კრატონი
| გადაჭიმულია დედამიწის ქერქი | ოკეანური ქერქი: 0–20 მლნ. 20–65 მლნ. >65 მლნ. |
კრატონი (გერმ. kratos – ძალა, სიმაგრე) — დედამიწის ქერქის ძველი და სტაბილური უბნები, რომლებსაც აღარ აქვთ ალპინოტიპური დანაოჭების უნარი და ტექტონიკურ დაძაბულობებს ძირითადად გერმანოტიპური დანაოჭებით უპასუხებენ. აგებულია ტიპური კონტინენტური ქერქით, რომელთა სიმძლავრეა 35-45 კმ. ლითოსფერო კრატონების ფარგლებში აღწევს 150-200 კმ სიმძლავრეს. აქვთ იზომეტრიული, პოლიგონალური ფორმა. შედგება ძველი კრისტალური საძირკველისაგან, რომელიც ზოგჯერ იფარება შედარებით ახალგაზრდა დანალექი ქანებით.
განარჩევენ დაძირულ კრატონებს (ოკეანურ ბაქნებს), რომელთაც აქვთ დედამიწის ქერქის სიმური (Si, Fe, Mg) სუბსტრატი და არ გააჩნიათ „გრანიტულ-მეტამორფული“ ფენა, და აზევებულ კრატონებს (კონტინენტურ ბაქნებს), რომელთაც აქვთ კონტინენტური ქერქი სიალური (Si, Al) სუბსტრატითა და სქელი „გრანიტულ-მეტამორფული“ ფენით.
ტერმინი შემოიღო გერმანელმა გეოლოგმა ჰანს შტილემ (1940) ლეოპოლდ კობერის (1928) „კრატოგენის“ ნაცვლად.
იხილეთ აგრეთვერედაქტირება
ლიტერატურარედაქტირება
- ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 6, გვ. 20, თბ., 1983 წელი.