პროკრუსტე

პროკრუსტე, ცნობილია როგორც პროკოპტასი, დამასტე ან პოლიპემონი — ბერძნულ მითოლოგიაში, იყო ატიკელი მჭედელი და ბანდიტი, რომელიც თავს ესხმოდა ხალხს, მათ ჭიმავდა ან ფეხებს აჭრიდა, რათა იძულებით მოერგოთ რკინის საწოლის ზომა.

ოჯახი

პროკრუსტესი იყო პოსეიდონის ვაჟი და სილეას (კორინთის ქალიშვილი), სინისის, კიდევ ერთი ბოროტმოქმედი, რომელიც დაიჭიურა თესევსმა და მოკლა.

მითოლოგია

პროკრუსტესს ჰქონდა ციხესიმაგრე კორიდალოსის მთაზე ერინეუსში, წმინდა გზაზე ათენსა და ელევსისს შორის. იქ მას ჰქონდა საწოლი, რომელშიც ყველა გამვლელს ეპატიჟებოდა ღამის გასათევად და თავისი მჭედლის ჩაქუჩით ამუშავებდა მათ, რათა მორგებოდნენ საწოლის ზომას. მოგვიანებით მოთხრობებში, თუ სტუმარი ზედმეტად მაღალი აღმოჩნდებოდა, პროკრუსტესი ჭარბი სიგრძის გამო მას აპატარავებდა; საწოლში არავინ ეტეოდა ზუსტად. პროკრუსტესმა განაგრძო თავისი საქმიანობა მანამ, სანამ თესევსმა არ შეიპყრო, რომელიც მიემგზავრებოდა ათენში წმინდა გზით:

        მან მოკლა დამასტე, გვარად პროკრუსტე, აიძულა მას მოერგო საკუთარი სხეული საწოლზე, როგორც მას სჩვევია უცნობებთან. და მან ეს გააკეთა ჰერაკლეს მიბაძვით.

პროკრუსტესის მოკვლა თესევსის უკანასკნელი თავგადასავალი იყო ტროზენიდან ათენამდე მოგზაურობისას.

კულტურული ცნობები

პროკრუსტეს საწოლი არის თვითნებური სტანდარტი, რომელსაც ზუსტი შესაბამისობა ახასიათებს.

• ედგარ ალან პოს გავლენიან კრიმინალურ მოთხრობაში "გაფუჭებული წერილი" (1844), კერძო დეტექტივი დუპინი იყენებს პროკრუსტეს საწოლის მეტაფორას, რათა აღწერoს პარიზის პოლიციის ზედმეტად ხისტი ძებნის მეთოდი.
• ტომას ჯეფერსონმა გამოიყენა პროკრუსტეს საწოლი, როგორც მეტაფორა რელიგიური თავისუფლების ნაშრომში.
• პროკრუსტეს საწოლის კონცეფცია გამოიყენეს ევროსკეპტიკოსებმა ევროზონასა და მის წევრ ქვეყნებს შორის ურთიერთობის აღსაწერად.
• კომპიუტერულ მეცნიერებაში პროკრუსტეს სტრიქონი არის ფიქსირებული როგორც სიგრძის სტრიქონი, რომელშიც მოთავსებულია სხვადასხვა სიგრძის სტრიქონები. თუ ჩასმული სტრიქონი ძალიან მოკლეა, მაშინ ის ამოღებულია. თუ ჩასმული სტრიქონი ძალიან გრძელია, ის იჭრება.
• პროკრუსტესი ჩანს პერსი ჯექსონისა და ოლიმპიელების წიგნში „ელვის ქურდი“-ში. იგი ამ ნაწარმოებში გამოსახულია როგორც ნახევრად გიგანტი.
• პროკრუსტეს ლეგენდა გამორჩეულად ფიგურირებს მალაიალამურ ლიტერატურაში, დაწყებული ვაიალარ რამავარმას სახელწოდებით "პროკრუსტესის" ძალიან ცნობილი პოემით.
• უძილო ღამეები პროკრუსტეს საწოლში არის ჰარლან ელისონის ესეების კრებული.

ლიტერატურა

• Diodorus Siculus, The Library of History translated by Charles Henry Oldfather. Twelve volumes. Loeb Classical Library. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. 1989. Vol. 3. Books 4.59–8. Online version at Bill Thayer's Web Site.
• Diodorus Siculus, Bibliotheca Historica. Vol. 1–2. Immanel Bekker. Ludwig Dindorf. Friedrich Vogel. in aedibus B. G. Teubneri. Leipzig. 1888–1890. Greek text available at the Perseus Digital Library.
• Gaius Julius Hyginus, Fabulae from The Myths of Hyginus translated and edited by Mary Grant. University of Kansas Publications in Humanistic Studies. Online version at the Topos Text Project.
• პლუტარქე, Lives with an English Translation by Bernadotte Perrin. Cambridge, MA. Harvard University Press. London. William Heinemann Ltd. 1914. 1. Online version at the Perseus Digital Library. Greek text available from the same website.
• Pausanias, Description of Greece with an English Translation by W. H. S. Jones, Litt.D., and H. A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918. Online version at the Perseus Digital Library
• Pausanias, Graeciae Descriptio. 3 vols. Leipzig, Teubner. 1903. Greek text available at the Perseus Digital Library.
• Pseudo-Apollodorus, The Library with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921. Online version at the Perseus Digital Library. Greek text available from the same website.
• Xenophon, Memorabilia II 1.14 (4th-century BC).
• About maths and myths: A spanish article published in El País about the origin of some problems