სტეპან ბანდერა
სტეპან ანდრეის ძე ბანდერა (უკრ. Степа́н Андрі́йович Банде́ра; დ. 1 იანვარი, 1909 — გ. 15 ოქტომბერი, 1959, მიუნხენი) — უკრაინული ნაციონალისტური მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი, უკრაინული ნაციონალისტური მოძრაობის ხელმძღვანელი აღმოსავლეთ პოლონეთში (გალიცია); 1941–1959 წლებში უკრაინელ ნაციონალისტთა ორგანიზაციის ხელმძღვანელი. 1942 წლიდან 1944 წლის აგვისტომდე იმყოფებოდა ზაქსენჰაუზენის საკონცენტრაციო ბანაკში. 1944 წელს განთავისუფლდა და გახდა ანტისაბჭოთა მოძრაობის ორგანიზატორი წითელი არმიის ზურგში.[1][2]
| სტეპან ბანდერა | |
|---|---|
 სტეპან ბანდერა | |
| მშობლიური სახელი | უკრ. Степа́н Андрі́йович Банде́ра |
| დაბადების სახელი | სტეპან ანდრეის ძე ბანნდერა |
| დაბადების თარიღი | 1 იანვარი 1909 |
| გარდაცვალების თარიღი |
15 ოქტომბერი, 1959 (50 წლის) მიუნჰენი, გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკა |
| პროფესია | ნაციონალისტი, მეომარი |
ბანდერა ავსტრო-უნგრეთში, უკრაინელი კათოლიკე მღვდლის ოჯახში დაიბადა და პოლონეთში გაიზარდა.[3] ახალგაზრდობიდან იყო ჩართული სხვადასხვა ნაციონალისტურ ორგანიზაციაში, 1924 წელს კი უკრაინის სამხედრო ორგანიზაციას შეუერთდა. 1931 წელს გახდა უკრაინელ ნაციონალისტთა ორგანიზაციის პროპაგანდის ხელმძღვანელი, რის შემდეგაც 1932 წელს პოლონეთში ორგანიზაციის მეთაურად დაინიშნა. 1934 წელს მისი ორგანიზებით მოკლეს პოლონეთის შინაგან საქმეთა მინისტრი, ბრონისლავ პერაცკი, რის გამოც სიკვდილით დასჯა მიესაჯა, თუმცა მოგვიანებით განაჩენი სამუდამო პატიმრობით შეიცვალა.
ბანდერა ციხიდან პოლონეთში შეჭრის შემდეგ, 1939 წელს გათავისუფლდა და კრაკოვში გადავიდა. 1940 წლიდან იყო უკრაინის ნაციონალისტური ორგანიზაციის რადიკალური ფრაქციის ხელმძღვანელი. 1941 წლის 22 ივნისს, ნაცისტური გერმანიის საბჭოთა კავშირში შეჭრის შემდეგ ბანდერამ უკრაინის ეროვნული კომიტეტი შექმნა. კომიტეტის ხელმძღვანელმა იაროსლავ სტეცკომ 1941 წლის 30 ივნისს ნაცისტების კონტროლის ქვეშ მყოფ ქალაქ ლვივში უკრაინის სახელმწიფოს შექმნა გამოაცხადა. პროკლამაცია ეხებოდა ნაცისტურ გერმანიასთან თანამშრომლობას. გერმანელებმა ბანდერას პროკლამაციის გაუქმება მოსთხოვეს, უარის მიღების შემდგომ კი ბანდერა გესტაპომ დააპატიმრა. 1944 წლის სექტემბერში ბანდერა გაათავისუფლეს. ბანდერამ გერმანელებთან მოლაპარაკების შემდეგ 1945 წლის მარტში უკრაინის ეროვნული არმია და უკრაინის ეროვნული კომიტეტი შექმნა.[4] 1959 წელს ბანდერა კგბ-ს აგენტის მიერ იქნა მოკლული. [5][6]
ბანდერა უკრაინაში დღემდე საკამათო ფიგურაა.[7] ბევრი უკრაინელი მას მისაბაძ ფიგურად და[8] განმათავისუფლებელ მებრძოლად თვლის, [9] თუმცა ამავდროულად უკრაინის სამხრეთ და აღმოსავლეთ ნაწილში მცხოვრებლები ბანდერას მეტწილად ფაშისტად, ან ნაცისტური გერმანიის კოლაბორანტად თვლიან. მისი მიმდევრები, „ბანდერელები“ პასუხისმგებელნი არიან მეორე მსოფლიო ომის დროს პოლონელთა ხოცვასა და ჰოლოკოსტში მონაწილეობაზე.[10][11] 2010 წლის 22 იანვარს უკრაინის პრეზიდენტის, ვიქტორ იუშჩენკოს გადაწყვეტილებით ბანდერას უკრაინის ეროვნული გმირის წოდება მიენიჭა, რასაც საზოგადოების აღშფოთება მოჰყვა. 2011 წელს ბანდერას ეროვნული გმირის წოდება ჩამოერთვა.[12] ბანდერას მოღვაწეობა განსაკუთრებულ განხილვის საგნად იქცა რუსეთის უკრაინაში შეჭრის დროს.[13][14][15]
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Berkhoff, K.C. and M. Carynnyk 'The Organization of Ukrainian Nationalists and Its Attitude toward Germans and Jews: Iaroslav Stets’ko’s 1941 Zhyttiepys' in: Harvard Ukrainian Studies, vol. 23 (1999), nr. 3/4, pp. 149—184.
- ↑ Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія..Інститут історії НАН України.2004р Організація українських націоналістів і Українська повстанська армія, стр.338 (უკრ.)
- ↑ Rossoliński-Liebe 2014, p. 49.
- ↑ Bury, Jan (2011). „Operation Stonka. An Ultimate Deception Spy Game“. Cryptologia. 35 (4): 297–327. doi:10.1080/01611194.2011.583709. ISSN 0161-1194. S2CID 27883739. ციტატა: „At the turn of 1944/1945, Bandera took part in negotiations with the Nazis, which led to the formation of the Ukrainian National Committee (UNK) in March 1945.“
- ↑ Christopher Andrew and Vasili Mitrokhin, The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB, Basic Books, 1999. ISBN 0-465-00312-5, p. 362.
- ↑ Kondratyuk, Kostyantin. Новітня історія України 1914–1945 [New History of Ukraine]. — Lviv: Видавничий центр ЛНУ імені Івана Франка, 2007. (in Ukrainian)
- ↑ Cohen, Josh. (27 April 2015) Dear Ukraine: Please Don't Shoot Yourself in the Foot en. ციტირების თარიღი: 27 November 2018
- ↑ Russia uses Israeli tweet against neo-Nazi march en-US (3 January 2022). ციტირების თარიღი: 2 January 2023
- ↑ Goda, Norman J. W.. (22 January 2010) Who Was Stepan Bandera?. ციტირების თარიღი: 24 September 2022
- ↑ Rossoliński-Liebe 2014.
- ↑ Arad, Yitzhak (2009). The Holocaust in the Soviet Union. Lincoln, Nebraska: University of Nebraska Press, გვ. 89. ISBN 9780803222700. OCLC 466441935.
- ↑ Refugees, United Nations High Commissioner for. Refworld | Ukrainian court rejects 'hero' status for nationalist leaders en. ციტირების თარიღი: 6 September 2023
- ↑ Goncharenko, Roman. (2022-05-22) Stepan Bandera: Hero or Nazi collaborator? en. ციტირების თარიღი: 2023-12-10
- ↑ Tsymbalyuk, Mariana. (2022-06-27) Who was Stepan Bandera, Ukraine's controversial nationalist figure? - Geneva Solutions en. ციტირების თარიღი: 2023-12-10
- ↑ d’Istria, Thomas (2023-01-12). „Stepan Bandera, the Ukrainian anti-hero glorified following the Russian invasion“. Le Monde.fr (ინგლისური). ციტირების თარიღი: 2023-12-10.