საბრიე ერეჯეპოვა
საბრიე ერეჯეპოვა ( ყირიმ. Sabriye Erecepova, Сабрие Эреджепова ; დ. 12 ივლისი, 1912, ბახჩისარაი, ტაურიდის გუბერნია — 1977, უზბეკეთის სსრ) — საბჭოთა ყირიმელი თათარი მომღერალი. ყირიმის ასსრ დამსახურებული არტისტი (1940), უზბეკეთის სსრ დამსახურებული არტისტი (1966).
| საბრიე ერეჯეპოვა | |
|---|---|
| დაბადების თარიღი |
12 ივლისი, 1912 ბახჩისარაი, სიმფეროპოლის ოლქი, ტაურიდის პროვინცია, რუსეთის იმპერია |
| გარდაცვალების თარიღი |
1917 უზბეკეთის სსრ, სსრკ |
| მოქალაქეობა |
 სსრკ |
| პროფესია | მომღერალი |
ბიოგრაფია რედაქტირება
საბრიე ერეჯეპოვა დაიბადა 1912 წლის 12 ივლისს ბახჩისარაიში პედაგოგ ქერიმ ჯემილევის (ანუ კერიმაფიზ ნაჯი) ოჯახში. [1] დედა — საიდე (? — 1924 წ.) იყო პოეტ ჯემილ კერმენჩიკლის და. გოგონას ჰყავდა ორი ძმა — აბდურამანი და აბდულა. საბრიემ დაამთავრა სიმფეროპოლის მე-13 ყირიმელი თათრების ცხრაწლიანი საჩვენებელი სკოლა. [2] სასიმღერო ხელოვნებას ეუფლებოდა ვარვარა ხანბეკოვასთან . სცენაზე პირველად 1928 წელს 16 წლის ასაკში გამოვიდა, სადაც მღეროდა გუნდში მსახიობ სარა ბაიკინას იუბილეზე.[3] სკოლის დამთავრების შემდეგ მუშაობდა მასწავლებლად სოფელ თავ-ბოდრაკის შვიდწლიან სკოლაში. 1932 წლიდან ახალგაზრდა მომღერალი ყირიმის რადიოში გამოდიოდა ხალხური სიმღერების რეპერტუარით.[4]
1935 წელს მიიწვიეს ფილმის " ზაპოროჟეცები დუნაის მიღმა " (რეჟ. და. კავალერიძე ) გასახმოვანებლად, რა დროსაც ჩაწერა სიმღერები „მეჯბურ ოლდიმი“ („იძულების ქვეშ“) და „პენჯერედენ კარ გელირ“ („ფანჯრიდან თოვლი ცვივა“).
1939 წელს მან მონაწილეობა მიიღო მოსკოვის პირველ საკავშირო მრავალფეროვან კონკურსში. შეასრულა სიმღერა "Nogai Beitleri" ("Nogai Chastushki"), რომელიც იმდენად წარმატებული აღმოჩნდა, რომ ჟიურის თავმჯდომარე ისააკ დუნაევსკის აუდიტორიის დამშვიდება მოუწია.საბრიე ერეჯეპოვას "ნიჭიერი ახალგაზრდა მომღერლის" დიპლომი გადაეცა. ამავე პერიოდში მან ძალები მოსინჯა ტელევიზიაში.
1940 წელს მიენიჭა ყირიმის ასსრ დამსახურებული არტისტის წოდება.
დიდი სამამულო ომის დროს (ყირიმის ოკუპაციამდე) საბრიე კონცერტებს მართავდა ფრონტზე და საავადმყოფოებში ყირიმის სახელმწიფო თათრული დრამატული თეატრის პროპაგანდისტული გუნდის შემადგენლობაში, ხოლო ოკუპაციის წლებში, გახდა ამ თეატრის წევრი და გამოდიოდა ყირიმის რადიოკომიტეტის სოლისტის რანგში სიმფეროპოლის სცენაზე. 1943 წელს თეატრის დასი რუმინეთში განდევნეს, ხოლო 1944 წელს საბრიე გადაასახლეს შუა აზიაში, სადაც 1950 წლის 15 სექტემბერს გაასამართლეს და 25 წლით ბანაკებში გაამწესეს ომის დროს მტრის ქვეყნის ტერიტორიაზე ყოფნის გამო. 1956 წლის 12 მარტს საქმე შეწყდა დელიქტის არარსებობის გამო და საბრიე გაათავისუფლეს. რეაბილიტაციის შემდეგ იგი მუშაობდა უზბეკეთში, ანსამბლ "ხაიტარმას" სოლისტად, ხოლო 1966 წელს მიენიჭა უზბეკეთის სსრ დამსახურებული არტისტის საპატიო წოდება.[5]
საბრიეს ავტორობით გამოიცა მემუარები „მენიმ ენიშლი-იოკუშლი იოლარიმ“ („ჩემი ეკლიანი გზები“).
საბრიე ერეჯეპოვა გარდაიცვალა 1977 წლის 18 სექტემბერს, დაკრძალეს ქალაქ ტაშკენტში.
წოდებები რედაქტირება
ლიტერატურა რედაქტირება
- Бекирова, М. «Йырларынъ юртунъда танъ киби атаджакъ…»// Янъы дюнья. — 2006. — июль 22. — С. 5.: фото.
- Efsaneviy yırcı edi = Слово о легендарной певице // Qırımnıñ sadıq qızları = Верные дочери Крыма / L. Halilova; L. Cemileva. — Agmescit : Ocag, 2004. — С. 147—155.: фото.
- Нагаев, С. Йыр санатымызны инкишаф эттирген, онынъ хазинесине къошулгъан бир джевер / С. Нагаев// Къырым. — 2006. — июль 22. — С. 4-5.: фото.
- Османов, А. Кърым — ана : Сабрие Эреджепованынъ догъгъанына 80 йыл олды/ А. Османов // «Йылдыз». — 1992. — № 3. — С. 198—204.: фото.
- Усеинова, Г. Не властно время над песней / Г. Усеинова // Голос Крыма. — 1997. — 18 июля. — С. 6.
- Эмирусеинова, З. Сабрие Эреджепова/ З. Эмирусеинова // Очерки истории и культуры крымских татар. — Симферополь : Крымучпедгиз, 2005. — С. 156—158. : фото.
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ Абдульвапов Н., Бекиров С. Дворец Труда, в котором в 1930–1936 гг. располагался Крымский областной радиокомитет // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов. — Белгород: КОНСТАНТА, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 271. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ Куршутов Т. Н. Художественные особенности воспоминаний Сабрие Эреджеповой // Вопросы крымскотатарской филологии, истории и культуры. — 2021. — № 11. — С. 80—81.
- ↑ Абдульвапов Н., Абибуллаева Д. Симферопольская татарская учительская школа. Женское педучилище (Дарульмуаллимат) им. И. Гаспринского. Татарский фельдшерско-акушерский техникум. Девятилетняя образцово-показательная крымскотатарская школа (№ 13) // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов. — Белгород: КОНСТАНТА, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 134. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ Земине Эмирусеинова. Сабрие Эреджепова. http://medeniye.org/. Alem-i Medeniye (2 апреля 2009). Дата обращения: 6 ноября 2019. Архивировано 6 ноября 2019 года.
- ↑ Абдульвапов Н., Аирчинская Р. Крымский государственный татарский драматический театр. Крымский татарский театрально-музыкальный техникум // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов. — Белгород: КОНСТАНТА, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 253—255. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.