ელიზაბეთ სიდალი

ელიზაბეთ ელეონორ სიდალი ( დ. 25 ივლისი, 1829 - გ. 11 თებერვალი, 1862) — ცნობილი როგორც ელიზაბეთ სიდალი , ინგლისელი მხატვარი, ხელოვნების მოდელი და პოეტი. სიდალი, ალბათ, ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო იმ ქალ მოდელებს შორის, რომლებიც პოზირებდნენ პრერაფაელიტური საძმოსთვის . მათი იდეები ქალის სილამაზის შესახებ პერსონიფიცირებული იყო მის მიერ. უოლტერ დევერელმა და უილიამ ჰოლმან ჰანტმა დახატეს სიდალი და ის იყო ჯონ ევერეტ მილეის ცნობილი ნახატის, ოფელია (1852), მოდელი. დანტე გაბრიელ როსეტისთან ურთიერთობის დასაწყისში სიდალი გახდა მისი მუზა და ექსკლუზიური მოდელი და მან განასახიერა თითქმის ყველა ადრეულ ნამუშევარში, რომელიც ასახავდა ქალებს.

ელიზაბეთ სიდალი
ინგლ. Elizabeth Siddal
დაბადების თარიღი	25 ივლისი, 1829(1829-07-25)
დაბადების ადგილი	ჰოლბორნი
გარდაცვალების თარიღი	11 თებერვალი, 1862(1862-02-11) (32 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	Blackfriars
დასაფლავებულია	ჰაიგეიტის სასაფლაო
ფსევდონიმი	Elizabeth Siddal
საქმიანობა	მხატვარი , პოეტი , art model , მოდელი და მწერალი
ენა	ინგლისური ენა
მოქალაქეობა	დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო
მეუღლე	დანტე გაბრიელ როსეტი
ელიზაბეთ სიდალი ვიკისაწყობში

სიდალი თავად გახდა მხატვარი და იყო ერთადერთი ქალი, რომელმაც გამოფინა თავისი ნახატები 1857 წლის პრერაფაელიტის გამოფენაზე. მისი ნამუშევრების მნიშვნელოვანი კოლექციები შეგიძლიათ ნახოთ Wightwick Manor-სა და აშმოლის მუზეუმში . ავადმყოფობისა და მელანქოლიური სიცოცხლის ბოლო ათწლეულის განმავლობაში სიდალი გარდაიცვალა ლაუდანის დოზის გადაჭარბებით 1862 წელს, როსეტისთან ქორწინების მეორე წელს.

ბიოგრაფია

ელიზაბეთ ელეონორ სიდალი, რომელსაც სახელი დაარქვეს დედის პატივსაცემად, დაიბადა 1829 წლის 25 ივლისს, ოჯახის სახლში, ჩარლზის ქუჩაზე, ცენტრალური ლონდონი . მისი მშობლები იყვნენ ჩარლზ კრუკ სიდალი და ელიზაბეთ ელეონორ ევანსი, ინგლისური და უელსური წარმოშობის ოჯახიდან. მას ორი უფროსი და-ძმა ჰყავდა, ენ და ჩარლზ რობერტები. მისი დაბადების დროს მამამისს ჭურჭლის დამზადების ბიზნესი ჰქონდა.

დაახლოებით 1831 წელს სიდალის ოჯახი საცხოვრებლად გადავიდა ნაკლებად მდიდარ დაბა საუზუორკში, სამხრეთ ლონდონი. ელიზაბეთ ელეონორ სიდალმა „მიიღო ჩვეულებრივი განათლება, რომელიც შეესაბამებოდა მის ცხოვრებისეულ მდგომარეობას“ . ლიტერატურის ანალიტიკოსებმა აღნიშნეს, რომ მის ნამუშევრებში ზოგჯერ გამოყენებული იყო ტენისონის ნაწერების საგნები და რომ მის ნაწერებს შესაძლოა, გავლენა მოეხდინა სიდალის პოეზიაზე.

პრერაფაელიტების მოდელი

ჯონ ევერეტ მილაისი, ოფელია,(1851–52)

1849 წელს, ლონდონში, კრანბორნის ხეივანში, მილინქარში მუშაობისას, სიდალმა გაიცნო ვალტერ დევერელი. შეხვედრის ვერსიები განსხვავდება ერთმანეთისგან. ერთ-ერთი ამბავი ის არის, რომ მან ჯერ გაიცნო დევერელის მამა, რომელიც მუშაობდა დიზაინის სამთავრობო სკოლაში, შემდეგ კი სომერსეტ ჰაუსში . სიდალმა აჩვენა მას თავისი ნამუშევრები და მან გააცნო იგი თავის შვილს. სხვა ცნობის მიხედვით, უილიამ ალინგჰემი ეწვია მილანერს, რათა შეხვედროდა ქალს, რომელსაც ის იცნობდა და აღფრთოვანებული იყო; სიდალი იყო ქალის თანამშრომელი და შეუერთდა წყვილს სახლში ფეხით გასეირნებისას, რადგან ქალების ჩვეულებრივი პრაქტიკა იყო სამსახურიდან სახლში ერთად წასვლა. სიდალმა ისეთი შთაბეჭდილება მოახდინა ალინგჰემზე, რომ მან შესთავაზა, ყოფილიყო მოდელი თავისი მეგობარ დევერელისათვის, რომელიც ამუშავებდა შექსპირის პიესის მეთორმეტე ღამეზე დაფუძნებულ ზეთის დიდ ნახატს.

მესამე ცნობის მიხედვით დევერელი დედამისს მიჰყავდა ქარხანაში, სადაც მან შენიშნა სიდალი მაღაზიის უკანა მხარეს. ნებისმიერ შემთხვევაში, დევერელმა მოგვიანებით აღწერა სიდალი, როგორც „დიდებული მაღალი, მშვენიერი ფიგურით და ყველაზე დელიკატური და დასრულებული მოდელის სახე... მას აქვს ნაცრისფერი თვალები, თმა კი კაშკაშა სპილენძის მსგავსია და ბზინვარებს.“ შემდგომში დევერელმა სიდალი გამოიყენა მოდელად და გააცნო იგი პრერაფაელიტებს.

როგორც სხვა პრერაფაელიტებთან, დევერელმა შთაგონება პირდაპირ ცხოვრებიდან მიიღო და არა იდეალიზებული კლასიკური ფიგურისგან. თავის მეთორმეტე ღამის ნახატში მან ორსინო დააფუძნა საკუთარ თავზე, ფესტემ თავის მეგობარ დანტე გაბრიელ როსეტიზე და ვიოლა/სესარიო სიდალზე. ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც სიდალი მოდელად იჯდა.

სიდალმა გავლენა მოახდინა ქალური სილამაზის პრერაფაელისტურ იდეალებზე.

ნამუშევრები და პოეზია

ელიზაბეთ სიდალი, ავტოპორტრეტი, 1854 წ.

1853 წელს როსეტიმ სიდალი სტუდენტად მიიღო. მან უთხრა თავის მეგობარს ფორდ მადოქს ბრაუნს, რომ მისი „გამოგონების ნაყოფიერება და შესაძლებლობები საკმაოდ მშვენიერია, ბევრად აღემატება ჩემსას“. როგორც ჩანს, სიდალმა შთააგონა როსეტი, რადგან მან ხელახლა გამოიყენა ელიზაბეთის დიზაინი მისი სიკვდილის შემდეგ.

სიდალის 1854 წლის ავტოპორტრეტი განსხვავდებოდა პრერაფაელიტების ტიპური იდეალიზებული სილამაზისგან. 1855 წლიდან 1857 წლამდე, ხელოვნებათმცოდნე ჯონ რესკინმა სუბსიდირება გაუწია მის კარიერას და გადაიხადა 150 ფუნტი წელიწადში მის მიერ შექმნილ ყველა ნახატის სანაცვლოდ. ამ პერიოდის განმკავლობაში მან შექმნა მრავალი ესკიზი, ნახატი და აკვარელი, ასევე ერთი ზეთის ნახატი. მისი ესკიზები მსგავსია სხვა პრერაფაელიტური კომპოზიციებისა, რომლებიც ასახავს არტურის ლეგენდას და შუა საუკუნეების სხვა იდეალიზებულ თემებს. ის იყო ერთადერთი ქალი, რომელიც გამოიფინა სხვა პრერაფაელიტებთან ერთად 1857 წელს ლონდონში, რასელ პლეის №4 გამოფენაზე, ფიცროის მოედანზე. იმავე წელს სიდალი სწავლობდა შეფილდის ხელოვნების სკოლაში .

სიდალის, როგორც მხატვრისა და პოეტის კარიერის განმავლობაში 1852 წლიდან 1861 წლამდე, მან შექმნა ასზე მეტი ნამუშევარი. სიცოცხლის განმავლობაში გამოუქვეყნებელი მისი პოეზია ხშირად ეხებოდა ბნელ თემებს, დაკარგულ სიყვარულს ან ჭეშმარიტი სიყვარულის შეუძლებლობას. მისი მცირე პოეტური შემოქმედება მაინც შესრულდა. კრიტიკოსი უილიამ გონი წერდა, რომ „მისი ლექსები ისეთივე მარტივი და მოძრავი იყო, როგორც ძველი ბალადები; მისი ნახატები ისეთივე ნამდვილი იყო შუასაუკუნეების სულისკვეთებით, როგორც დასრულებული და კომპეტენტური პრერაფაელიტური ხელოვნების ნიმუშები.“

როსეტისთან ურთიერთობა

როსეტის 1852 წლის ნახატი, გამოსახულია სიდალი.

დანტე გაბრიელ როსეტიმ სიდალი 1849 წელს გაიცნო, ალბათ მაშინ, როცა ორივე დევერელისთვის მოდელირებდა. როსეტიმ სიდალს ზედმეტსახელი „ლიზი“ მიანიჭა.. 1851 ან 1852 წლებში ისინი დაინიშნენ. სიდალი ასევე გახდა როსეტის მთავარი მოდელი და მუზა. იგი მოდელირებდა მხოლოდ როსეტისთვის.

1852 წელს სიდალმა დაიწყო სწავლა როსეტისთან. სიდალი და როსეტი დაქორწინდნენ ოთხშაბათს, 1860 წლის 23 მაისს წმინდა კლიმენტის ეკლესიაში ჰასტინგსში. არც ოჯახი და არც მეგობრები იმყოფებოდნენ ქორწილში, მხოლოდ რამდენიმე მოწმე იყო. როდესაც სიდალის ჯანმრთელობა გაუმჯობესდა, ისინი თაფლობის თვეში გაემგზავრნენ პარიზსა და ბულონში 1860 წლის მეორე ნახევარში, შემდეგ დაბრუნდნენ Chatham Place-ის რეზიდენციაში, რომელიც გააფართოვეს მეზობელი სახლის შემოერთებით. სიდალი დაორსულდა და უფრო ბედნიერი და ჯანმრთელი გახდა.

ცუდი ჯანმრთელობა და გარდაცვალება

ითვლებოდა, რომ იგი ტუბერკულოზით იყო დაავადებული, მაგრამ ზოგიერთი ისტორიკოსი თვლის, რომ ნაწლავის დარღვევა უფრო სავარაუდო იყო. ელბერტ ჰაბარდი წერდა, რომ „მას აწუხებდა ნევრალგია და ტკივილის შესამსუბუქებლად მიღებული ლაუდანი აუცილებლობაში გადაიზარდა". სხვები ვარაუდობენ, რომ ის შესაძლოა იყო ანორექსიული ან რომ მისი ცუდი ჯანმრთელობა გამოწვეული იყო ლაუდანზე დამოკიდებულებით ან დაავადებების ერთობლიობით.

სიდალი რამდენიმე წლის განმავლობაში მოგზაურობდა პარიზსა და ნიცაში ჯანმრთელობის გამო. ქორწილის დროს ის იმდენად სუსტი და ავად იყო, რომ ეკლესიაში დახმარებით უნდა წაეყვანათ, მიუხედავად იმისა, რომ ის იქიდან ხუთი წუთის სავალზე იყო. იგი მძიმე დეპრესიაში ჩავარდა და მისმა ხანგრძლივმა ავადმყოფობამ გახადა ლაუდანზე დამოკიდებული. 1861 წლისთვის სიდალი დაორსულდა, რაც მკვდარი ქალიშვილის დაბადებით დასრულდა. მკვდრადშობადობამ სიდალს მშობიარობის შემდგომი დეპრესია დაუტოვა. 1862 წლის დასაწყისში ის მეორედ დაორსულდა.

1862 წლის 10 თებერვალს სიდალმა გადააჭარბა ლაუდანს და გარდაიცვალა. ვინაიდან თვითმკვლელობა უკანონო იყო და ამორალურად ითვლებოდა, ის ოჯახს სკანდალს მოუტანდა და სიდალის ქრისტიანულად დაკრძალვა არ დაუშვეს.

ლიტერატურა

• Ash, Russell (1995). Dante Gabriel Rossetti. New York: Harry N. Abrams. ISBN 978-0-8109-3784-0. OCLC 32236211. 
• Gaunt, William (1972). The pre-Raphaelite dream. Schocken Books. ISBN 978-0-8052-0119-2. OCLC 1256500687. 
• Gere, John A. (1994). Pre-Raphaelite drawings in the British Museum. British Museum Press. ISBN 0-7141-2603-9. OCLC 767691441. 
• Hawksley, Lucinda (2001). Essential Pre-Raphaelites. Bath, U.K: Parragon Pub. ISBN 978-0-7525-4228-7. OCLC 1149023802. 
• Hawksley, Lucinda (2004). Lizzie Siddal: The Tragedy of a Pre-Raphaelite Supermodel. London: Andr ̌Deutsch. ISBN 978-1-78012-168-0. OCLC 1280842323. 
• Hubbard, Elbert (1906). Little Journeys to the Homes of Great Lovers. East Aurora, NY: The Roycrofters. OCLC 607457460. 
• Hunt, Violet (1932). The Wife of Rossetti: Her Life and Death. E.P. Dutton & Co., Inc.. OCLC 1128025191. 
• Marillier, H. C. (1906). Rossetti. G. Bell & Sons. OCLC 679722444. 
• Marsh, Jan (1985). The Pre-Raphaelite Sisterhood. New York: St. Martin's Press. ISBN 978-0-312-63738-5. OCLC 1036826434. 
• Odom, William (1926). Hallamshire worthies characteristics and work of notable Sheffield men and women ... Northend. OCLC 681405561. 
• Pollock, Griselda (1988). Vision and Difference: Feminism, femininity and the histories of art. Routledge. ISBN 978-0-415-00722-1. OCLC 1195474796.  Originally published:  
• Prose, Francine (2013). The Lives of the Muses: nine women and the artists they inspired. London: Union Books. ISBN 978-1-908526-43-4. OCLC 853507390. 
• Rossetti, Dante Gabriel (1881). Ballads and sonnets. Ellis and White. OCLC 20712955.  
• Sonstroem, David (1970). Rossetti and the Fair Lady. Wesleyan University Press. ISBN 0-8195-4019-6. OCLC 644149662. 
• Stephens, Frederic George (1894). Dante Gabriel Rossetti. London; New York: Seeley and Company, Limited; Macmillan and Company. OCLC 936902691. 
• Surtees, Virginia (1971). The Paintings and Drawings of Dante Gabriel Rossetti (1828-1882): A Catalogue Raisonné. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-817174-4. OCLC 1150993415.  
• Walker, Kirsty (2018). Pre-Raphaelite Girl Gang: fifty makers, shakers and heartbreakers from the Victorian era. London: Unicorn. ISBN 978-1-911604-63-1. OCLC 1022077892. 
• Williamson, Audrey (1976). Artists and Writers in Revolt: The Pre-Raphaelites. Philadelphia: Art Alliance. ISBN 978-0-87982-022-0. OCLC 1147716120. 
• Woolley, Anne (2021). The Poems of Elizabeth Siddal in Context. Manchester: Manchester University Press. ISBN 978-1-5261-4384-6. OCLC 1240583004. 

რესურსები ინტერნეტში

• Poems by Elizabeth Eleanor Siddal (British, 1829-1862) (2008-06-07).
• "Beyond Ophelia" – A Celebration of Lizzie Siddal, Artist and Poet.
• Pre-Raphaelite Online Resource. Birmingham Museums & Art Gallery. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 29 მაისი 2009. ციტირების თარიღი: 25 თებერვალი 2024. includes many portraits of Elizabeth Siddal by Rossetti
• Portraits of Elizabeth Siddal.
• Chatfield, Stephanie E.. (2007-03-27) Letters Written by Elizabeth Siddal. ციტირების თარიღი: 2023-04-04
• Chatfield, Stephanie E.. (2008-02-11) Photographs of Elizabeth Siddal's Grave. ციტირების თარიღი: 2023-04-04