იოანე III (კათოლიკოსი)

იოანე — ეფრემ მცირის ცნობით საქართველოს (ქართლის) კათოლიკოსი დაახლოებით VIII საუკუნის შუა წლებში. ქართული საისტორიო წყაროები მას არ იცნობენ და საფიქრებელია ანტიოქიელებმა გამოიგონეს საკუთარი იურისდიქციული პრეტენზიების დასამტკიცებლად ქართული ეკლესიის მიმართ. იგი თითქოს კათოლიკოსად უკურთხებია ანტიოქიის პატრიარქს თეოფილაქტეს (744-751). იოანეს შესახებ ცნობა დაცულია მხოლოდ ბერძნულ, ანტიოქიურ ქრონოგრაფში, საიდანაც შეტანილია ეფრემ მცირის (XI საუკუნის II ნახევარი) საისტორიო თხზულებაში. იოანეს დროს უნდა კურთხეულიყო მცხეთაში ეპისკოპოსად იოანე გუთელი.

ეფრემ მცირე იხსენიებს ანტიოქიის პატრიარქს თეოფილაქტეს, ანტიოქიაში უკანასკნელად ნაკურთხი საქართველოს კათალიკოზის — იოანეს კურთხევის გამო და წერს:

დღეთა კონსტანტინე სკორის მოსახელისათა, ანტიოქიას პატრიარქობასა ნეტარისა თეოფილაკტესსა, მოვიდეს ქართლით მოციქულად მონაზონნი ორნი და მიუთხრეს ნეტარსა თეოფილაქტეს, ვითარმედ დიდსა ჭირსა არიან ქრისტიანენი მკჳდრნი ქართველთა სოფლებისანი. რამეთუ დღითგან ანასტასი მღვდელთმოწამისა ანტიოქელ პატრიარქისა, არა კურთხეულ არს მათდა კათალიკოსი მთავარ-ეპისკოპოსი. სიძნელისათჳს გზისა. რამეთუ აგარიანთაგან ვერვინ იკადრებს სლვად. ხოლო მან ბჭობითა კრებისაჲთა, მთავარ-ეპისკოპოსთა, მიტროპოლიტთა და ეპისკოპოსთა თჳსთათანა, მისცა ქართველთა პროტრეპტიკონი, რომელ არს გაჴსნითი. რათა თჳთ მათისა საზღურისა ეპისკოპოსთაგან ჴელნი დაესხმოდინ ჟამადჟამადსა კათალიკოზსა ქართლისასა. რომელიცა საღმრთომან მადლმან უჩუჱნოს მათ და რომელი გამოირჩიონ მოყუასთა მის ეკლესიისათა. თანადგომითა და წამებითა ეპისკოპოსთაჲთა, წესებრ საეკლესიოთა — და შეუქმნა მათ აღწერით მოსაჴსენებელი თავისა თჳსისათჳს და მუნ შემოკრებულისა კრებისაჳს და ჴელდასხმულ ყო ერთი ორთა მათ მისსა მოვლინებულთა მონაზონთაგანი: სახელით იოანე მის ჟამისა კათალიკოსად მათდა.

— ეფრემ მცირის წერილი, ეკლესიის მუზეუმის ხელნაწერი № 24

იხილეთ აგრეთვე

• საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის მეთაურები

ლიტერატურა

• ლომინაძე ბ., ქსე, ტ. 5, გვ. 187, თბ., 1980
• მეტრეველი, როინ. (რედ.), საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქები, თბ.: „ნეკერი“, 2000.