შალვა ახალციხელი

შალვა ახალციხელი (გ. 1226) — XII-XIII საუკუნეების საქართველოს სახელმწიფო და სამხედრო მოღვაწე, მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდანი, ხსენების დღე არის ძველი სტილით 17 ივნისი, ახალი სტილით – 30 ივნისი. თამარ მეფის ვეზირი (ჯერ მეჭურჭლეთუხუცესი, შემდეგ – მანდატურთუხუცესი), ერისთავთერისთავი, ჯავახეთის მონაპირე, თორელთა საგვარეულოს ახალი განშტოების — ახალციხელთა გვარის ფუძემდებელი. შამქორის ბრძოლაში (1195) ხელთ იგდო ხალიფის დროშა, რომელიც თამარ მეფემ გელათში ხახულის ღვთისმშობელს შესწირა. ამ ომის მსვლელობას ეხება განძანის წარწერა, რომელშიც შალვა ახალციხელის შესახებ ვკითხულობთ:

შალვა ახალციხელი
საქართველოს მეჭურჭლეთუხუცესი
მმართ. დასაწყისი:	1212
მმართ. დასასრული:	1222
წინამორბედი:	აბულასანი
მემკვიდრე:	ივანე ჯაყელი
საქართველოს მანდატურთუხუცესი
მმართ. დასაწყისი:	1202
მმართ. დასასრული:	1225
წინამორბედი:	ზაქარია II მხარგრძელი
მემკვიდრე:	შანშე მხარგრძელი
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	უცნობია
გარდ. თარიღი:	1226
შვილები:	ფარადავლა ახალციხელი
ბრძოლები/ომები:	შამქორის ბრძოლა ბასიანის ბრძოლა ქართველთა ლაშქრობა ირანში გარნისის ბრძოლა
შალვა ახალციხელი ვიკისაწყობში

„ძლიერი და უძლეველი ყოველთა მტერთაგან... რომელმან ძალითა ლომითისაითა და მკლავითა თვისითა შეაძრწუნა ყოველი სოფელი სპარსეთისაი“

შალვა ახალციხელი სარგის თმოგველთან ერთად სარდლობდა ქართველთა ლაშქარს კარისთვის (ყარსი) ბრძოლებში (XIII საუკუნის დასაწყისი). ბასიანის ბრძოლაში (1203) შალვა და მისი ძმა ივანე სარდლობდნენ მესხთა მეწინავე ლაშქარს. ბასიანის ომის შემდეგ შალვა ახალციხელი მანდატურთუხუცესი გახდა და ეს თანამდებობა მას 1225 წლამდე ეპყრა. თამარის მეფობის ბოლო წლებში მან თურქთაგან გაათავისუფლა კეჩროლი (სამხრეთ საქართველოში). გარნისის ბრძოლაში (1225) ივანე ახალციხელთან ერთად სარდლობდა მესხთა მეწინავე ჯარს.

„სახელოვანნი იგი მბრძოლნი ვითარ წესად არს სახლსა მათისა“

ივანე I მხარგრძელი, ძმებს დამხმარე ძალა არ მიაშველა. ახალციხელები მტრის სიჭარბეს არ მოერიდნენ, მაგრამ უთანასწორო ბრძოლაში დამარცხდნენ. გარნისის კლდეებში თავშეფარებულ ივანეს მაღალი კლდიდან მოწყვეტილი ქვა დაეცა და იქვე გარდაიცვალა. შალვა კი ტყვედ ჩაიგდეს ხვარაზმელებმა. ჯალალედინმა ტყვისათვის შეუსაბამო პატივი მიაგო მას, განზრახული ჰქონდა ქართველების წინააღმდეგ ბრძოლაში მისი გამოყენება „ახოვნებასა“ და „წყობათა შინა სიქველის გამო“, მაგრამ ერთი წლის შემდეგ „ქრისტეს ჯურის არ დატევების გამო“ სიკვდილით დასაჯა. ჰყავდა ვაჟი ფარადავლა.

ლიტერატურა

• „ქართველ წმიდანთა ცხოვრებანი“, თბილისი, 2004 წ.
• ქართლის ცხოვრება,II, ს. ყაუხჩიშვილის გამოც. თბილისი, 1959.
• ივ. ჯავახიშვილი, ქართველი ერის ისტორია, ტ.II.
• შოშიაშვილი ნ., თორელთა ფეოდალური სახლის ისტორია და შოთა რუსთაველი, კრ.: შოთა რუსთაველი, თბ., 1966
• შოშიაშვილი ნ., ქსე, ტ. 2, გვ. 100-101, თბ., 1977