ვიკიპედია

საინკუბაციო პერიოდი

საინკუბაციო პერიოდი (ასევე ცნობილი, როგორც ფარული პერიოდი ან შეყოვნების პერიოდი) — არის დრო მიკროორგანიზმით, ქიმიური ან მაიონებელი გამოსხივებით დაავადებასა და სიმპტომების პირველ გამოჩენას შორის.[1] ტიპურ ინფექციურ დაავადებებში საინკუბაციო პერიოდი გამოწვეულია ინფექციური ორგანიზმის გამრავლებით, რათა მასპინძელში მიაღწიოს სიმპტომების გამოწვევ რაოდენობას.

ზოგი დაავადების, როგორც დიაგრამაზეა ნაჩვენები, ფარული პერიოდი საინკუბაციო პერიოდზე მოკლეა. ფარული პერიოდის შემდეგ, მაგრამ კლინიკურ ინფექციამდე, დაავადებულ ადამიანს შეუძლია დაავადების უსიმპტომოდ გავრცელება. ასეთ ინფექციას სუბკლინიკური ინფექცია ეწოდება.

ფარული ან შეყოვნებული პერიოდი შეიძლება იყოს სიმპტომიანი, ამიტომ ფარული პერიოდი განისაზღვრება ინფექციიდან ინფექციურობამდე. პერიოდიების ხანგძლივობა დამოკიდებულია დაავადებაზე. ისეთი დაავადება, როგორიცაა სტრეპტოკიკი, ადამიანის ყელში შესაძლოა სიმპტომების გარეშე არსებობდეს. დაავადებაზეა დამოკიდებული იქნება თუ არა ადამიანი გადამდები საინკუბაციო პერიოდისას.

შეყოვნების პერიოდისას ინფექცია სუბკლინიკურია. ვირუსულ ინფექციაში საინკუბაციო პერიოდისას ვირუსი მრავლდება.[2] საპირისპიროდ, ვირუსული შეყოვნებისას (ვირუსის მიძინების ფორმა) ვირუსი არ მრავლდება. ამის მაგალითია HIV ინფექცია. HIV თავდაპირველად უსიმპტომოა და არ ავლენს შიდსის ნიშნებს, მიუხედავად იმისა, რომ HIV მრავლდება ლიმფურ სისტემაში და სწრაფად აგროვებს ვირუსულ მარაგს, HIV-ით დაავადებული ადამიანები ასეთ სტადიაში შესაძლოა ინფექციურები იყვნენ.

შინაგანი და გარეგანი საინკუბაციო პერიოდი რედაქტირება

შინაგანი საინკუბაციო პერიოდი და გარეგანი საინკუბაციო პერიოდი გამოიყენება ვექტორ-ბორნის დაავადებებში. შინაგანი საინკუბაციო პერიოდი არის დრო, რომელიც მიკროორგანიზმს სჭირდება თავდაპირველ მასპინძელში სრული ჩამოყალიბებისათვის. გარეგანი საინკუბაციო პერიოდი არის დრო, რომელიც მიკროორგანიზმს სჭირდება შუამავალ მასპინძელში ჩამოსაყალიბებლად.

მაგალითისთვის, კოღოში მოხვედრის შემდეგ მალარიის პარაზიტი უნდა განვითარდეს, სანამ ადამიანისათვის ინფექციური გახდება. კოღოში განვითარების პერიოდი 10-დან 28 დღემდე გრძელდება, პარზიტის სახეობაზე და გარემოს ტემპერატურაზე დამოკიდებულებით. ეს არის პარაზიტის გარეგანი საინკუბაციო პერიოდი. თუ კოღო ვერ იცოცხლებს გარეგანი საინკუბაციო პერიოდის დასრულებამდე, მაშინ იგივე ვერ დააინფიცირებს ადამიანს, მაგრამ თუ კოღო წარმატებულად გაავრცელებს პარაზიტს კბენის მეშვეობით, პარაზიტი იწყებს განვითარების ახალ ფაზას. პარაზიტით ინფიცირებისა და მალარიის სიმპტომების გამოვლენას შორის პერიოდს ეწოდება შინაგანი საინკუბაციო პერიოდი.[3]

ადამიანის დაავადების მაგალითები რედაქტირება

დაავადება დან მდე პერიოდი
ცელულიტი 0 1 დღეები[4]
ჩუტყვავილა 9 21 დღეებ[5]
ქოლერა 0.5 4.5 დღეები[6]
ჩვეულებრივი გაციება 1 3 დღეები[7][8]
COVID-19 2 11.5[9]/12.5[10]/14 დღეები[11]
დენგე 3 14 დღეები[12]
ებოლა 1 21 (95%), 42 (98%) დღეები[13]
მეხუთე დაავადება 13 18 დღეები[14]
გაირდია 3 21 დღეები
HIV 2 3 კვირეებიდან თვებამდე, ან უფრო მეტი[15]
ჯიყვოვანი ცხელება 28 42 დღეები[16]
ინფლუენზა 1 3 დღეები[17]
კურუს დაავადება 10.3 13.2 წლები[18]
კეთრი 1 20 ან მეტი წლები[19]
მარბურგის ვირუსული დაავადება 5 10 დღეები[20]
წითელა 9 12 დღეები[21]
MERS 2 14 დღეები[22]
მამფსი 14 18 დღეები[23]
ნოროვირუსი 1 2 დღეები[24]
ასდღიანი ხველება 7 14 დღეები[25]
პოლიო ვირუსი 7 14 დღეები[26]
ცოფი 1 3 თვები, მაგრამ მერყოებს 1 კვირაზე პატარა პერიოდიდან ერთ წელზე დიდ პერიოდამდე.[27][28]
ქვაინი მთის ლაქებიანი ცხელება 2 14 დღეები[29]
როსეოლა (მეექვსე დაავადება) 5 15 დღეები[30]
რუბელა (გერმანული წითელა) 14 21 დღეები[31]
სალმონელა 12 24 საათები[32]
ქუნთრუშა 1 4 დღეები[33]
SARS 1 10 დღეები[34]
ყვავილა 7 17 დღეები[35]
ტეტანუსი 7 21 დღეები[36]
ტუბერკულოზი 2 12 weeks[37]
მუცლის ტიფი 7 21 დღეები

სქოლიო რედაქტირება

  1. ↑ Lesson 1, Section 9: Natural History and Spectrum of Disease, Principles of Epidemiology in Public Health Practice, Third Edition, An Introduction to Applied Epidemiology and Biostatistics, Centers for Disease Control and Prevention, May 18, 2012
  2. ↑ Sharara, A. I. (1997). „Chronic hepatitis C“. Southern Medical Journal. 90 (9): 872–7. doi:10.1097/00007611-199709000-00002. PMID 9305294. S2CID 9838013.
  3. ↑ Chan, Miranda; Johansson, Michael A. (Nov 30, 2012). „The Incubation Periods of Dengue Viruses“. PLOS ONE. 7 (11): e50972. Bibcode:2012PLoSO...750972C. doi:10.1371/journal.pone.0050972. PMC 3511440. PMID 23226436.
  4. ↑ Cellulitis, kidshealth.org. Accessed 2012-05-28.
  5. ↑ „Chickenpox: Practice Essentials, Background, Pathophysiology“. March 22, 2020 – წარმოდგენილია eMedicine-ის მიერ. დამოწმება journal საჭიროებს |journal=-ს (დახმარება)
  6. ↑ Azman, Andrew S.; Rudolph, Kara E.; Cummings, Derek A.T.; Lessler, Justin (2013). „The incubation period of cholera: A systematic review“. Journal of Infection. 66 (5): 432–8. doi:10.1016/j.jinf.2012.11.013. PMC 3677557. PMID 23201968.
  7. ↑ Lessler, Justin; Reich, Nicholas G; Brookmeyer, Ron; Perl, Trish M; Nelson, Kenrad E; Cummings, Derek AT (2009). „Incubation periods of acute respiratory viral infections: A systematic review“. The Lancet Infectious Diseases. 9 (5): 291–300. doi:10.1016/S1473-3099(09)70069-6. PMC 4327893. PMID 19393959.
  8. ↑ Common cold, The Mayo Clinic, mayoclinic.com. Accessed 2012-05-28.
  9. ↑ Lauer, Stephen A.; Grantz, Kyra H.; Bi, Qifang; Jones, Forrest K.; Zheng, Qulu; Meredith, Hannah R.; Azman, Andrew S.; Reich, Nicholas G.; Lessler, Justin (March 10, 2020). „The Incubation Period of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) From Publicly Reported Confirmed Cases: Estimation and Application“. Annals of Internal Medicine. 172 (9): 577–582. doi:10.7326/M20-0504. PMC 7081172. PMID 32150748.
  10. ↑ Li, Qun; Guan, Xuhua; Wu, Peng; Wang, Xiaoye; Zhou, Lei; Tong, Yeqing; Ren, Ruiqi; Leung, Kathy S.M.; Lau, Eric H.Y.; Wong, Jessica Y.; Xing, Xuesen; Xiang, Nijuan; Wu, Yang; Li, Chao; Chen, Qi; Li, Dan; Liu, Tian; Zhao, Jing; Liu, Man; Tu, Wenxiao; Chen, Chuding; Jin, Lianmei; Yang, Rui; Wang, Qi; Zhou, Suhua; Wang, Rui; Liu, Hui; Luo, Yinbo; Liu, Yuan; Shao, Ge; Li, Huan; Tao, Zhongfa; Yang, Yang; Deng, Zhiqiang; Liu, Boxi; Ma, Zhitao; Zhang, Yanping; Shi, Guoqing; Lam, Tommy T.Y.; Wu, Joseph T.; Gao, George F.; Cowling, Benjamin J.; Yang, Bo; Leung, Gabriel M.; Feng, Zijian (March 26, 2020). „Early Transmission Dynamics in Wuhan, China, of Novel Coronavirus–Infected Pneumonia“. New England Journal of Medicine. 382 (13): 1199–1207. doi:10.1056/NEJMoa2001316. PMC 7121484. PMID 31995857.
  11. ↑ Linton, Natalie M.; Kobayashi, Tetsuro G; Yang, Yichi; Hayashi, Katsuma M; Akhmetzhanov, Andrei R. E; Jung, Sung-mok; Yuan, Baoyin; Kinoshita, Ryo; Nishiura1, Hiroshi (2020). „Incubation Period and Other Epidemiological Characteristics of 2019 Novel Coronavirus Infections with Right Truncation: A Statistical Analysis of Publicly Available Case Data“. J Clin Med. 9 (2): 538. doi:10.3390/jcm9020538. PMC 7074197. PMID 32079150.
  12. ↑ Gubler, D. J. (1998). „Dengue and dengue hemorrhagic fever“. Clinical Microbiology Reviews. 11 (3): 480–96. doi:10.1128/CMR.11.3.480. PMC 88892. PMID 9665979.
  13. ↑ Are the Ebola outbreaks in Nigeria and Senegal over?, World Health Organization, who.int. Accessed 2014-10-21.
  14. ↑ თარგი:EMedicine
  15. ↑ Kahn, James O.; Walker, Bruce D. (1998). „Acute Human Immunodeficiency Virus Type 1 Infection“. New England Journal of Medicine. 339 (1): 33–9. doi:10.1056/NEJM199807023390107. PMID 9647878.
  16. ↑ Macnair, Trisha, Glandular fever, BBC, bbc.co.uk. Accessed 2012-05-28.
  17. ↑ Seasonal Influenza (Flu), Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov. Accessed 2012-05-28.
  18. ↑ Huillard d'Aignaux, J. N.; Cousens, S. N.; MacCario, J; Costagliola, D; Alpers, M. P.; Smith, P. G.; Alpérovitch, A (2002). „The incubation period of kuru“. Epidemiology. 13 (4): 402–8. doi:10.1097/00001648-200207000-00007. PMID 12094094. S2CID 22810508.
  19. ↑ Leprosy Fact sheet N°101. World Health Organization (January 2014).
  20. ↑ Questions and Answers About Marburg Hemorrhagic Fever დაარქივებული 2016-03-03 საიტზე Wayback Machine. , Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov. Accessed 2012-05-28.
  21. ↑ Measles, American Osteopathic College of Dermatology, aocd.org. Accessed 2012-05-28.
  22. ↑ MERS Clinical Features. CDC (2 August 2019). ციტირების თარიღი: 22 March 2020
  23. ↑ Mumps Disease, Questions & Answers დაარქივებული 2007-11-20 საიტზე Wayback Machine. , vaccineinformation.org. Accessed 2012-05-28.
  24. ↑ Norovirus, Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov. Accessed 2012-05-28.
  25. ↑ Pertussis, GPnotebook, gpnotebook.co.uk. Accessed 2012-05-28.
  26. ↑ Polio, GPnotebook, gpnotebook.co.uk. Accessed 2012-05-28.
  27. ↑ WHO - Rabies. who.int.
  28. ↑ Rabies vaccines: WHO position paper – April 2018 (April 2018).
  29. ↑ Rocky Mountain Spotted Fever დაარქივებული 2016-03-04 საიტზე Wayback Machine. , About.com. Accessed 2012-05-28.
  30. ↑ თარგი:EMedicine
  31. ↑ თარგი:EMedicine
  32. ↑ Food poisoning symptoms & treatments - Illnesses & conditions | NHS inform. Nhsinform.scot (2020-02-26). ციტირების თარიღი: 2020-05-07
  33. ↑ თარგი:EMedicine
  34. ↑ World Health Organization (WHO), Severe acute respiratory syndrome, www.who.int. Accessed 2012-05-28.
  35. ↑ Smallpox Disease Overview დაარქივებული 2013-04-02 საიტზე Wayback Machine. , Centers for Disease Control and Prevention, cdc.gov. Accessed 2012-05-28.
  36. ↑ თარგი:EMedicine
  37. ↑ Tuberculosis (TB). MedicineNet. ციტირების თარიღი: 22 March 2020
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=საინკუბაციო_პერიოდი&oldid=4599607“-დან