ჰანს ჰასი
ჰანს ჰასი (ინგლ. Hans Hass დ. 23 იანვარი, 1919, ვენა, ავსტრია — გ. 16 ივნისი, 2013) — ავსტრიელი ბიოლოგი და წყალქვეშა მყვინთავი. ჰასი ძირითადად ცნობილი იყო იმით, რომ იგი იყო პირველი მეცნიერი, ვინც პოპულარობა გაუწია მარჯნის რიფებს, სტინგრაიებსა და ზვიგენებს. იგი მონაწილეობდა წყალქვეშა გადაღებებში. ის ასევე ცნობილია ენერგონის თეორიით[1][2]. ის აქტიური გარემოს დამცველი გახლდათ.[3][4]
| ჰანს ჰასი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი |
23 იანვარი, 1919 ვენა, ავსტრია |
| გარდაცვალების თარიღი | 16 ივნისი, 2013 (94 წლის) |
| პროფესია |
წყალქვეშა მყვინთავი დოკუმენტური ფილმის რეჟისორი |
| მეუღლე(ები) | ლოტე ჰასი |
ადრეული ცხოვრება რედაქტირება
ჰასი დაიბადა ვენაში; მისი მამა იყო ადვოკატი. ჰასს ურთიერთობა ჰქონდა ამერიკელ მყვინთავთან გაი გილპატრიკთან, როდესაც იგი რივიერაში იმყოფებოდა 1938 წელს[4], ისინი ვარჯიშობდნენ ერთად რაც მოიცავდა წყალქვეშა ნადირობას და ფოტოგრაფიას. 1938-1939 წლებში კარიბის ზღვაში ექსპედიციების ჩატარების და პირველი პროფესიული სტატიების წერის შემდეგ, 1940 წელს შეისწავლა ზოოლოგია და დაამთავრა დოქტორის ხარისხით ბერლინის უნივერსიტეტი ბიოლოგიის ფაკულტეტზე. მისი პირველი დისერტაცია იყო პირველი სამეცნიერო-კვლევითი პროექტი, რომელშიც გამოყენებული იქნა ავტონომიური წყალგაყვანილობის მყვინთავი აღჭურვილობა.
ჰასმა და მისმა მკვლევარებმა 1942 წლიდან 1953 წლამდე ბაზარზე წარმოადგინეს 2000-ზე მეტი ჟანგბადის შემცველი საყვინთი საშუალებები.[5]
დონ სტიუარტი, კარიბის ზღვის კუნძულზე ბონერის ერთ-ერთი პირველი ოპერატორი, ჰასს ადანაშაულებს ატლანტიკურ გოლიათზე ნადირობაში ქალუმ რობერტსის წიგნში,[6] თუმცა ავტორი აშკარად უარყოფს ამ განცხადებას შემდეგ აბზაცში.
ომის პერიოდი რედაქტირება
ჰასმა გამოაქვეყნა „ყვინთვა თავგადასავლისკენ“, მისი პირველი წყალქვეშა ფოტოების წიგნი 1939 წელს და ზოგიერთები მიიჩნევენ, რომ მან შექმნა ერთ-ერთი პირველი წყალქვეშა კამერა. ჰასმა დაასრულა თავისი პირველი წყალქვეშა ფილმი, სახელწოდებით Pirsch Unter Wasser (Stalking Under Water) 1940 წელს. იგი გამოქვეყნდა Universum Film AG– ს მიერ, თავდაპირველად მხოლოდ 16 წუთიანი იყო და ნაჩვენები იყო კინოთეატრებში მთავარი ფილმის დაწყებამდე, მაგრამ საბოლოოდ დამატებითი გადაღებები იყო ადრიატიკის ზღვაში, დუბროვნიკთან ახლოს.[7]
ჰასი ვენადან 1941 წელს გადავიდა ბერლინში, სადაც დააარსა გადასახადების პრივილეგირებული საზოგადოება Expedition für biologische Meereskunde (ექსპედიცია ბიოლოგიური ოკეანოგრაფიისათვის). მეორე მსოფლიო ომის დროს ჰასი დაითხოვეს რეინოს დაავადების გამო გერმანიის სამხედრო სამსახურიდან.[8]
ასობით ლექციის შემდეგ, ჰასმა შეძლო მცურავი გემის Seeteufel ყიდვა 1942 წელს. თუმცა, მან ვერ შეძლო გემის გამოყენება მისი დაგეგმილი ექსპედიციისთვის, რადგან გემი სტეტინის ნავსადგურში იყო და შეუძლებელი იყო ომის დროს ხმელთაშუა ზღვაში გასვლა.[9] ამიტომ, ჰასს ნაქირავები ჰქონდა გემი პირეოსში და 1942 წელს რამდენიმე თვის განმავლობაში მოგზაურობდა ეგეოსის ზღვაში და კრეტის ზღვაში. ომამდე ეს ხომალდი ვენის უნივერსიტეტს ეკუთვნოდა. ამ ექსპედიციის დროს მან გადაიღო ვიდეოები და ფოტოები. ჰასის ინსპირაციის წყარო იყო წიგნი Die Raubfischer in Hellas (მეკობრეების მეთევზეები საბერძნეთში), რომელიც დაწერილია ვერნერ ჰელვიგის მიერ 1939 წელს. 1943 წლის გაზაფხულზე და ზაფხულში, ჰასი რამდენიმე თვის განმავლობაში დარჩა ნეაპოლისა და კაპრის Stazione Zoologica- ში, რათა შეესწავლა და შეეგროვებინა წყლის უხერხემლო ცხოველები, დოქტორანტურისთვის. 1944 წლის თებერვალში მან დაამთავრა დისერტაცია მეცნიერებათა დოქტორის ხარისხზე. ომის დასრულებამდე ჰასი ცხოვრობდა და მუშაობდა Universum Film AG კინოსტუდიებში, ბერლინის მახლობლად, ბაბელსბერგში, რათა დაესრულებინა ფილმი ეგეოსის ზღვაში ექსპედიციის შესახებ. ეს 84 წუთიანი წყალქვეშა ფილმი, Menschen unter Haien (ადამიანები ზვიგენებს შორის), 1947 წელს გამოვიდა. იგი გვიჩვენებს საზღვაო ცხოვრებას, მათ შორის მედუზები, წყლის ღრუბლები და სხვა. ამ ფილმის მთავარი მოვლენები მოიცავს დინამიტით თევზაობას და მყვინთავების ურთიერთქმედებას ზვიგენებთან. ბაბელსბერგში იგი შეხვდა ცნობილ გერმანელ მსახიობ ჰანელორი შროტს. ჰანსი და ჰანელორი დაქორწინდნენ 1945 წელს.
ლიტერატურა რედაქტირება
- The Sea has its Secrets. An original article from the Wide World Magazine, 1961 / Paperback – January 1, 1961 / by Hans Hass (Author)
რესურსები ინტერნეტში რედაქტირება
სქოლიო რედაქტირება
- ↑ "The Energon Theory" დაარქივებული 2013-06-09 საიტზე Wayback Machine. . Retrieved 2012-04-10.
- ↑ Vitello, Paul. “Hans Hass, Early Undersea Explorer, Dies at 94.” The New York Times, The New York Times, 4 July 2013. Retrieved 14 August 2020.
- ↑ "Tauchpionier Hans Hass gestorben". (გერმანული). Wien: ORF (broadcaster). 2013-06-22. Retrieved 24 March 2014.
- ↑ 4.0 4.1 Vitello, Paul (2013-07-04). „Hans Hass, Early Undersea Explorer, Dies at 94“. The New York Times (ინგლისური). ISSN 0362-4331. ციტირების თარიღი: 2021-03-24.
- ↑ "Closed-Circuit oxygen apparatus: Minimising risks for improved efficiency" დაარქივებული 2016-08-16 საიტზე Wayback Machine. . In: Hans-Jurgen, K; Harper Jr, DE (eds.) International Pacifica Scientific Diving... 1991. Proceedings of the American Academy of Underwater Sciences Eleventh Annual Scientific Diving Symposium. Retrieved 2013-06-22.
- ↑ Roberts, Callum. The Unnatural History of the Sea, Island Press, 2007, p. 238
- ↑ "Die Filme von Prof. Dr. Hans Hass" დაარქივებული 2017-01-18 საიტზე Wayback Machine. . Hans-Hass-Institut für Submarine Forschung und Tauchtechnik
- ↑ Hans Hass: Erinnerungen & Abenteuer. Verlag Styria, Vienna 2004, ISBN 3-222-13155-4. S. 145
- ↑ "Легендарная «Надежда» - флагман флота морской школы Академии парусного спорта (The legendary "Nadezhda" - the flagship of the Navy Naval School Sailing Academy)". (in Russian). Yacht Club of Saint-Petersburg. Archived from the original on 14 July 2014. Retrieved 19 September 2016.