ვარსქენ პიტიახში
ვარსქენი (გ. 482) — გუგარქის (ქვემო ქართლის) პიტიახში დაახლ. 470-482 წლებში, არშუშას ძე, ფეროზიანთა საგვარეულოს წარმომადგენელი. ცოლად ჰყავდა სომეხთა სპასპეტის ვარდან მამიკონიანის ქალიშვილი შუშანიკი, რომელთანაც სამი ძე და ერთი ასული ჰყოლია.
| ვარსქენი | |
|---|---|
| ქართლის პიტიახში | |
| მმართ. დასაწყისი: | 470 |
| მმართ. დასასრული: | 482 |
| წინამორბედი: | არშუშა II |
| მემკვიდრე: | არშუშა III |
| მეუღლე: | შუშანიკი |
| დინასტია: | ფეროზიანი |
| მამა: | არშუშა II |
| დედა: | ანუშვრამ არწრუნი |
დაახლ. 475 წელს პოლიტიკური მიზნით ვარსქენმა უარყო ქრისტიანობა და მიიღო მაზდეანობა, რითაც სპარსთა მეფის (სავარაუდოდ პეროზ I-ის) კეთილგანწყობა მოიპოვა — იაკობ ხუცესის თხზულების მიხედვით, მას სპარსთა მეფის ასული მიათხოვეს, ჯუანშერის მიხედვით კი ვარსქენს „რანის ერისთავობა“ მიუღია. იმ პერიოდში (დაახლ. 461-485) ალბანეთის („რანის“) ტახტი მართლაც ვაკანტური იყო და ქვეყანას სპარსეთიდან დანიშნული მეფისნაცვლები (მარზპანები) მართავდნენ. ვარსქენი, შესაძლოა, ერთ-ერთი მათგანი ყოფილიყო.
475 წელს ვარსქენმა სიკვდილით დასაჯა მისი ქრისტიანი მეუღლე შუშანიკი, რაც აისახა უძველეს ქართულ ჰაგიოგრაფიულ თხზულებაში — იაკობ ხუცესის „შუშანიკის წამებაში“. სომეხი ისტორიკოსის ლაზარ ფარპეცის მიხედვით 482 წელს პოლიტიკური და სარწმუნოებრივი განდგომისთვის ვარსქენი ქართლის მეფე ვახტანგ გორგასალმა მოაკვლევინა. სწორედ ამით დაიწყო ვახტანგის აჯანყება სპარსეთის წინააღმდეგ. ვარსქენის მოკვლის ამბავი ჯუანშერსაც აქვს გადმოცემული, თუმცა მას, შეცდომით, ბაკურ მეფეს მიაწერს.
გენეალოგია
რედაქტირება| ვარდან მამიკონიანი სპასპეტი (გ. 451) | ჰმაიაკ მამიკონიანი სპასპეტი (გ. 451) | ძოიკ არწრუნი | ალან არწრუნი მღვდელი 450 წ. | ანუშვრამ არწრუნი | არშუშა II პიტიახში (გ. 457/470) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ვაჰან მამიკონიანი მარზპანი (გ. 485) | ვარდ მამიკონიანი მარზპანი (გ. 505) | ვასაკ | არტაშეს | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| შუშანიკი (გ. 475) | ვარსქენი პიტიახში (გ. 482) | ჯოჯიკი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| 3 ვაჟი | არშუშა III პიტიახში 540 წ. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ლიტერატურა
რედაქტირება- ჯანაშია ლ.-ნ., ლაზარ ფარპეცის ცნობები საქართველოს შესახებ, თბ., 1962.
- თუმანოვი, კ. (1963). Studies in Christian Caucasian History („კვლევები ქრისტიანული კავკასიის ისტორიაში“).. Georgetown University Press, გვ. 262-263. OCLC 716309476.