოპოზიციის რეორგანიზაცია

ავღანეთში მთავრობა შეიცვალა და მმართველობაში ჯამიათი ისლამის პარტია მოვიდა, აჰმად  შაჰ მასუდის მეთაურობით, რომელიც მხარს უჭერდა ისლამისტებს. ვარაუდობენ რომ ირანი, მალულად, მხარს უჭერდა ისლამისტებს, თუმცა ეს ოფიციალურად არ დადასტურებულა.

ომის მიმდინარეობა

საომარმა მოქმედებებმა პიკს 1992-1993 წლებში მიაღწია, როდესაც ომში ისლამისტები ჩაებნენ. ამ პერიოდში, უკვე დაღუპული ან ავღანეთს შეფარებული იყო ათობით ათასი მოქალაქე. 1996 წელს ავღანელმა ისლამისტებმა ომი დაიწყეს რუსეთის წინააღმდეგ, თვით გარე ძალების ჩართვამ კი მდგომარეობა კიდევ უფრო დაამძიმა. ამასთან, ტაჯიკეთის მთავრობას ეხმარებოდა უზბეკეთიც, რომლის ჯარში, უზბეკეთის მთავრობის მიერ სომხეთ-აზერბაიჯანის ომში მხარდაჭერისთვის, მრავალი ეთნიკური სომეხიც ეწერებოდა. ვითარების მოსაწესრიგებლად გაეროს მისია გაიგზავნა, რომელიც, ძირითადად, ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში მოქმედებდა. 1997 წლის 6 ივნისს პრეზიდენტმა ემომალი რაჰმონმა, გაერთიანებული ტაჯიკეთის ოპოზიციის ლიდერმა - საიდ აბდულოჰ ნურიმ და გაეროს გენერალმა გერდ მერემ ხელი მოაწერეს მშვიდობის ხელშეკრულებასა და მოსკოვის პროტოკოლს, რამაც დაასრულა სამოქალაქო ომი. საპრეზიდენტო არჩევნები 1999 წლის 6 ნოემბრისთვის გადაიდო.

შედეგები

ომში დაღუპულების რაოდენობა 20 000-დან 60 000-მდე მერყეობს. 1.2 მილიონი ადამიანი გახდა ლტოლვილი საკუთარ ქვეყანასა და მის გარეთ. ტაჯიკეთის ინფრასტრუქტურა, ეკონომიკა და სამთავრობო სერვისები კატასტროფულად დაზიანდა.

განსაკუთრებული ძალადობა გამოვლინდა ჟურნალისტების მიმართ. დაიღუპნენ როგორც ტაჯიკი, ასევე უცხოელი ჟურნალისტები.

გალერეა

• 
  ტაჯიკეთის ფრაქციები სამოქალაქო ომში: წამყვანი კლანები: ჩრდილოეთ Sughd რეგიონში (წითელი), სამხრეთ Khatlon რეგიონში (ლურჯი), აღმოსავლეთის ისლამური (მწვანე)

რესურსები ინტერნეტში

• (რუსული)/(ინგლისური) ძირითადი ტექსტები და ხელშეკრულებების ტაჯიკეთის სამშვიდობო პროცესის დაარქივებული 2009-07-18 საიტზე Wayback Machine.
• ტაჯიკეთის: ოპოზიცია აკრიტიკებს დუშანბე-ის გეგმა კომისიის
• ტაჯიკეთის: ორი რუსი სამხედრო მოკლეს
• ტაჯიკეთის: საერო -- არ შარიათის -- სამართლის ჭარბობს აღმოსავლეთ მთები
• ტაჯიკეთის სამოქალაქო ომი 1992-1994 დაარქივებული 2010-01-03 საიტზე Wayback Machine.