მონტენეგროელი სერბები

მონტენეგროელი სერბები (სერბ. црногорcки Cрби / crnogorski Srbi) ან მონტენეგროს სერბები (სერბ. Срби у Црној Гори / Srbi u Crnoj Gori) — სიდიდით მეორე ეთნიკური ჯგუფი მონტენეგროში (ქვეყნის მოსახლეობის 28,7%) მონტენეგროელების შემდეგ. მოსახლეობის დამატებით 0.64%-ს შეადგენენ სერბ-მონტენეგროელები (Срби-Црногорци / Srbi-Crnogorci) და მონტენეგროელ-სერბები (Црногорци-Cрби / Crnogorci-Srbi). სერბები ძველი მონტენეგროს, ძველი ჰერცეგოვინის, ბრდას, რაშკას, კოტორის ყურისა და ზეტას ადგილობრივი მკვიდრნი არიან.

მონტენეგროელი სერბები Срби у Црној Гори Srbi u Crnoj Gori
საერთო მოსახლეობა
სერბები მონტენეგროში: 178 110 (2011) სერბ-მონტენეგროელები: 2 103 (2011) მონტენეგროელ-სერბები: 1 833 (2011)
ენები	სერბული
რელიგიები	სერბული მართლმადიდებლობა

ისტორია

მე-6 და მე-7 საუკუნეებში სლავების მოგრაციის დროს, თანამედროვე მონტენეგროს ტერიტორიაზე სერბები დასახლდნენ, რომლებმაც მოგვიანებით რეგიონში რამდენიმე სამთავრო ჩამოაყალიბეს. თანამედროვე მონტენეგროს სამხრეთ ნაწილში ჩამოყალიბდა დუკლიის სამთავრო, ხოლო დასავლეთი ნაწილები ტრავუნიას სამთავროს ეკუთვნოდა. თანამედროვე მონტენეგროს ჩრდილოეთი ნაწილი სერბეთის შიდა სამთავროს ეკუთვნოდა. ყველა ეს ადრეული სახელმწოფო აღწერილი იყო ბიზანტიის იმპერატორის, კონსტანტინე VII პორფიროგენეტის (944-959) ისტორიოგრაფიულ ნაშრომებში.

მონტენეგროს ლინგვისტიკური რუკა (სერბული ენა ლურჯად)

კულტურა

ენა

მონტენეგროს ეროვნულ ენას ისტორიულად და ტრადიციულად სერბულს უწოდებდნენ. პავლე ივიჩის მონაცემებით, მონტენეგროში შტოკავური დიალექტის (სერბული ენის დიალექტი) ორ ქვე-დიალექტზე საუბრიბდნენ: აღმოსავლეთ ჰერცეგოვინურსა და ზეტა-სამხრეთ სანჯაკის დიალექტებზე. აღმოსავლეთ ჰერცეგოვინურ დიალექტზე საუბრობენ: ხორვატიაში, სერბეთში, ბოსნია და ჰერცეგოვინაში და მონტენეგროში. მონტენეგრული ენის თანამედროვე სტანდარტი დამყარებულია ზეტა-სამხრეთ სანჯაკის დიალექტზე. ქვეყნის მოსახლეობის 42.9% ლაპარაკობს სერბულად, როგორც მშობლიურ ენაზე, მათ შორისაა მონტენეგროელების 37%. სერბული იყო მონტენეგროს ოფიციალური ენა 2007 წლამდე, მანამ სანამ, მონტენეგროს ახალი კონსტიტუცია 1992 წლის კონსტიტუციას შეცვლიდა. ამ გადაწყვეტილებამ პროსერბული პარტიების წინააღმდეგობა და პროტესტი გამოიწვია.

მონტენეგრული ენა გახდა ქვეყნის ერთადერთი ოფიციალური ენა, ხოლო სერბულს მიენიჭა აღიარებული უმცირესობის ენის სტატუსი ბოსნიურ, ალბანურ და ხორვატულ ენებთან ერთად. 2006 წლიდან როგორც ენობრივი, ასევე კულტურული ცხოვრების სხვა ასპექტებში, მონტენეგროელი სერბები თანდათანობით „არაძალადობრივ“ „მონტენეგრიზაციას“ განიცდიან.

რელიგია

სერბები სერბეთის მართლმადიდებელი ეკლესიის, მონტენეგროს ყველაზე ძლიერი რელიგიური ინსტიტუტის მიმდევრები არიან (სულ 460 383 მიმდევარი ან 74%). ერთ-ერთი უდიდესი სალოცავი ამ რელიგიის მიმდევრებისთვის პოდგორიცაში მდებარე აღდგომის ტაძარია.

მონტენეგრული ქუდი

ტრადიციული ტანისამოსი

მონტენეგრული ქუდი არის ტრადიციული ქუდი, რომელსაც მონტენეგროელები და მონტენეგროელი სერბები ატარებენ. ის ბრტყელი ცილინდრის ფორმისაა, რომელსაც აქვს წითელი ზედა მხარე (ე.წ. ტეპელუკი), რაც მას ლიკასა და ჰერცეგოვინის ქუდებისგან განასხვავებს. იგი მთლიანად წითელი იყო მანამ, სანამ უფლისწულ-ეპისკოპოსმა პეტარ II პეტროვიჩ-ნიეგოშმა მისი გვერდები შავი ნაჭრით (ე.წ. დერევია) არ დაფარა. უფლისწულ-ეპისკოპოსმა ეს ოკუპირებული კოსოვოს მხარდასაჭერად გააკეთა. აღსანიშნავია ისიც, რომ კოსოვოს კულტი მონტენეგროს საუფლისწულო-საეპისკოპოსოში ძალიან პოპულარული იყო. პეტრე II-ის მიერ მონტენეგროელი მთავრებისთვის ქუდის ტარება მაშინდელი სერბული ეროვნული თვითმყოფადობის გამოხატულება იყო. ნაციონალურმა თქმულობამ ქუდის ყველაზე გავრცელებული ვერსია შემდეგნაირად დააფიქსირა: შავი სახვევი მწუხარების ნიშანი იყო ოდესღაც დიდი იმპერიისთვის, წითელი სისხლიანი მარცხი კოსოვოს ბრძოლაში და ხუთი პატარა ზოლი თავზე წარმოადგენს ოდესღაც უფრო დიდი სერბული სამეფოს დარჩენილ ნაშთებს. ეს თქმულება მეტად პოპულარული გახდა დანილო I პეტროვიჩ-ნიეგოშის მმართველობის დროს.

მონტენეგროს ეთნიკური რუკა (სერბები ლურჯად)

დემოგრაფია

2011 წლის აღწერის მონაცემებით, სერბები სიდიდით მეორე ეთნიკური ჯგუფია და მონტენეგროს მოსახლეობის 28,7% -ს შეადგენენ. ისინი აბსოლუტურ უმრავლესობაში არიან სამ, ხოლო ფარდობით უმრავლესობაში კიდევ სამ მუნიციპალიტეტში. სერბების რიცხვი ქვეყნის 21 მუნიციპალიტეტიდან მხოლოდ ოთხში არ აღემატება 20%-ს. სერბების პროცენტული განაწილება მონტენეგროს მუნიციპალიტეტებში ასეთია:

• პლუჟინე(65,6%)
• ანდრიევიცა (61,8%)
• პლევლია (57%)
• ჰერცეგ-ნოვი (48.9%) (ფარდობითი უმრავლესობა)
• ბერანე (42.9%) (ფარდობითი უმრავლესობა)
• შავნიკი (42,4%)
• ჟაბლიაკი (41.3%)
• ბუდვა (37,7%)
• ბიელო-პოლე (35.9%) (ფარდობითი უმრავლესობა)
• კოლაშინი (35.7%)
• მოიკოვაცი (35,4%)
• ტივატი (31,6%)
• კოტორი (30,5%)
• დანილოვგრადი (27%)
• ბარი (25,3%)
• ნიკშიჩი (25,3%)
• პოდგორიცა (23,2%)
• პლავი (16%)
• ულცინი (5,7%)
• ცეტინიე (4.3%)
• როჟაიე (3.6%)

ლიტერატურა

• (1967) Constantine Porphyrogenitus: De Administrando Imperio, 2nd revised, Washington D.C.: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. ISBN 9780884020219. 
• (1845) Einhardi Annales. Hanover. 
• (1970) Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories. University of Michigan Press. ISBN 0472061860. 
• (1973) Ioannis Scylitzae Synopsis historiarum. Berlin-New York: De Gruyter. ISBN 9783110022858. 
• (1928) Летопис Попа Дукљанина (Chronicle of the Priest of Duklja). Београд-Загреб: Српска краљевска академија. 
• Кунчер, Драгана (2009). Gesta Regum Sclavorum. Београд-Никшић: Историјски институт, Манастир Острог. 
• Живковић, Тибор (2009). Gesta Regum Sclavorum. Београд-Никшић: Историјски институт, Манастир Острог. 
• Anna Comnena, The Alexiad დაარქივებული 2014-08-14 საიტზე Wayback Machine. , translated by Elizabeth A. Dawes in 1928
• John Kinnamos, The Deeds of John and Manuel Comnenus, trans. C.M. Brand (New York, 1976). ISBN 0-231-04080-6
• Banac, Ivo (1992). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics, 2. printing of the 2., Ithaca, N.Y: Cornell University Press. ISBN 0801494931. 
• (2005) Histoire du peuple serbe (fr). Lausanne: L’Age d’Homme. ISBN 9782825119587. 
• Cattaruzza, Amaël; Michels, Patrick (2005). „Dualité orthodoxe au Monténégro“. Balkanologie: Revue d'études pluridisciplinaires. 9 (1–2): 235–253.
• Ćirković, Sima (2004). The Serbs. Malden: Blackwell Publishing. ISBN 9781405142915. 
• Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521815390. 
• Denton, William (1877). Montenegro, its people and their history. London: Daldy, Isbister & Company. 
• Džankić, Jelena (2016). „Religion and Identity in Montenegro“, Monasticism in Eastern Europe and the Former Soviet Republics. London-New York: Routledge, გვ. 110–129. ISBN 9781317391050. 
• Džomić, Velibor V. (2006). Pravoslavlje u Crnoj Gori. Svetigora. ISBN 9788676600311. 
• Fine, John Van Antwerp Jr. (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0472081497. 
• Fine, John Van Antwerp Jr. (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0472082604. 
• Fleming, Thomas (2002). Montenegro: The Divided Land. Rockford, Illinois: Chronicles Press. ISBN 9780961936495. 
• Jelavich, Barbara (1983a). History of the Balkans: Eighteenth and Nineteenth Centuries. Cambridge University Press. ISBN 9780521252492. 
• Jelavich, Barbara (1983b). History of the Balkans: Twentieth Century. Cambridge University Press. ISBN 9780521274593. 
• Jovanović, Batrić (1989a). Peta kolona antisrpske koalicije : odgovori autorima Etnogenezofobije i drugih pamfleta. 
• Jovanović, Batrić (1989b). Crnogorci o sebi: (od vladike Danila do 1941). Sloboda. ISBN 9788642100913. 
• Jovanović, Batrić (2003). Rasrbljivanje Crnogoraca: Staljinov i Titov zločin. Srpska školska knj.. 
• Morrison, Kenneth (2009). Montenegro: A Modern History. London-New York: I.B.Tauris. 
• Morrison, Kenneth; Čagorović, Nebojša (2014) „The Political Dynamics of Intra-Orthodox Conflict in Montenegro“, Politicization of Religion, the Power of State, Nation, and Faith: The Case of Former Yugoslavia and its Successor States. New York: Palgrave Macmillan, გვ. 151–170. DOI:10.1057/9781137477866_7. ISBN 978-1-349-50339-1. 
• Obolensky, Dimitri (1974). The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe, 500-1453. London: Cardinal. ISBN 9780351176449. 
• Ostrogorsky, George (1956). History of the Byzantine State. Oxford: Basil Blackwell. 
• (1993) Serbs in European Civilization. Belgrade: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ISBN 9788675830153. 
• Stefanović-Karadžić, Vuk (1837). Montenegro und die Montenegriner: Ein Beitrag zur Kenntniss der europäischen Türkei und des serbischen Volkes. Stuttgart und Tübingen: Verlag der J. G. Cotta'schen Buchhandlung. 
• Stephenson, Paul (2000). Byzantium's Balkan Frontier: A Political Study of the Northern Balkans, 900–1204. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521770170. 
• Stephenson, Paul (2003a). The Legend of Basil the Bulgar-Slayer. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521815307. 
• Stephenson, Paul (2003b). „The Balkan Frontier in the Year 1000“, Byzantium in the Year 1000. BRILL, გვ. 109–134. ISBN 9004120971. 
• Wachtel, Andrew B. (2004). „How to Use a Classic: Petar Petrović-Njegoš in the Twentieth Century“, Ideologies and National Identities: The Case of Twentieth-Century Southeastern Europe. Budapest: Central European University Press, გვ. 131–153. ISBN 9789639241824. 
• Živković, Tibor (2008). Forging unity: The South Slavs between East and West 550-1150. Belgrade: The Institute of History, Čigoja štampa. ISBN 9788675585732. 
• Živković, Tibor (2013b). „The Urban Landcape [sic] of Early Medieval Slavic Principalities in the Territories of the Former Praefectura Illyricum and in the Province of Dalmatia (ca. 610-950)“, The World of the Slavs: Studies of the East, West and South Slavs: Civitas, Oppidas, Villas and Archeological Evidence (7th to 11th Centuries AD). Belgrade: The Institute for History, გვ. 15–36. ISBN 9788677431044.