მარია ლუიზა სავოიელი
მარია ლუიზა სავოიელი (იტალ. Maria Luisa di Savoia, ესპ. María Luisa de saboya; დ. 17 აგვისტო 1688 - გ. 14 თებერვალი 1714) — სავოიის, სარდინიისა და სიცილიის მეფე ვიტორიო ამადეო II-ისა და მისი ცოლის, დედოფალ ანა მარი ორლეანელის შუათანა ქალიშვილი. ესპანეთის დედოფალი 1701-1714 წლებში როგორც ფილიპე V-ის მეუღლე. ესპანეთის მეფის რეგენტი 1702-3 წლებში. ესპანეთის ორი მეფის ლუის I-ისა და ფერდინანდ VI-ის დედა.
| მარია ლუიზა სავოიელი | |
|---|---|
| Maria Luisa di Savoia | |
 | |
| ესპანეთის დედოფალი | |
| მმართ. დასაწყისი: | 2 ნოემბერი 1701 |
| მმართ. დასასრული: | 14 თებერვალი 1714 |
| წინამორბედი: | მარია ანა ნოიბურგელი |
| მემკვიდრე: | ისაბელ ფარნეზე |
| პირადი ცხოვრება | |
| დაბ. თარიღი: | 17 აგვისტო 1688 |
| დაბ. ადგილი: | ტურინი, სავოია |
| გარდ. თარიღი: | 14 თებერვალი 1714 (25 წლის) |
| გარდ. ადგილი: | მადრიდი, ესპანეთი |
| დაკრძ. ადგილი: | ესკორიალი, ესპანეთი |
| მეუღლე: | ფილიპე V, ესპანეთის მეფე |
| შვილები: |
1. ლუის I, ესპანეთის მეფე 2.ინფანტი ფილიპე ფერდინანდ VI, ესპანეთის მეფე |
| სრული სახელი: | მარია ლუიზა გაბრიელა სავოიელი |
| დინასტია: | სავოია |
| მამა: | ვიტორიო ამადეო II, სავოიის ჰერცოგი |
| დედა: | ანა მარი ორლეანელი |
| რელიგია: | კათოლიციზმი |
ადრეული ცხოვრება რედაქტირება
მარია ლუიზა დაიბადა 1688 წლის 17 აგვისტოს ტურინში. მისი მშობლები იყვნენ სავოიის ჰერცოგი ვიტორიო ამადეო II და მისი ცოლი ანა მარი ორლეანელი. მას სახელი დეიდის, ესპანეთის დედოფალ მარია ლუიზა ორლეანელის პატივსაცემად დაარქვეს. დედის ხაზით მისი ბებია-ბაბუა იყვნენ ორლეანის ჰერცოგი ფილიპ I და მისი პირველი ცოლი ჰენრიეტა ინგლისელი. 1696 მარია ლუიზას უფროსი და, მარია ადელაიდა მიათხოვეს საფრანგეთის მეფე ლუი XIV-ის შვილიშვილს, საფრანგეთის დოფინ ლუი დე ბურბონს. მისი დის შემდეგ კი უკვე მარია ლუიზას გათხოვების ჯერი დადგა.
ქორწინება რედაქტირება
ესპანეთის უშვილოდ გარდაცვლილი მეფე კარლ II-ის შემდეგ, 1700 წელს ტახტზე ავიდა მისი დის, საფრანგეთის დედოფალ მარია ტერეზა ესპანელის შვილიშვილი ფილიპე V. იტალიასთან მჭიდრო კავშირის შესანარჩუნებლად ფილიპმა გადაწყვიტა ცოლად სავოიის ჰერცოგ ვიტორიო ამადეო II-ის ასული შეერთო, რითაც იტალიაში პოზიციებს გაიმაგრებდა. ამავე წელს ფილიპმა ლუი XIV-ისა და ვიტორიო ამადეოსაგან მარია ლუიზასთან ქორწინების ნებართვა მიიღო. 1701 წლის შუა რიცხვებში კი ფილიპე და მარია ლუიზა დაქორწინდნენ.
1701 წლის 12 სექტემბერს ფილიპე და მარია ლუიზა ნიცაში ჩავიდნენ, სადაც მათ რომის პაპმა კლემენტ XI-მ ჯვარი დასწერათ და დედოფალს საჩუქრად ოქროს ვარდების თაიგული აჩუქა. ერთ კვირაში წყვილი ბარსელონაში ჩავიდა, ოფიციალური სამეფო ქორწილი კი 1701 წლის 2 ნოემბერს შედგა.
დედოფალი რედაქტირება
ურთიერთობის დასაწყისშივე ფილიპეს ძალიან შეუყვარდა მეუღლე. იგი დიდ დროს ატარებდა დედოფალთან ერთად, თუმცა მათ შვილი წლების მანძილზე არ უჩნდებოდათ, რის გამოც ორივე ძალიან ღელავდა. იგი მარია ლუიზას ახასიათებდა როგორც ლამაზსა და ჭკვიანს. საფრანგეთის ელჩი ლუი XIV-ს ატყობინებდა, რომ ფილიპე მთლიანად მართავდა მეუღლეს. ფილიპე ლუის მითითებას ემორჩილებოდა და არ უშვებდა ცოლის დომინირებას. თუმცა იგი მას არ ზღუდავდა. უცხოელი ელჩები ესპანეთის დედოფალს აღწერენ როგორც მისი ასაკისთვის პოლიტიკურად საზრიანსა და შრომისმოყვარეს. იგი ომის დროს ყოველთვის სწერდა წერილებს ფილიპეს და ამხნევებდა მას.
მართალია ტახტზე ფილიპე იჯდა, თუმცა კარლ II-ის სხვა ნათესავები მისთვის ბრძოლას განაგრძობდნენ. 1702 წელს ფილიპე ნეაპოლში წავიდა საბრძოლველად, რის გამოც რეგენტად მარია ლუიზა დაინიშნა. იგი საკმაოდ ეფექტური მმართველი აღმოჩნდა. მან გარკვეული ცვლილებები შეიტანა სამეფო საბჭოში, მოითხოვა ყველა საჩივრის გამოძიება და ბიუჯეტის დეტალური ანგარიშები. ამ დროს იგი მხოლოდ 14 წლის იყო, თუმცა მარია ლუიზა უკვე მთელს ესპანეთში დიდი ავტორიტეტით სარგებლობდა. მას მთელი დღე საათობრივად ჰქონდა გაწერილი. აწყობდა სამეფო საბჭოს შეხვედრებს, ხვდებოდა უცხო ქვეყნის ელჩებს და ყველანაირად ცდილობდა სავოია მტრებისგან დაეცვა.
1703 წელს მისი ქმარი ესპანეთში დაბრუნდა და იგი კვლავ მორჩილი დედოფალი გახდა. ლუი XIV-ს არ მოსწონდა მისი ასეთი დიდი ძალაუფლება, რის გამოც 1704 წელს ყველა მისი მხარდამჭერი გააძევეს მადრიდიდან.
1707 წელს მარია ლუიზამ პირველი შვილი გააჩინა, ტახტის მემკვიდრე, ინფანტი ლუისი. ამის შემდეგ მან კიდევ სამი ვაჟი გააჩინა, რომელთაგან ორი მცირეწლოვანი გარდაიცვალა. ცხოვრების ბოლო წლებში იგი ხშირად ავადმყოფობდა. 1714 წლის 14 თებერვალს დედოფალი მარია ლუიზა სავოიელი, 25 წლის ასაკში ტუბერკულოზით გარდაიცვალა. იგი დაკრძალეს ესპანეთის მეფე-დედოფლების აკლდამა - ესკორიალში.
1714 წლის დეკემბერში ფილიპემ მეორე ცოლი შეირთო. ის იტალიასთან კავშირის გამო, წარმოშობით იტალიელი ქალი - ისაბელ ფარნეზე იყო. ისაბელთან მას უამრავი შვილი შეეძინა, რომელთაგან ორი მომავალში ესპანეთის მეფეები გახდნენ.
შვილები რედაქტირება
- ლუის I (დ. 25 აგვისტო 1707 - გ. 31 აგვისტო 1731), ესპანეთის მეფე, დაქორწინდა ლუიზ ელიზაბეტ ორლეანელზე, თუმცა შვილები არ ჰყოლია;
- ფილიპე (დ. 2 ივლისი 1709 - 18 ივლისი 1709), გარდაიცვალა ჩვილობაში;
- ფილიპე (დ. 7 ივნისი 1712 - გ. 29 დეკემბერი 1719), გარდაიცვალა მცირეწლოვანი;
- ფერდინანდ VI (დ. 23 სექტემბერი 1713 - გ. 10 აგვისტო 1759), ესპანეთის მეფე, დაქორწინდა ბარბარა პორტუგალიელზე, მაგრამ შვილები არ ჰყოლია;
ტიტულები რედაქტირება
- ესპანეთის დედოფალი 1701-1714;
- ნეაპოლის დედოფალი 1700-1713;
- სარდინიის დედოფალი 1700-1713;
- სიცილიის დედოფალი 1700-1713;
- მილანის ჰერცოგინია 1700-1713;
- ლუქსემბურგის ჰერცოგინია 1700-1713;
- ბრაბანტის ჰერცოგინია 1700-1713;
- ფლანდრიის გრაფინია 1700-1713;
- ენოს გრაფინია 1700-1713;
- ლიმბურგის ჰერცოგინია 1700-1713;
- მეხლენის ლედი 1700-1713;
- ნემურის გრაფინია 1700-1713;
- გელდერსის ჰერცოგინია 1700-1713;
წინაპრები რედაქტირება
ლიტერატურა რედაქტირება
- Sharp. Martin Andrew: Queens of old Spain, New York, McClure, Phillips & company, 1906, p 532.
- The Gentleman's magazine, Volumes 302-303, F. Jefferies, 1789, p 284.
- The Gentleman's magazine, Volumes 302-303, F. Jefferies, 1789, p 286.
- Clarissa Campbell Orr: Queenship in Europe 1660-1815: The Role of the Consort. Cambridge University Press (2004).
- Sharp. Martin Andrew: Queens of old Spain, New York, McClure, Phillips & company, 1906, p 531, 535.