შეფიკა გასპრინსკაია
შეფიკა გასპრინსკაია ( ყირიმ. Şefiqa Gasprinskaya, Şefiqa Gaspıralı, დ. 14 ოქტომბერი 1886, ბახჩისარაი, ტაურიდას გუბერნია — გ. 31 აგვისტო, 1975, სტამბული) — ყირიმში მეოცე საუკუნის დასაწყისში ყირიმელი თათრების მოძრაობის "ყირიმის მუსლიმი ქალების აღმასრულებელი კომიტეტის" ("Kadynlar Gunn") ლიდერი. მის სახელს უკავშირდება იმდროინდელი ისლამური საზოგადოებისთვის უჩვეულო ფენომენი — მუსლიმ ქალთა მოძრაობა.
| შეფიკა გასპრინსკაია | |
|---|---|
.jpg) შეფიკა გასპრინსკაია ტრადიციულ სამოსში 1901 | |
| მშობლიური სახელი | ყირიმ. Şefiqa Gaspıralı |
| დაბადების სახელი | 14 ოქტომბერი 1886 |
| დაბადების თარიღი | ბახჩისარაი, სიმფეროპოლის ოლქი, ტაურიდის პროვინცია, რუსეთის იმპერია |
| გარდაცვალების თარიღი |
31 აგვისტო, 1975 (88 წლის) სტამბოლი,თურქეთი |
| მოქალაქეობა |
 თურქეთი |
| საქმიანობა | რედაქტორი, საზოგადო მოღვაწე |
| მეუღლე(ები) | ნასიბ იუსიფბეილი |
| მშობლები |
მამა: ისმაილ გასპრინსკი დედა: ზუჰრა აკჩურინა |
ცნობილი ყირიმელი თათრი განმანათლებლის, ჯადიდიზმის ლიდერის ისმაილ გასპრინსკის და თათარი ჟურნალისტის ზუჰრა აკჩურინას ქალიშვილი. აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის ერთ-ერთი დამაარსებლის, ნასიბ-ბეკ უსუბბეკოვის მეუღლე.
მოღვაწეობა
რედაქტირება
1905 წელს შეფიკა გასპრინსკაია გახდა მამის ისმაილ გასპრინსკის მიერ ყირიმში დაარსებული პირველი მუსლიმ ქალთა ჟურნალის რედაქტორი , Alem-i Nisvan "(ქალთა სამყარო"), რომელიც გაზეთ Terdzhiman- ის დანართის სახით გამოდიოდა ყირიმელი თათრების ენაზე.
1917 წლის 1-11 მაისს შეფიკა გასპრინსკაიამ მონაწილეობა მიიღო მოსკოვში პირველი სრულიად რუსეთის მუსლიმთა კონგრესის მუშაობაში ყირიმის დელეგაციის შემადგენლობაში. მოგვიანებით იგი აირჩიეს ყირიმელი თათრების I ყურულტაის დელეგატად, რომელიც გაიმართა ბახჩისარაიში 1917 წლის 9 დეკემბერს და დაინიშნა ყირიმელი თათრების ეროვნული მთავრობის მიერ სიმფეროპოლის ქალთა პედაგოგიური სკოლის დირექტორად. ყირიმელი თათრების მისწრაფება ქალთა საკითხის პოლიტიკურ და სამართლებრივ ჭრილში გადაჭრისკენ გამოიხატა 1917 წლის დეკემბერში გამოცხადებული ყირიმის სახალხო რესპუბლიკის კონსტიტუციაში მამაკაცისა და ქალის თანასწორობის შესახებ მუხლის ჩართვით. მაგრამ ეს წამოწყება არ განხორციელდა. [1]
ყირიმელი თათრების ეროვნული თვითმმართველობის დამარცხების შემდეგ, მან ყირიმი დატოვა და ბაქოში გადავიდა სადაც პედაგოგიურ სკოლას გაუწია ორგანიზება.
აზერბაიჯანის ეროვნული მთავრობის დამხობის შემდეგ, მისი მეუღლე ნასიბ-ბეკ უსუბბეკოვი დახვრიტეს და შეფიკა იძულებული გახდა ემიგრაციაში წასულიყო თურქეთში, სადაც შემდგომში მუშაობდა ბავშვთა სახლის ხელმძღვანელად. 1930 წელს შეფიკა გასპრინსკაიამ დააარსა და ხელმძღვანელობდა "ყირიმელი თათარი ქალების კავშირს" სტამბოლში . გარდა ამისა, იგი დაკავებული იყო ყირიმელი თათარი ემიგრანტების პრობლემების მოგვარებით და ქველმოქმედებით.
შეფიკა გასპრინსკაია (გასპირალი) გარდაიცვალა 1975 წლის 31 აგვისტოს სტამბოლში. იგი დაკრძალეს ზინცირლიკიუუს სასაფლაოზე. [2]
პირადი ცხოვრება
რედაქტირებაშეფიკა გასპრინსკაია 1906 წელს ცოლად გაჰყვა ნასიბ-ბეკ უსუბბეკოვს (იუსიფბეილი). ამ ქორწინებიდან წყვილს შეეძინა ვაჟი ნიაზი და ქალიშვილი ზეჰრა, მაგრამ ქმართან, შეფიკთან წარმოქმნილი პრობლემების გამო, გასპრინსკაიამ დატოვა განჯა (ელიზავეტპოლი) და დაბრუნდა ბახჩისარაიში. იგი დარჩა ბახჩისარაიში, სანამ ის ბოლშევიკებმა არ აიღეს. შეფიკა გასპრინსკაია ბაქოში დაბრუნდა, როგორც აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის მეთაურის მეუღლე.
ლიტერატურა
რედაქტირება- Ганкевич В. Ю. Роль И. Гаспринского и его семьи в развитии народного образования среди крымскотатарских женщин на рубеже XIX—XX веков/ Крым и Россия: неразрывные исторические судьбы и культура. Материалы республиканской научно-общественной конференции. — Симферополь, 1994, стр. 19—21.
- Абдульваапов. Н. Гапринская Шефика / Деятели крымскотатарской культуры (1921—1944): Библиографический словарь. — Симферополь: Доля, 1999, стр. 69.
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ Губернский, Богдан. (2016-03-03) «Грешно оставлять их темными, как животных». ციტირების თარიღი: 2022-10-17
- ↑ Хаблемитоглу, Шенгюл, Хаблемитоглу, Наджип. Шефика Гаспирали и тюркское женское движение в России (1893—1920) = Şefika Gaspiralı ve Rusya'da Türk Kadın Hareketi (1893-1920) (тур.). — Стамбул: Toplumsal Dönüşüm, 2004. — С. 672. — ISBN 975-6-44880-6.