ჯოზეფ ჰელერი
ჯოზეფ ჰელერი (ინგლ. Joseph Heller; დ. 1 მაისი, 1923, ნიუ-იორკი — გ. 13 დეკემბერი, 1999, იქვე) — ამერიკელი პროზაიკოსი, რომანისტი. მკითხველთათვის ძირითადად ცნობილია სატირული ანტისომარი რომანით „ხაფანგი 22“ (Catch-22). ავტორია ცნობილი რომანების — „რაღაც მოხდა“ (Something Happened, 1974), „კარგია როგორც ოქრო“ (Good as Gold, 1979), „ღმერთმა იცის“ (God Knows, 1984), „წარმოიდგინე“ (Picture This, 1988 წ.), „ეს არ არის ხუმრობა“ (No Laughing Matter, 1986), „Portrait of an Artist as an Old Man“ (გამოქვეყნდა 2000 წელს ავტორის სიკვდილის შემდეგ, ის წარმოადგენს ჯოისის ნაწარმოების ანტაგონიზმს).
| ჯოზეფ ჰელერი | |
|---|---|
| ინგლ. Joseph Heller | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 1 მაისი, 1923[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] |
| დაბადების ადგილი | კონი-აილენდი[10] |
| გარდაცვალების თარიღი | 12 დეკემბერი, 1999[1] [2] [3] [4] [5] [8] (76 წლის) ან 10 დეკემბერი, 1999[11] (76 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | ისტ-ჰამპტონი[12] |
| საქმიანობა | მწერალი[8] , სცენარისტი, რომანისტი, დრამატურგი, ჟურნალისტი, პროზაიკოსი და ავტობიოგრაფი |
| მოქალაქეობა |
 აშშ |
| ალმა-მატერი | კოლუმბიის უნივერსიტეტი, წმინდა ეკატერინეს კოლეჯი და აბრაამ ლინკოლნის უმაღლესი სკოლა |
| ჟანრი | სატირა და შავი იუმორი |
| Magnum opus | Catch-22, God Knows, No Laughing Matter, Picture This, Closing Time, Portrait of an Artist, as an Old Man და Now and Then |
| ჯილდოები | მედიჩის პრემია უცხოური ლიტერატურისათვის და ფულბრაიტის სტიპენდია |
| ხელმოწერა |
 |
ბიოგრაფია რედაქტირება
ჯოზეფ ჰელერი დაიბადა ბრუკლინში, რუსული წარმოშობის ღარიბ ებრაულ ოჯახში და წერა ბავშვობაში დაიწყო. 1941 წელს აბრაამ ლინკოლნის სახელობის სკოლის დამთავრების შემდეგ, ჰელერმა ერთი წლის განმავლობაში რამდენიმე სამუშაო გამოიცვალა. ის იყო მჭედლის თანაშემწე, კურიერი, კლერკი. 1942 წელს (19 წლის ასაკში) ამერიკის საჰაერო ძალების რიგებს შეუერთდა. ორი წლის შემდეგ იგი იტალიაში გაგზავნეს, სადაც მან B-25 ბომბდამშენით 60 სამხედრო ფრენა განახორციელა.
1949 წელს ხელოვნების მაგისტრი წოდება მიიღო კოლუმბიის უნივერსიტეტში. 1949-1950 წლებში ფულბრაიტის სტიპენდიის პროგრამის ფარგლებში ჩაატარა სამეცნიერო მუშაობა ოქსფორდში. ლექციებს კითხულობდა პენსილვანიის უნივერსიტეტში (1950-1952), წერდა სარეკლამო ტექსტებს ჟურნალებისთვის ტაიმი და Esquire (1952-1958), იყო ჟურნალის „მაკ-კოლსის“ სარეკლამო აგენტი. 1961 წელს მიატოვა ეს სამუშაო, რათა ჩაეტარებინა სემინარები იელისა და პენსილვანიის უნივერსიტეტებში პროზაული და დრამატურგიული შემოქმედებითი ხელოვნების დარგში. მისი პირველი მოთხრობები ჯერ კიდევ სტუდენტობის პერიოდში გამოჩნდა „Atlantic Munsley“-სა და „Esquire“-ში.
1953 წელს მუშაობა დაიწყო რომანზე „ხაფანგი-22“. წიგნი ომის საწინააღმდეგო რომანების ჟანრში კლასიკადაა მიჩნეული და ისეთ რომანებთან ერთად მოიხსენიებენ, როგორიცაა თომას პინჩონის „გრავიტაციის ცისარტყელა“ და კურტ ვონეგუტის (მასთან ჰელერი 1968 წლიდან მოყოლებული მეგობრობდა) „სასაკლაო-5, ან ბავშვთა ჯვაროსნული ლაშქრობა“. ჰელერთან ბოროტმოქმედები არიან არა გერმანელები და იაპონელები, არამედ აშშ-ს მაღალი რანგის სამხედროები — პოლიტიკური მაღალჩინოსნები, რომლებიც ომისგან სარგებელს ეძებენ და სადისტები, რომლებიც ძალადობით ტკბებიან. რომანის მიხედვით ფილმი გადაიღო მაიკ ნიკოლსმა 1970 წელს. გამოთქმა „ხაფანგი 22“ შევიდა ამერიკელთა ლექსიკონში, მთავარი გმირის სახელიც ასევე გახდა განზოგადებული სახელი. 1994 წელს გამოვიდა რომანის გაგრძელება სათაურით „Closing Time“. მოქმედება ვითარდება ომიდან 50 წლის შემდეგ, მთავარ პერსონაჟებს შორის რამდენიმე ახალია, მაგრამ შევხვდებით ასევე ძველ პერსონაჟებსაც, მაგალითად იოსარიანი და სხვები.
ჰელერმა ასევე დაწერა „We Bombed in New Haven“ (1969), რომელიც 86-ჯერ დაიდგა ბროდვეიზე; „No Laughing Matter“ (1986), რომელიც მან სპიდ ფოგელთან ერთად დაწერა, აღწერს ჰელერის ბრძოლას იშვიათ სინდრომთან, რომელიც დამბლას იწვევს. თავის სხვა ავტობიოგრაფიულ წიგნში „Now And Then“ (1998), იგი ბრუნდება ბავშვობის ადგილებში, ბრუკლინის კონი-აილენდის გასართობ პარკში 1920-იან და 1930-იან წლებში. 2000 წელს, ავტორის სიკვდილის შემდგომ გამოქვეყნებული რომანი, „Portrait of an Artist as an Old Man“ ეხება პოპულარულ მწერალს, რომელიც შთაგონებულია ახალი რომანით.
ჰელერი გულის შეტევით გარდაიცვალა საკუთარ სახლში, ლონგ-აილენდში, 1999 წლის 13 დეკემბერს.
ბიბლიოგრაფია რედაქტირება
მოთხრობები რედაქტირება
- Catch-22 (1961)
- Something Happened (1974)
- Good as Gold (1979)
- God Knows (1984)
- Picture This (1988)
- Closing Time (1994)
- Portrait of an Artist, as an Old Man (2000)
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
- ჯოზეფ ჰელერი — სტატია დიდი რუსული ენციკლოპედიიდან (რუსული)
- ჯოზეფ ჰელერი — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკიდან (ინგლისური)
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ 2.0 2.1 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3.0 3.1 ბროდვეის ინტერნეტ მონაცემთა ბაზა — 2000.
- ↑ 4.0 4.1 Babelio — 2007.
- ↑ 5.0 5.1 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
- ↑ ბროკჰაუზის ენციკლოპედია
- ↑ Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija — 2009.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 The Fine Art Archive — 2003.
- ↑ Munzinger Personen
- ↑ http://www.telegraph.co.uk/news/obituaries/culture-obituaries/books-obituaries/6789338/Joseph-Heller.html
- ↑ Person Profile // კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზა — 1990.
- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118815970 // ინტეგრირებული ნორმატიული ფაილი — 2012—2016.