არშაკ ტერ-გუკასოვი
არშაკ ტერ-გუკასოვი (სომხ. Արշակ Տեր-Ղուկասյան; დ. 1819 წელი, ტფილისი, რუსეთის იმპერია - 8 იანვარი, 1881 წელი, ტფილისი, რუსეთის იმპერია) — სომეხი გენერალ-ლეიტენანტი.ის დაიბადა სომხურ ოჯახში ტფილისში და დაიწყო თავისი სამხედრო კარიერა 1850 წელს, ხოლო შემდგომში ჩაერთო კავკასიის ომში. გენერალ-ლეიტენანტის წოდების მინიჭების შემდეგ, იგი დაინიშნა რუსეთის არმიის ერევნის ძალების მეთაურად რუსეთ-თურქეთის ომის დროს 1877-1878 წლებში. ბრძოლაში მიღწეული წარმატებების გამო, არშაკ ტერ-გუკასოვს მიენიჭა მედლები იმპერიული რუსეთისა და სხვა უცხო ძალების მიერ.
| არშაკ ტერ-გუკასოვი | |
|---|---|
| Արշակ Տեր-Ղուկասյան | |
 | |
| დაბადების თარიღი | 1819 |
| დაბადების ადგილი | ტფილისი, რუსეთის იმპერია (დღევანდელი საქართველო) |
| გარდაცვალების თარიღი | 1881 წლის 8 იანვარი (61–62 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | ტფილისი, რუსეთის იმპერია (დღევანდელი საქართველო) |
| ჯარის სახეობა | რუსეთის იმპერიის არმია |
| სამხედრო სამსახურის წლები | 1850–1881 |
| წოდება | გენერალ-ლეიტენანტი |
| მეთაურობდა | 81st Apsheron Infantry Regiment |
| ბრძოლები/ომები | კავკასიის ომი, რუსეთ-თურქეთის ომი |
| ჯილდოები | წმინდა ანას 1-ლი ხარისხის ორდენი, წმინდა ანას მე-2 ხარისხის ორდენი, თეთრი არწივის ორდენი, წმინდა სტანისლავის 1-ლი ხარისხის ორდენი, წმინდა ვლადიმერის მე-4 ხარისხის ორდენი, წმინდა ვლადიმერის მე-2 ხარისხის ორდენი, წმინდა ვლადიმერის მე-3 ხარისხის ორდენი, ოქროს ხმალი მამაცობისათვის, Order of St. George, 3rd class და წმინდა გიორგის მე-4 ხარისხის ორდენი |
ცხოვრება და კარიერა
რედაქტირება
არშაკ ტერ-გუკასოვი დაიბადა 1819 წელს ტფილისში ავლაბრის რაიონში, საქართველო, სასულიერო პირების სომეხი ოჯახში.[1] ტერ-გუკასოვი სწავლობდა ადგილობრივ სომხურ სკოლაში. სწავლის გასაგრძელებლად ტერ-გუკასოვი გადავიდა სანქტ-პეტერბურგში და სწავლობდა პეტერბურგის სახელმწიფო კომუნიკაციების უნივერსიტეტში, რომელიც დაამთავრა 1839 წელს.[2] როგორც ინჟინერს, ტერ-გუკასოვს დაევალა კავკასიაში რუსული არმიის გზების მშენებლობა 1842-1850 წლებში. იგი შემდეგ დაინიშნა კავკასიის კომუნიკაციების მე-2 მენეჯერად.[3]
სამხედრო კარიერა
რედაქტირებაომი კავკასიაში
რედაქტირებატერ-გუკასოვი შეუერთდა რუს სამხედროებს 1850 წელს. შემდეგ ის გახდა აფშერონის მე-3 ქვეითი პოლკის ნაწილი. მომდევნო ბრძოლებში მისი წარმატების გამო, განსაკუთრებით ჩეჩენ და დაღესტნელ ტომებთან დილიმსა და ბარტუნაში, 1859 წელს იგი დაწინაურდა აფშერონის ქვეითი პოლკის გენერალთან.[3] 1859 წლის აგვისტოში ტერ-გუკასოვი იყო გუნიბის ალყის ნაწილი, როდესაც იმამ შამილმა, ჩეჩენთა და დაღესტნელთა ტომების ლიდერმა, ბოლო წინააღმდეგობა გაუწია რუსთა არმიას და ჩაბარდა რუს სარდალს, პრინც ალექსანდრე ბარიატინსკის, 1859 წლის 25 აგვისტო.[4] ბრძოლის ველზე წარმატების დემონსტრირებისათვის ტერ-გუკასოვს გადაეცა წმინდა გიორგის ორდენი.
1865 წელს არშაკ ტერ-გუკასოვს მიენიჭა გენერალ-მაიორის წოდება და გახდა მე-19 საარტილერიო დივიზიის მეთაური. იმავდროულად, მან დაიკავა ტერეკის გუბერნატორის თანამდებობა. ერთი წლის შემდეგ, იგი დაინიშნა 38-ე ქვეითი დივიზიის მეთაურად და 1874 წელს, მიენიჭა გენერალ-ლეიტენანტის წოდება.[2]
1877–78 წლების რუსეთ-თურქეთის ომი
რედაქტირება1877–1878 წლების რუსეთ-თურქეთის ომი იყო კონფლიქტი ოსმალეთის იმპერიასა და აღმოსავლეთ მართლმადიდებლურ კოალიციას შორის, რომელსაც ხელმძღვანელობდა რუსეთის იმპერია. საქართველოსა და სომხეთში განლაგებული იყო რუსეთის კავკასიის 50 000 კაციანი კორპუსი კავკასიის გენერალური გუბერნატორის ჰერცოგ მიხეილ ნიკოლაევიჩის მეთაურობით. რუსული ძალები დაუპირისპირდნენ ოსმალეთის 100 000 კაციან არმიას, რომელსაც გენერალი აჰმედ მუჰტარ ფაშა მეთაურობდა.
კავკასიის კორპუსს ხელმძღვანელობდა სომეხი სარდლების კვარტეტი: გენერლები არშაკ ტერ-გუკასოვი, მიხაილ ლორის-მელიკოვი, ივან ლაზარევი და ბეიბუტ შელკოვნიკოვი.[5] სწორედ ტერ-გუკასოვის ხელმძღვანელობის ქვეშ მყოფმა ძალებმა დაიპყრეს ქალაქი ბაიაზიდი.[6][7] ამ გამარჯვებით რუსული ძალები დაწინაურდნენ და 17 მაისს აიღეს არტაანის რეგიონი. მაისის ბოლო კვირას რუსულმა შენაერთებმა ალყა შემოარტყეს ქალაქ ყარსს, თუმცა ოსმალეთის ძალებმა ალყა დაშალეს და რუსულ ჯარს უკან დაახევინეს. ერზერუმისკენ მიმავალ გზაზე ტერ-გუკასოვმა მოახერხა დაეპყრო სოფლები ყარაყილისე, დიადინი და ელეშკირტი.
1878 წლის იანვარში ტერ-გუკასოვი დაინიშნა ახალციხის პოლკის მეთაურად. იმავდროულად, 1878 წლის 19 თებერვალს სტრატეგიული ციხე-ქალაქი ერზერუმი რუსებმა აიღეს ხანგრძლივი ალყის შემდეგ. მიუხედავად იმისა, რომ მათ ომის დასრულებისთანავე დაუთმეს ერზერუმი ოსმალებს, რუსებმა დაიპყრეს ბათუმის, არტაანის, ყარსის, ოლთისა და სარი-კამიშის რეგიონები.[8]
ომის შემდგომი ცხოვრება და სიკვდილი
რედაქტირებარუსეთ-თურქეთის ომის შემდეგ ტერ-გუკასოვი დაინიშნა ამიერკავკასიის ჯარების მეთაურად. შემდეგ იგი დაინიშნა კავკასიის კორპუსის მეთაურად.
ამ დროისთვის ტერ-გუკასოვის ჯანმრთელობა მნიშვნელოვნად გაუარესდა. ის საზღვარგარეთ გაემგზავრა სამკურნალოდ, მაგრამ მკურნალობა საბოლოოდ ჩაიშალა. ტფილისში დაბრუნების შემდეგ ის გარდაიცვალა 1881 წლის 8 იანვარს.
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- არშაკ ტერ-გუკასოვი ვებ-გვერდზე dbpedia.org
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Крбекян, Ваагн Геворкович (2004) Участие армян в русско-турецкой войне 1877–1878 годов. Антарес, გვ. 28. ISBN 9789994134595.
- ↑ 2.0 2.1 Antanesyan, Vahe (9 May 2013). „ԱՐՇԱԿ ՏԵՐ- ՂՈՒԿԱՍՈՎ' քաջ, հմուտ զինվորական և ազնվագույն անձնավորություն“ (Armenian). Angakh. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 24 დეკემბერი 2019. ციტირების თარიღი: 14 ოქტომბერი 2021.
- ↑ 3.0 3.1 Ambartsumian, Victor (1985). „Arshak Ter-Gukasov“. Հայկական սովետական հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) (Armenian). 11: 674.
- ↑ Blavatsky, Helena Petrovna (1966) Collected writings, Volume 2. Theosophical Pub. House, გვ. 265.
- ↑ Allen, William ED; Muratoff, Paul (1953), Caucasian Battlefields, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 9781108013352, https://books.google.com/books?id=oDb6P0HXwIcC
- ↑ „Ռուս-Թուրքական Պատերազմ, 1877–1878“, Armenian Soviet Encyclopedia, 10, Yerevan: Armenian Academy of Sciences, 1984, pp. 93–94.
- ↑ Borel, P. F. (1878) Heroes and figures the Russian-Turkish war of 1877–1878 (Russian). St. Petersburg: V. P. Tourba, გვ. 99–107.
- ↑ Melkonyan, Ashot, „The Kars Oblast’, 1878–1918“, Armenian Kars and Ani, pp. 223–44.