უდიები
უდიები[8][9], უდინები (თვითსახელწოდება — „უდი, უტი / уди, ути“) — კავკასიაში მცხოვრები ერთ-ერთი ავტოქთონი ხალხი. ისტორიული საცხოვრებელი ადგილი თანამედროვე აზერბაიჯანის ტერიტორია. ამჟამად ცხოვრობენ რუსეთის, საქართველოს, აზერბაიჯანის, სომხეთის, ყაზახეთისა და უკრაინის ტერიტორიებზე. საერთო მოსახლეობა შეადგენს 8 440 კაცს. მიიჩნევიან კავკასიის ალბანელების შთამომავლებად.
| უდიები уди, ути | |
|---|---|
 უდი ქალი (ვართაშენიდან, 1883) | |
| საერთო მოსახლეობა | |
| დაახ. 8,440[1] - 10,000[2] | |
| რეგიონები მნიშვნელოვანი მოსახლეობით | |
 აზერბაიჯანი |
4,100[3] |
 რუსეთი |
3,721[4] |
 სომხეთი |
200[5] |
 საქართველო |
174[2] |
 ყაზახეთი |
უცნობია[6] |
 უკრაინა |
უცნობია[6] |
| ენები | უდიური, რუსული, აზერბაიჯანული და ქართული |
| რელიგიები | სომხური სამოციქულო ეკლესია და ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია[7] |
მკვლევართა აზრით უდიების ხსენება ძველი დროიდან მოდის. ამის ძირითად საბუთად მოჰყავთ საისტორიო წყაროებში მოხსენებული სახელწოდება ბერძ. ούιτιοι, სომხ. ուտիք [ვიტიქ] და სხვა. ფიქრობენ რომ ამ ტერმინით აღინიშნებოდა ძველი ალბანეთის ტერიტორიაზე მოსახლე ხალხი, რომელსაც დღეს უდიები ეწოდება[10].
უდიები ქრისტიანობის მიმდევრები არიან (სომხური სამოციქულო ეკლესია და ქართული მართლმადიდებლური ეკლესია).
საქართველოში ძირითადად ყვარლის მუნიციპალიტეტის სოფელ ზინობიანში ცხოვრობენ.[11] აზერბაიჯანში ცხოვრობდნენ სოფელ ვართაშენსა (დღევანდელი ოღუზი) და ნიჟში.[12]
იხილეთ აგრეთვე
რედაქტირებალიტერატურა
რედაქტირება- კალანკატუაცი მ., ალვანთა ქვეყნის ისტორია, თბ, 1985
- თ. შარაბიძე, ვინ არიან უდიები?!კრ. ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ძიებანი, V, თბ., 2003
- Удины: (Материалы для антропологии Кавказа) / А.А. Арутинов. - М.: Тип. С.П. Семёнова, 1905. - 136, [5] с.: рис.; табл. - (Известия Имп. общ. любителей естествознания, антропологии и этнографии, сост. при Имп. Моск. ун-те. Т. CVI . Труды антропологического отдела. Т. XXIII .)
- Удины, Советский Энциклопедический Словарь. М., 1980, с. 1386
- Кузнецов И., Удины, 2003, Библиотека “Вехи”, [1] დაარქივებული 2021-02-25 საიტზე Wayback Machine. .
- John M. Clifton, Deborah A. Clifton, Peter Kirk, and Roar Ljÿkjell, The Sociolinguistic Situation of the Udi in Azerbaijan, SIL International, 2005 [2] დაარქივებული 2012-10-02 საიტზე Wayback Machine.
- Wolfgang Sch., The cognitive dimension of clausal organization in Udi, 2000
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- ქავთარაძე ალ., „დროის, სივრცის და მეხსიერების მიჯნაზე: საქართველოს და აზერბაიჯანის უდიები“, თბ., 2023
- Transcaucasie, population oudi
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ The Sociolinguistics Situation of the Udi in Azerbaijan დაარქივებული 2012-10-02 საიტზე Wayback Machine. - John M. Clifton, Deborah A. Clifton, Peter Kirk, and Roar Ljøkjell
- ↑ 2.0 2.1 „Ethnic Groups in Georgia # 3 – Udis“. The Georgian Times. 2008-04-17. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2008-08-29. ციტირების თარიღი: 2008-04-17.
- ↑ "Population by ethnic groups" დაარქივებული 2007-12-20 საიტზე Wayback Machine. The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan
- ↑ Ethnical composition of the Population of the Russian Federation დაარქივებული 2010-06-16 საიტზე Wayback Machine. (2002)
- ↑ „Muslim Kurds and Christian Udis“. Hetq Online. 2006-11-13. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2009-08-17. ციტირების თარიღი: 2006-11-13.
- ↑ 6.0 6.1 „რუსული ვიკიპედია“.
- ↑ The Red Book of Peoples: The Udis
- ↑ უდიები, საქართველოს პარლამენტის ბიბლიოთეკა
- ↑ ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 10, თბ., 1986. — გვ. 102.
- ↑ Л. Меликсетбеков, «К истории удин», „თბილ. უნივ. შრომები“, ტ. XXII, თბ., 1942
- ↑ Udins.ru სოფელ ზინობიანი დაარქივებული 2010-08-07 საიტზე Wayback Machine. (რუსული)
- ↑ ჯავახიშვილი ივ., თხზულებანი : თორმეტ ტომად : ტომი X, თბ., 1992, გვ. 46