ვიკიპედია

კოტორი

კოტორი (მონტენ. Котор/Kotor, სერბ. Котор/Kotor, ხორ. Kotor, ლათ. Acruvium, ბერძ. Ασκρήβιον), ისტორიული კატარო (იტალ. Cattaro[1]) — ზღვისპირა ქალაქი მონტენეგროში. კოტორის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციულ ცენტრი. მდებარეობს კოტორის ყურესთან. 2023 წლის მონაცემებით მოსახლეობა შეადგენს 13 347 ადამიანს.

ქალაქი
კოტორი
Kotor
Котор
დროშა გერბი

ქვეყანა მონტენეგროს დროშა მონტენეგრო
დაქვემდებარება ქალაქი
მუნიციპალიტეტი კოტორი
კოორდინატები 42°25′48″ ჩ. გ. 18°46′12″ ა. გ. / 42.43000° ჩ. გ. 18.77000° ა. გ. / 42.43000; 18.77000
ფართობი 335 კმ²
ცენტრის სიმაღლე 635 მ
მოსახლეობა 13 347 კაცი (2023)
სასაათო სარტყელი UTC+1, ზაფხულში UTC+2
სატელეფონო კოდი +382 32
საფოსტო ინდექსი 85330
საავტომობილო კოდი KO
ოფიციალური საიტი opstinakotor.com
კოტორი — მონტენეგრო
კოტორი

ხმელთაშუა ზღვის ძველი პორტი კოტორი გარშემორტყმულია ვენეციური პერიოდის დროს აშენებული სიმაგრეებით. ის მდებარეობს კოტორის ყურეზე, რომელიც ადრიატიკის ზღვის ერთ-ერთი ყველაზე დანაწევრებული ნაწილია. ზოგიერთები მას ევროპის ყველაზე სამხრეთ ფიორდს უწოდებენ, მაგრამ ის არის რია, წყალქვეშა მდინარის კანიონი. ორიენისა და ლოვჩენის თითქმის გადმოკიდებულ კირქვის კლდეებთან ერთად, კოტორი და მისი შემოგარენი შთამბეჭდავ ლანდშაფტს ქმნის.

2000-იანი წლების დასაწყისიდან კოტორში ტურისტების რაოდენობა გაიზარდა, მათგან ბევრი საკრუიზო გემით ჩამოდის. ვიზიტორებს იზიდავს კოტორის ყურის ბუნებრივი გარემო და კოტორის ძველი ქალაქი. კოტორი წარმოადგენს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლის ნაწილს, რომელსაც ეწოდება კოტორის ისტორიულ-კულტურული და ბუნებრივი რეგიონი.

კოტორის გამაგრებული ქალაქი 2017 წლიდან ასევე შეტანილია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლების სიაში, როგორც ვენეციის თავდაცვითი ნაგებობების ნაწილი XVI და XVII საუკუნეებს შორის პერიოდში.[2]

ისტორია

რედაქტირება

ძველი და შუა საუკუნეები

რედაქტირება

როგორც ბერძნული დასახლება, კოტორი არსებობდა უკვე ძვ. წ. III საუკუნეში.[3] ქალაქი, რომელიც პირველად ნახსენებია ძვ. წ. 168 წელს, დასახლდა ძველი რომის პერიოდში, როდესაც ის ცნობილი იყო როგორც აკრუვიუმი, ასკრივიუმი, ან ასკრუვიუმი და წარმოადგენდა რომის პროვინცია დალმაციის ნაწილს.[4]

V საუკუნის დასაწყისში გუთებმა დაანგრიეს. დასავლეთ რომის იმპერიის დაცემის შემდეგ, კოტორის ყურე კოტორთან ერთად ბიზანტიას გადაეცა. VII საუკუნეში ის მთელი ყურის უმნიშვნელოვანესი ქალაქი გახდა და დალმაციის მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენდა, რომელიც მეფე ტომისლავის დროიდან ხორვატიული მმართველობის ქვეშ იმყოფებოდა. შუა საუკუნეებში კოტორი ავტონომიური კომუნა იყო, რომელსაც ჰყავდა თავისი თავადი და სამი საბჭო და მას ეკუთვნოდა ასევე გრბალი, დობროტა, ვრმაცის ნახევარკუნძული და პერიოდულად კოტორის ყურის სხვა ნაწილები. 1185 წლამდე კოტორზე ბიზანტიის და დუკლიას უზენაესობა იცვლებოდა.

1185 წელს ქალაქი დაიპყრო სტეფან ნემანიამ, დიდი სერბეთის სამთავროს მმართველმა და ნემანიჩების დინასტიის დამაარსებელმა. იმ დროისთვის კოტორი უკვე იყო ეპისკოპოსის რეზიდენცია, დაქვემდებარებული ბარის მთავარეპისკოპოსისადმი. XIII საუკუნეში დომინიკელთა და ფრანცისკელთა მონასტრები დაარსდა ბოგომილიზმის გავრცელების შესაჩერებლად. ნემანიჩების მმართველობის ქვეშ კოტორი გახდა ნაწილობრივ ავტონომიური ქალაქი, რომელიც სარგებლობდა მრავალი პრივილეგიით და ინარჩუნებდა თავის რესპუბლიკურ ინსტიტუტებს. ამას ამტკიცებს 1301 წლის სტატუტი, რომელიც აჩვენებს, რომ კოტორს ჰქონდა ქალაქის სტატუსი სერბული მმართველობის ქვეშ. XIV საუკუნეში კატაროს, როგორც ლათინურ ტექსტებში ეწოდებოდა (სერბულად Котор, град краљев/კოტორი, მეფის ქალაქი), ვაჭრობაში მეტოქეობას უწევდა რაგუზის რესპუბლიკას, რამაც ვენეციის რესპუბლიკის შური გამოიწვია. კოტორი რჩებოდა შემდგომი სერბული სახელმწიფოების – სერბეთის სამეფოსა და სერბული იმპერიის – უმნიშვნელოვანეს სავაჭრო პორტად, 1371 წელს მისი დაცემის ჩათვლით.

სერბული იმპერიის დაშლის შემდეგ, ქალაქი აიღო უნგრეთის სამეფომ. 1371 წლიდან 1384 წლამდე პერიოდში ხელიდან ხელში გადადიოდა მათსა და ვენეციის რესპუბლიკას შორის. ამის შემდეგ, კოტორი ეკუთვნოდა ბოსნიის სამეფოს ტვრტკო I კოტრომანიჩის დროს 1384 წლიდან 1391 წლამდე. ტვრტკო I იყო ბოსნიის მეფე, რომელიც პრეტენზიას აცხადებდა სერბეთის ტახტზე. მან თავისი მონეტები კოტორში მოჭრა.

ტვრტკოს სიკვდილის შემდეგ 1391 წელს, კოტორი სრულიად დამოუკიდებელი გახდა, სანამ ადმინისტრაციამ, ოსმალთა საფრთხის შიშით, ვენეციას დაცვა არ სთხოვა. ქალაქმა ვენეციის სუზერენობა 1420 წელს აღიარა.

1332 წლის დოკუმენტში ნახსენებია, რომ ქალაქს ჰყავდა კათოლიკური ლათინური მოსახლეობა, ხოლო ქალაქის კედლებს გარეთ ცხოვრობდნენ ალბანელები.[5]

ვენეციური მმართველობა

რედაქტირება
 
კოტორის ვენეციური სიმაგრეები, იუნესკოს ძეგლი

ქალაქი ვენეციის რესპუბლიკის პროვინცია ვენეციის ალბანეთის ნაწილი იყო 1420 წლიდან 1797 წლამდე.

ვენეციური დომინაციის ოთხმა საუკუნემ ქალაქს ტიპური ვენეციური არქიტექტურა შესძინა, რამაც ხელი შეუწყო კოტორის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლად გახდომას.[6]

XIV და XV საუკუნეებში კოტორში მოხდა მოსახლეობის შემოდინება ტრებინიეს ოლქებიდან (რეგიონი ციხესიმაგრეების კლობუკის, ლედენიცასა და რუდინას გარშემო) და ჰუმის მიწებიდან (გაცკო და დაბარი).[7] ქალაქის იტალიური სახელია კატარო. ვენეციური მმართველობის დროს, კოტორი ოსმალეთის იმპერიამ ალყაში მოაქცია 1538 და 1657 წლებში, გადაიტანა შავი ჭირი 1572 წელს და თითქმის განადგურდა მიწისძვრების შედეგად 1563 და 1667 წლებში.

XIV და XV საუკუნეებში კოტორის ადგილობრივი ადმინისტრაციის ჩვეულებები, როგორიცაა ხალხის უფლება აირჩიოს ქალაქის წარმომადგენლები, უცვლელი რჩებოდა მიუხედავად ვენეციური კანონებისა, რომლებიც კრძალავდნენ ასეთ ინსტიტუტებს. 1627 წელს, ხალხსა და კოტორის არისტოკრატიას შორის დავის დროს, ეს უფლება გააუქმა ფულგენციო მიკანციომ, რითაც გააძლიერა ქალაქის ურბანული ელიტის პოზიცია.[8]

ჰაბსბურგებისა და ნაპოლეონის მმართველობა

რედაქტირება

1797 წელს კამპოფორმიოს ზავის შემდეგ, ის ჰაბსბურგების მონარქიას გადაეცა. თუმცა, 1805 წელს, პრესბურგის ზავით, ის საფრანგეთის იმპერიის პარტნიორ სახელმწიფოს, ნაპოლეონის იტალიის სამეფოს მიეკუთვნა, თუმცა ფაქტობრივად დიმიტრი სენიავინის მეთაურობით რუსულ ესკადრილიას ეკავა. რუსების უკან დახევის შემდეგ, კოტორი 1806 წელს იტალიის ამ სამეფოსთან გაერთიანდა, შემდეგ კი 1810 წელს საფრანგეთის იმპერიის ილირიის პროვინციებთან. კოტორი ბრიტანელებმა ყურეზე თავდასხმის დროს დაიპყრეს კომოდორ ჯონ ჰარპერის მეთაურობით. კოტორიდან გამოსვლის შესაწყვეტად, სანაპიროზე მცხოვრებმა მოსახლეობამ, ფაქტობრივად, უქარო პირობებში გემი თოკებით გამოათრია. ფრანგულ გარნიზონს სხვა არჩევანი არ ჰქონდა, გარდა დანებებისა, რაც 1814 წლის 5 იანვარს გააკეთა.

ვენის კონგრესის შემდეგ ქალაქი ჰაბსბურგებს დაუბრუნდა. 1918 წლამდე ქალაქი დალმაციის სამეფოს ცენტრი იყო.[9]

პირველი მსოფლიო ომი

რედაქტირება

პირველი მსოფლიო ომის დროს, კატარო ავსტრია-უნგრეთის საზღვაო ფლოტის სამი მთავარი ბაზიდან ერთ-ერთი იყო ავსტრია-უნგრეთის საზღვაო ფლოტის მეზღვაურების კატაროს აჯანყება კოტორში 1918 წლის 1 თებერვალს დაიწყო. აჯანყება იზოლირებული დარჩა და სამი დღის შემდეგ შეწყდა. ოთხი მეზღვაური შემდგომში საზღვაო კანონის შესაბამისად სიკვდილით დასაჯეს.[10]

ეს ტერიტორია ადგილობრივ მონტენეგროელებსა და ავსტრია-უნგრეთს შორის ყველაზე სასტიკი ბრძოლების ადგილი იყო. 1918 წელს ქალაქი აღმოსავლეთ ადრიატიკის მოკავშირეთა ოკუპაციის ქვეშ მოექცა. 1918 წლის შემდეგ ქალაქი იუგოსლავიის ნაწილი გახდა და ოფიციალურად კოტორი ეწოდა.

მეორე მსოფლიო ომი

რედაქტირება

1941 წდან 1943 წლამდე იტალიის სამეფომ კოტორიის ტერიტორია დაიპყრო და იტალიის დალმაციის გუბერნატორის სამი პროვინციიდან ერთ-ერთი გახდა. კატაროს პროვინციის [12] ფართობი იყო 547 კმ² და ცხოვრობდა 39 800 ადამიანი. ქალაქის მაცხოვრებლების უმეტესობა მართლმადიდებელი იყო (ზოგიერთი რომაელი კათოლიკე). ომის შემდეგ კოტორიდან დარჩენილი დალმაციელი იტალიელები (300 მოსახლე) იუგოსლავიიდან იტალიაში გაემგზავრნენ.[11]

ომის შემდეგ

რედაქტირება

1979 წელს ქალაქი მიწისძვრის შედეგად დაზიანდა. დალმაციის დანარჩენი ნაწილისგან გამოყოფამ ხორვატი მოსახლეობის ემიგრაცია გამოიწვია. ამავდროულად, მონტენეგროელი მოსახლეობა ჩამოდიოდა აქტიურად, რამაც კიდევ უფრო შეამცირა ხორვატი მოსახლეობის წილი, ამიტომ 1981 წლის მოსახლეობის აღწერის მიხედვით, ხორვატების წილი მუნიციპალიტეტის მოსახლეობაში მხოლოდ 8,1 %-მდე დაეცა, ხოლო 1991 წელს 7,2 % იყო.

მთავარი ღირსშესანიშნაობები

რედაქტირება
 
კოტორის წმინდა ტრიფონის საკათედრო ტაძარი

კოტორს აქვს ერთ-ერთი საუკეთესოდ შემონახული შუა საუკუნეების ძველი ქალაქი ადრიატიკაში და ორმაგად არის იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი: ის არის კოტორის ისტორიულ-კულტურული და ბუნებრივი რეგიონისა და XVI და XVII საუკუნეების ვენეციის თავდაცვითი ნაგებობების ნაწილი.[6]

ქალაქი მრავალი ღირსშესანიშნაობის ადგილია, ასეთია წმინდა ტრიფონის საკათედრო ტაძარი ძველ ქალაქში (აშენებულია 1166 წელს), აქვეა უძველესი კედლები, რომლებიც გადაჭიმულია 4,5 კმ-ზე პირდაპირ ქალაქის თავზე. პერასტის სანაპიროსთან მდებარე სვეტი-ჯორჯეს და გოსპა-ოდ-შკრპელის კუნძულები ასევე კოტორის სიახლოვეს მდებარე ტურისტული ადგილებია.

კულტურა

რედაქტირება

კოტორი მასპინძლობს რამდენიმე საზაფხულო ღონისძიებას, როგორიცაა „საზაფხულო კარნავალი“. ბუდვასთან და პოდგორიცასთან ახლოს მდებარე პატარა ქალაქ ტუზისთან ერთად, ქალაქმა 2009 წლის მაისში უმასპინძლა ევროპული საკარნავალო ქალაქების ფედერაციის (FECC) მსოფლიო საკარნავალო ქალაქების კონგრესს.

კოტორის ბავშვთა თეატრის ფესტივალი ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი ფესტივალია სამხრეთ-აღმოსავლეთ ევროპაში.[12] ამ ღონისძიების ოცდაათწლიანი ისტორიის განმავლობაში მასში მონაწილეობდნენ ხელოვანები 30-ზე მეტი ქვეყნიდან, 5 კონტინენტიდან. იგი დაარსდა 1993 წელს, იმ ადგილიდან არც თუ ისე შორს, სადაც 1829 წელს ბალკანეთში პირველად დაიდგა პიესა ბავშვებისთვის. 2017-2018 წლის ფესტივალს EFA-მ (ევროპის ფესტივალების ასოციაცია) მიანიჭა EFFE-ს ეტიკეტი.[13] კოტორის ფესტივალი მაღალ შეფასებას იმსახურებს ადგილობრივ საზოგადოებაში და ყავს მოხალისეთა დიდი ბაზა.

კოტორში კატების დიდი პოპულაციაა, რომლებიც ქალაქის სიმბოლოდ იქცნენ.[14] ქალაქში არის კატების მაღაზია და კატების მუზეუმი, ასევე კატების მოედანი.[15] წყალი და საკვები მთელი ქალაქის მასშტაბით არის დატოვებული კატების გამოსაკვებად და ხშირად აწყობენ მუყაოს ყუთებს, რომ კატებს ჰქონდეთ საძილე ადგილი.[16] ტურისტებმა შეიძლება შეამჩნიონ ცუდი ჯანმრთელობის მქონე კატები, რაც შეიძლება გამოწვეული იყოს არასათანადო კვებით, თავშესაფრის ნაკლებობით, ჩხუბით ან ავადმყოფობით. საქველმოქმედო ორგანიზაცია „კოტორის კიტი“ ცდილობს დაეხმაროს კოტორის კატებს სტერილიზაციისა და კასტრაციის გზით.[17]

დემოგრაფია

რედაქტირება

კოტორი არის კოტორის მუნიციპალიტეტის ადმინისტრაციული ცენტრი, რომელიც მოიცავს ქალაქებს რისანსა და პერასტს, ასევე ბევრ პატარა დასახლებას კოტორის ყურის გარშემო. ჯამში 21 916 მაცხოვრებლით.[18]

თავად ქალაქ კოტორს 1 360 მცხოვრები ჰყავს, მაგრამ ქალაქის ადმინისტრაციული საზღვრები მოიცავს მხოლოდ ძველი ქალაქის ტერიტორიას. კოტორის ურბანული ტერიტორია ასევე მოიცავს დობროტასა (7,345) და შკალიარის (3,342), რაც კოტორის ურბანული ტერიტორიის მოსახლეობას დაახლოებით 13 000 მცხოვრებამდე ზრდის. საერთო რაოდენობა დაახლოებით 15 000-მდე იზრდება, თუ ჩავთვლით მეზობელ დასახლებებს მუოს, პრჩანისა და სტოლივის. კოტორის მუნიციპალიტეტის მთლიანი მოსახლეობა 2023 წლის აღწერის მიხედვით იყო 21 916.

მუნიციპალიტეტის ეთნიკური შემადგენლობა 2011 წელს:[19]

ეროვნება რაოდენობა პროცენტი
მონტენეგროელები 11 047 48.88%
სერბები 6 910 30,57 %
ხორვატები 1 553 6,87 %
სხვა 3 091 13,68 %
სულ 22 601 100 %

ისტორიულად, კოტორში არსებობდა იტალიელების მნიშვნელოვანი თემი, დალმაციელი იტალიელები. XIX საუკუნემდე კოტორის მთავარი ენა იყო იტალიური. XIX საუკუნის განმავლობაში იტალიურის გამოყენება იკლებს სერბულის სასარგებლოდ. ავსტრიული აღწერების თანახმად, 1890 წელს იყო 623 იტალიელი (მთლიანი მოსახლეობის 18,7 %), 1900 წელს 338 (11,2 %) და 1910 წელს 257 (8 %).[20] იტალიური უმცირესობის უმეტესობა ქალაქიდან იტალიაში გადავიდა რაპალოს ხელშეკრულების (1920) შემდეგ. მათი რაოდენობა მკვეთრად შემცირდა ისტრია-დალმაციის გადინების შედეგად, რომელიც 1943 წლიდან 1960 წლამდე პერიოდში მოხდა. 2011 წლის მონტენეგროს აღწერის მიხედვით, კოტორში 31 დალმაციელი იტალიელია, რაც შეესაბამება მთლიანი მოსახლეობის 0,14 %-ს.[21]

1900 წლის დოკუმენტების თანახმად, კოტორში იყო 7 617 კათოლიკე და 7 207 მართლმადიდებელი ქრისტიანი. კოტორი კვლავ რჩება კოტორის კათოლიკური საეპისკოპოსოს რეზიდენციად, რომელიც მთელ ყურეს მოიცავს. 2011 წელს, კოტორის მოქალაქეების 78 % იყო მართლმადიდებელი ქრისტიანი, ხოლო 12 % იყო კათოლიკედ აღრიცხული.

სპორტი

რედაქტირება

ადგილობრივი საფეხბურთო გუნდია ბოკელი, რომელმაც რამდენიმე სეზონი გაატარა ქვეყნის უმაღლეს და მეორე ლიგებში. ისინი სათავო მატჩებს ატარებენ „სტადიონ პოდ ვრმცემზე“.

კოტორი არის წყალბურთის ეროვნული ნაკრების ძირითადი ძალა, ეს სპორტი საკმაოდ პოპულარულია მონტენეგროში. გუნდმა პრიმორაც კოტორმა 2009 წელს LEN ჩემპიონთა ლიგა მოიგო. კოტორის კიდევ ერთმა კლუბმა, VA Cattaro-მ, 2010 წელს LEN ევრო თასის გათამაშება მოიგო.

ტრანსპორტი

რედაქტირება

კოტორი დაკავშირებულია ადრიატიკის გზატკეცილთან და დანარჩენ სანაპიროსთან და შიდა მონტენეგროსთან ვრმაცის გვირაბის მეშვეობით. შიდა ტერიტორიაზე შეიძლება მოხვდეთ ადრიატიკის გზატკეცილიდან გადახვევით ბუდვაში ან სუტომორეში (სოზინის გვირაბის გავლით). ასევე არსებობს ისტორიული გზა, რომელიც აკავშირებს კოტორს ცეტინიესთან, საიდანაც იშლება კოტორის ყურის ხედები.

ტივატის აეროპორტი 5 კილომეტრში მდებარეობს და არსებობს რეგულარული ფრენები ბელგრადში, მოსკოვში, პარიზსა და ლონდონში. ზაფხულის სეზონის განმავლობაში ტივატის აეროპორტში ყოველდღიურად ათობით ჩარტერული თვითმფრინავი ჯდება.

პოდგორიცის აეროპორტი 65 კილომეტრში მდებარეობს და მთელი წლის განმავლობაში აქვს რეგულარული ფრენები ევროპის მთავარ დანიშნულების ადგილებში.

ტურიზმი

რედაქტირება
 
საკრუიზო გემები კოტორში 2024 წლის ივნისი

კოტორი არის მონტენეგროს ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ტურისტული დანიშნულების ადგილი მისი კარგად შენარჩუნებული შუასაუკუნეების არქიტექტურის გამო.[22] 2019 წელს მან 250 000-ზე მეტ ტურისტს უმასპინძლა.[23]

2021 წლის ივნისში კოტორში გაიხსნა მონტენეგროს პირველი და ერთადერთი საჯარო აკვარიუმი „Aquarium Boka“.[24] ეს არის მონტენეგროს უნივერსიტეტის საზღვაო ბიოლოგიის ინსტიტუტის ორგანიზაციული ერთეული, უნიკალური დაწესებულება მონტენეგროში, რომელიც აერთიანებს კვლევასა და განათლებას საზღვაო ცხოველთა სამყაროს ეფექტური კონსერვაციის ხელშეწყობისა და პრაქტიკის მიზნით.[25] პირველი სამი თვის განმავლობაში აკვარიუმი 8 000-ზე მეტმა ადამიანმა მოინახულა.[26]

დაძმობილებული ქალაქები

რედაქტირება

კოტორი დაძმობილებულია შემდეგ ქალაქებთან:[27][28][29]

იხილეთ აგრეთვე

რედაქტირება

რესურსები ინტერნეტში

რედაქტირება
 
ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

სქოლიო

რედაქტირება
  1. ↑ (1881) Sketches from the Subject and Neighbour Lands of Venice. Macmillan and Company, გვ. 277. 
  2. ↑ Centre, UNESCO World Heritage. Venetian Works of Defence between 16th and 17th centuries: Stato da Terra – western Stato da Mar en. ციტირების თარიღი: 11 July 2017
  3. ↑ Povijest i antropologija grada Kotora
  4. ↑ Jackson, Hamilton (2011). The Shores of the Adriatic, Illustrated, Echo Library, გვ. 269. ISBN 978-1-4068-6761-9. 
  5. ↑ 1332 Anonymous: Initiative for Making the Passage "...The Latins have six towns with bishops: firstly Antibarum (Bar), the seat of the archbishop, then Chatarensis (Kotor), Dulcedinensis (Ulcinj), Suacinensis (Shas), Scutarensis (Shkodra) and Drivascensis (Drisht), which are inhabited by the Latins alone. Outside the town walls, the Albanians make up the population throughout the diocese. "
  6. ↑ 6.0 6.1 Natural and Culturo-Historical Region of Kotor. Unesco World Heritage Convention. ციტირების თარიღი: 5 December 2016
  7. ↑ Tošić, Đuro. Trebinjci i Zahumljani u srednjovjekovnom Kotoru დაარქივებული 2012-03-17 საიტზე Wayback Machine. , work in Istraživanja, 2005, br. 16, pp. 221–27.
  8. ↑ Van Gelder, Maartje; Judde de Larivière, Claire (2020) Popular Politics in an Aristocratic Republic: Political Conflict and Social Contestation in Late Medieval and Early Modern Venice. Routledge. ISBN 978-1000057867. 
  9. ↑ Die postalischen Abstempelungen auf den österreichischen Postwertzeichen-Ausgaben 1867, 1883 und 1890, Wilhelm KLEIN, 1967
  10. ↑ Paul, G. Halpern: The Cattaro Mutiny, 1918. In: Christopher, M. Bell/Bruce A. Elleman (Ed.): Naval mutinies of the twentieth century. An international perspective. London 2003, pp. 54–79, here p. 54. Available at: [1], free registration required.
  11. ↑ Rodogno, Davide (2003). Il nuovo ordine mediterraneo. Turin: Bollati Boringhieri. 
  12. ↑ Kotor Festival of Theatre for Children. ციტირების თარიღი: 18 April 2022[მკვდარი ბმული]
  13. ↑ EFFE Label for Kotor Festival of Theatre for Children. ციტირების თარიღი: 18 April 2022
  14. ↑ Cats in Kotor Old Town, Montenegro (18 June 2015). ციტირების თარიღი: 4 October 2018
  15. ↑ The Bizarre History of Kotor's Fascination With Cats (August 2017). ციტირების თარიღი: 4 October 2018
  16. ↑ MONTENEGRO IS FOR THE CATS (5 October 2016). ციტირების თარიღი: 4 October 2018
  17. ↑ Cat Welfare In Kotor (18 June 2015). ციტირების თარიღი: 8 June 2020
  18. ↑ Preliminary results of the 2023 Census of Population, Households, and Dwellings. Monstat. ციტირების თარიღი: 25 January 2024
  19. ↑ Montenegrin 2011 census. Monstat (2011).
  20. ↑ Guerrino Perselli, I censimenti della popolazione dell'Istria, con Fiume e Trieste e di alcune città della Dalmazia tra il 1850 e il 1936, Centro di Ricerche Storiche - Rovigno, Unione Italiana - Fiume, Università Popolare di Trieste, Trieste-Rovigno, 1993
  21. ↑ Stanovništvo Prema Nacionalnoj, Odnosno Etničkoj Pripadnosti Po Opštinama. ციტირების თარიღი: 10 November 2018
  22. ↑ Gashi, Rina. The best places for thrill-seekers in Montenegro en-US. ციტირების თარიღი: 2023-05-09
  23. ↑ Kotor Welcomes Over 250,000 Visitors On Group Tours en-gb. ციტირების თარიღი: 2023-05-09
  24. ↑ Aquarium Boka en-US. ციტირების თარიღი: 2024-06-07
  25. ↑ About us en-US. ციტირების თარიღი: 2024-06-07
  26. ↑ Otvoren Akvarijum Boka u Kotoru cnr (2021-09-22). ციტირების თარიღი: 2024-06-07
  27. ↑ International relations. Kotor. ციტირების თარიღი: 2019-12-29
  28. ↑ Partnerská města – město Přerov cs. Město Přerov. ციტირების თარიღი: 2019-12-29
  29. ↑ Bratimljenje cnr. Zajednica opština Crne Gore (January 2013). ციტირების თარიღი: 2019-12-29
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/w/index.php?title=კოტორი&oldid=4770241“-დან