პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია (პოლ. Polska Akademia Nauk (PAN)) — სახელმწიფო სამეცნიერო დაწესებულება, რომელიც ახორციელებს საქმიანობას, რომელიც მიმართულია მეცნიერების განვითარების, ხელშეწყობის, ინტეგრაციისა და გავრცელებისკენ და ხელს უწყობს განათლების განვითარებას და ეროვნული კულტურის გამდიდრებას. აკადემია თავის მიზნებს ახორციელებს მეცნიერთა კორპორაციის ფარგლებში და ინსტიტუტებისა და კვლევითი ერთეულების ქსელის მეშვეობით, რომლებიც ატარებენ კვლევებს უმაღლეს სამეცნიერო დონეზე.

დაფუძნდა	1951
ტიპი	მეცნიერებათა აკადემია, თავისუფალი გამომცემელი , სწავლული საზოგადოება და national academy
თავმჯდომარე	Jerzy Duszyński
ქვეყანა	პოლონეთი
კავშირები	International Federation for Information Processing , კოსპარი , International Union of Academies , COMNAP , European Academies Science Advisory Council , European Council of Applied Sciences and Engineering , European Federation of Biotechnology , European Forest Institute , European Veterinary Society for Small Animal Reproduction , Q19978116? , International Arctic Science Committee , Association internationale des études byzantines , International Astronautical Federation , საერთაშორისო ასტრონომიული კავშირი , International Centre for Mechanical Sciences , International Commission for Acoustics , International Commission for Optics , International Commission of Military History , International Committee of Historical Sciences , International Committee of Slavists , International Council for Laboratory Animal Science , International Federation for Research in Women's History , International Federation for Structural Concrete , International Federation for the Promotion of Mechanism and Machine Science , საერთაშორისო გეოგრაფიული კავშირი , International Mathematical Union , International Numismatic Council , International Permafrost Association , International Union for Pure and Applied Biophysics , International Union for Quaternary Research , IUAES , International Union of Biochemistry and Molecular Biology , International Union of Crystallography , International Union of Food Science and Technology , International Union of Forest Research Organizations , International Union of Geodesy and Geophysics , International Union of Geological Sciences , International Union of History and Philosophy of Science , International Union of Laboratories and Experts in Construction Materials, Systems and Structures , International Union of Nutritional Sciences , თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირი , International Union of Pure and Applied Physics , International Union of Radio Science , International Union of Theoretical and Applied Mechanics , International Association of Penal Law , Nuclear Physics European Collaboration Committee , Scientific Committee on Antarctic Research , Scientific Committee on Oceanic Research , European Network of Research Integrity , All European Academies , InterAcademy Partnership და საერთაშორისო სამეცნიერო საბჭო
http://www.pan.pl/

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის შემოქმედებითი მოღვაწეობის სახლი შვინოუჯშიში

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის ისტორია

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის დაარსება უკავშირდებოდა 1951 წელს პოლონეთის მეცნიერებათა I კონგრესზე მიღებულ გადაწყვეტილებებს და უკავშირდებოდა პოლონეთის ხელოვნებისა და მეცნიერებათა აკადემიის და ვარშავის სამეცნიერო საზოგადოების ლიკვიდაციას. ამ ტიპის დაწესებულების შექმნა მიზნად ისახავდა პოლიტიკური ავტორიტეტების სამეცნიერო საზოგადოებასთან კონტაქტის ხელშეწყობას და მისი მხარდაჭერის უზრუნველყოფას, ამავდროულად ამ გარემოს გაკონტროლებას. უფრო მეტიც, მიზნად ისახავდა სამეცნიერო კვლევების დაფინანსების ხელშეწყობას და მის ფოკუსირებას სახელმწიფოსთვის ყველაზე მნიშვნელოვან პრობლემებზე, რაშიც მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა დასავლეთის ქვეყნებში სამეცნიერო ორგანიზაციებში მომხდარმა ცვლილებებმა სამეცნიერო და ტექნოლოგიური რევოლუციის გამო. პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია შეიქმნა 1951 წლის 30 ოქტომბრის კანონით „პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის შესახებ“. თავდაპირველად, ეს იყო მხოლოდ მეცნიერთა კორპორაცია, მაგრამ 1960 წელს იგი გადაკეთდა ცენტრალურ სამთავრობო დაწესებულებად, რომელიც პასუხისმგებელია პოლონეთში მეცნიერების მთლიან ზედამხედველობაზე და ინსტიტუტების ქსელის მართვაზე. 1990 წელს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიამ დაკარგა სამთავრობო ინსტიტუტის სტატუსი და კვლავ გახდა მეცნიერთა კორპორაცია და ინსტიტუტების ქსელი.

აკადემიის სტრუქტურა

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია, როგორც მეცნიერთა კორპორაცია და როგორც სამეცნიერო ინსტიტუტების ქსელი, ორგანიზებულია შემდეგი სტრუქტურით:

• ფაკულტეტები, რომლებიც აჯგუფებენ ცალკეულ სამეცნიერო დისციპლინებს
• რეგიონალური ფილიალები (პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის შტაბი მდებარეობს ვარშავაში, კულტურისა და მეცნიერების სასახლეში)
• სამეცნიერო, პრობლემური და ეროვნული კომიტეტები - თემატურად დაკავშირებული ფაკულტეტებთან
• კვლევითი ერთეულების ქსელი - ფუნქციონირებს ფაკულტეტებზე, ექსტრაფაკულტეტებზე და დამხმარე
• საერთაშორისო ინსტიტუტები და კვლევითი სადგურები საზღვარგარეთ
• PAN-ის კანცელარია და სხვა ორგანიზაციული ერთეულები.

Jabłonna Palace — პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის საკონფერენციო და სასტუმრო ცენტრი

აკადემიის უმაღლესი ორგანოები

აკადემიის მმართველი ორგანოებია აკადემიის კოლექტიური გენერალური ასამბლეა და პრეზიდიუმი, ასევე პრეზიდენტი და კანცლერი ინდივიდუალურად.

აკადემიის უმაღლესი ორგანოა მისი გენერალური ასამბლეა, რომელიც შედგება ყველა ეროვნული წევრისაგან. გენერალური ასამბლეა განსაზღვრავს აკადემიის საქმიანობის ძირითად მიმართულებებს და აკონტროლებს მის ყველა საქმიანობას. გენერალური ასამბლეა წყვეტს ახალი წევრების მიღებას. ასამბლეის დადგენილებები სავალდებულოა აკადემიის სხვა ორგანოებისთვის. გენერალური ასამბლეის სესიები იმართება წელიწადში ორჯერ მაინც.

გენერალურ ასამბლეას თავმჯდომარეობს აკადემიის პრეზიდენტი. მას აკადემიის წევრთაგან ირჩევს საერთო კრება ოთხი წლის ვადით (არაუმეტეს ორი ვადისა). გენერალური ასამბლეა ასევე ირჩევს 3-5 ვიცე-პრეზიდენტს, რომელთა კანდიდატურებსაც პრეზიდენტი წარადგენს.

აკადემიის პრეზიდიუმში შედიან: პრეზიდენტი, ვიცე-პრეზიდენტები, დეპარტამენტების წარმომადგენლები, რეგიონული განყოფილებების თავმჯდომარეები, ფაკულტეტების ფარგლებში მოქმედი კურატორთა საბჭოს თავმჯდომარეები, სამეცნიერო ერთეულების დირექტორთა წარმომადგენელი და კანცლერი.

PAN-ის პრეზიდენტები

1. იან ბოგდან დემბოვსკი (1952-1956)
2. ტადეუშ კოტარბინსკი (1957–1962)
3. იანუშ გროშკოვსკი (1962-1971)
4. ვლოდიმირჟ ტრჟებიატოვსკი (1971–1977)
5. ვიტოლდ ნოვაცკი (1977-1980)
6. ალექსანდრე გეიზშტორი (1980-1983)
7. იან კაროლ კოსტრჟევსკი (1984–1990)
8. ალექსანდრე გეიზშტორი (1990-1992)
9. ლეშეკ კუზნიცკი (1993–1998)
10. მიროსლავ მოსაკოვსკი (1999–2001)
11. ერჟი კოლოძიჟჩაკი (2002–2003)
12. ანჟეი ლეგოცკი (2003–2006)
13. მიხალ კლეიბერი (2007–2014)
14. ერჟი დუშინსკი (2015-დან)

PAN, როგორც მეცნიერთა კორპორაცია

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია აერთიანებს ყველაზე გამოჩენილ პოლონელ და უცხოელ მეცნიერებს. ეროვნული წევრები იყოფა ნამდვილ წევრებად და წევრ-კორესპონდენტებად. ეროვნული წევრების საერთო რაოდენობა შეზღუდულია 350-მდე.

კორპორაციაში წევრობა უვადოა. პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის უნივერსიტეტებისა და ინსტიტუტების ეროვნულ წევრებს და სამეცნიერო საბჭოებს უფლება აქვთ დაასახელონ წევრ-კორესპონდენტობის კანდიდატები. ნამდვილი წევრები, ადგილების გათავისუფლების გამო, აირჩევიან ყველა რეალური წევრის მიერ წევრ-კორესპონდენტებისგან.

ეროვნული წევრები ქმნიან აკადემიის გენერალურ ასამბლეას, რომელიც მისი ყველაზე მნიშვნელოვანი კოლეგიური ორგანოა. 70 წლის წევრები იღებენ უფროსი წევრების სტატუსს და კარგავენ ხმის უფლებას. ასამბლეის დადგენილებების მიღებისას აუცილებელი კვორუმი დგინდება 75 წლამდე ასაკის წევრთა რაოდენობის მიხედვით.

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის ფაკულტეტები

მეცნიერები თავიანთ საქმიანობას პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიაში განყოფილების სტრუქტურის მეშვეობით ახორციელებენ. აკადემიის დებულების შესაბამისად ფუნქციონირებს შემდეგი ფაკულტეტები:

• I ფაკულტეტი — ჰუმანიტარულ და სოციალურ მეცნიერებათა
• II ფაკულტეტი — ბიოლოგიურ და სოფლის მეურნეობის მეცნიერებათა
• III ფაკულტეტი — ზუსტ მეცნიერებათა და გეომეცნიერებათა
• IV ფაკულტეტი — ტექნიკურ მეცნიერებათა
• V ფაკულტეტი — სამედიცინო მეცნიერებათა

აკადემიის წევრები წევრობაზე მიღებისთანავე აცხადებენ ფაკულტეტზე კუთვნილების შესახებ (დეკლარაცია შეიძლება საჭირო გახდეს ფაკულტეტების ორგანიზაციული სტრუქტურის ცვლილების შემთხვევაშიც). აკადემიის წევრის მიკუთვნება მოცემულ ფაკულტეტზე შეიძლება შეიცვალოს მისი მოთხოვნით, გენერალური ასამბლეის თანხმობით.

ფაკულტეტის მუშაობას მართავს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდენტის მიერ დანიშნული დეკანი. ფაკულტეტი შეიძლება დაიყოს განყოფილებებად. ფაკულტეტს ასევე შეუძლია შექმნას დამხმარე კომიტეტები ან მრჩეველთა ჯგუფები. ფაკულტეტის კოლეგიურ ორგანოს წარმოადგენს პლენარული სხდომა.

ფაკულტეტების ფარგლებში პრობაციის ოფიცერთა საბჭოები ასევე ფუნქციონირებენ როგორც კოლეგიური ორგანოები. მათი ამოცანაა ზედამხედველობა გაუწიონ პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის ინსტიტუტებისა და სამეცნიერო ერთეულების საქმიანობას, განახორციელონ მათი პერიოდული შეფასება, განახორციელონ საქმიანობა სამეცნიერო ერთეულების სტრუქტურების რეორგანიზაციასთან და კონკურსის ჩატარება სამეცნიერო ერთეულების დირექტორთა თანამდებობაზე.

ფაკულტეტებში ფუნქციონირებს სამეცნიერო კომიტეტები. კომიტეტები არის დისციპლინის ან მასთან დაკავშირებული სამეცნიერო დისციპლინების თვითმმართველი წარმომადგენლობები, რომლებიც ემსახურებიან მეცნიერთა ინტეგრაციას მთელი ქვეყნის მასშტაბით. კომიტეტის მუშაობის მმართველი ორგანოები არიან კომიტეტის თავმჯდომარეები და კომიტეტის პრეზიდიუმი. კომიტეტები იქმნება და მათი ფუნქციონირების ლეგიტიმურობას წყვეტს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის გენერალური ასამბლეა. სამეცნიერო კომიტეტის შექმნის საფუძველია სამეცნიერო დისციპლინის ან მასთან დაკავშირებული დისციპლინების განვითარების შესაბამისი დონე და სამეცნიერო საზოგადოების წარმომადგენლობისა და ინტეგრაციის საჭიროება. კომიტეტების მუშაობას აფასებს მოცემული დეპარტამენტის პრობაციის ოფიცერთა საბჭო.

გეოგრაფიისა და სივრცითი ორგანიზაციის ინსტიტუტის სამეცნიერო სადგური შიმბარკში გორლიცის მახლობლად

აკადემიის რეგიონალური ოფისები

აკადემიის ფარგლებში მოქმედებს რეგიონალური ფილიალები: გდანსკში, კატოვიცეში, კრაკოვში, ლუბლინში, ლოძში, ოლშტინში, პოზნანში, ვროცლავში.

ფილიალები ახორციელებენ აკადემიის ამოცანებს ქვეყნის კონკრეტულ რეგიონებში. საჭიროების შემთხვევაში, გენერალურმა ასამბლეამ შეიძლება გადაწყვიტოს ახალი ფილიალების შექმნა. მოცემული რეგიონალური ფილიალი ძირითადად შედგება აკადემიის წევრებისგან, რომლებიც ცხოვრობენ მოცემულ რეგიონში. ფილიალის მუშაობას მართავს ფილიალის პრეზიდენტი და პრეზიდიუმი.

ახალგაზრდა მეცნიერთა აკადემია (AMU)

2010 წლის პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის შესახებ #38 აქტის მიხედვით, ახალგაზრდა მეცნიერთა აკადემია მუშაობს PAN-ის კორპორაციაში, რომლის მიზანია ხელი შეუწყოს პოლონეთის მეცნიერების გამოჩენილი ახალგაზრდა წარმომადგენლების მიერ განხორციელებულ სამეცნიერო კვლევებსა და განვითარებას. ამ ორგანოს წევრები შეიძლება იყვნენ დოქტორის ხარისხის მქონე მეცნიერები, რომლებიც შერჩევის დროს 38 წლამდე ასაკის არიან და მათი საერთო რაოდენობა არ უნდა აღემატებოდეს 35 ადამიანს. AMU-ს წევრებს ირჩევს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის გენერალური ასამბლეა „პოლონეთის მეცნიერების ახალგაზრდა წარმომადგენლებიდან, რომლებიც გამოირჩევიან სამეცნიერო მიღწევებით“. AMU-ს წევრის უფლებამოსილების ვადა 5 წელია და არის ერთჯერადი. AMU-ს წევრები წარმოადგენენ მოსაზრებებს მეცნიერების შესახებ.

ახალგაზრდა მეცნიერთა აკადემიის მმართველი ორგანოებია გენერალური ასამბლეა და თავმჯდომარე. AMU-ს პირველი თავმჯდომარე იყო 2012 წელს ჰაბ. დოქტორი ბარტოშ კარაშევსკი. 2014–2016 წლებში თავმჯდომარე იყო ჰაბ. დოქტორი იაკუბ ფიჩნა. 2016 წლის 1 ოქტომბრიდან 2017 წლის 27 მაისამდე უფლებამოსილების პერიოდში AMU-ს თავმჯდომარეა ჰაბ. დოქტორი კონრად ოსაჟდა ვარშავის უნივერსიტეტის იურიდიული და ადმინისტრაციის ფაკულტეტიდან, და მისი მოადგილეები: პროფესორი, ჰაბ. დოქტორი დარიუშ ჯემიელნიაკი ლეონ კოზმინსკის აკადემიიდან, ჰაბ. დოქტორი კატაჟინა მარჩინიაკი, პროფ. ვარშავის უნივერსიტეტიდან და ჰაბ. დოქტორი მიხალ ვიერშონი იაგელონის უნივერსიტეტის ფილოსოფიის ფაკულტეტის ფსიქოლოგიის ინსტიტუტიდან.

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო ერთეულები

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის ძირითადი ერთეულია კვლევითი ინსტიტუტი. ინსტიტუტის სახელწოდებაში ყოველთვის არის აბრევიატურა „PAN“. გარდა ინსტიტუტებისა, აკადემიის სტრუქტურებში შედის დამხმარე სამეცნიერო ერთეულები, როგორიცაა არქივები, ბიბლიოთეკები, მუზეუმები, ბოტანიკური ბაღები და უცხოური კვლევითი სადგურები. აკადემიის კვლევითი განყოფილებები იქმნება, რეორგანიზაცია ან ლიკვიდაცია ხდება პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის პრეზიდიუმის მიერ აკადემიის პრეზიდენტის მოთხოვნით.

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო ინსტიტუტები

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო ინსტიტუტების ამოცანები მოიცავს სამეცნიერო კვლევების ჩატარებას, კერძოდ, ქვეყნის განვითარებისთვის აუცილებელ კვლევებს და ამ კვლევის შედეგების გავრცელებას. კვლევით ინსტიტუტს შეუძლია განახორციელოს განვითარების სამუშაოები კონკრეტულ კვლევით სფეროში და ამ კვლევების შედეგების დანერგვა ეკონომიკაში, შეუძლია მოაწყოს სტუმარი სტუდიები უნივერსიტეტების და სხვა კვლევითი ერთეულების თანამშრომლების მიერ კვლევითი ან განვითარების სამუშაოების ჩასატარებლად, ასევე შეუძლია დოქტორანტურა. და ასპირანტურა და სხვა საქმიანობა.განათლების სფეროში. აკადემიაზე ზედამხედველობას მისი ორგანოების ნორმატიულ დებულებებთან და აკადემიის დებულებასთან შესაბამისობაზე ახორციელებს პრემიერ-მინისტრი. პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის ინსტიტუტების უმეტესობას აქვს უფლება მიენიჭოს დოქტორანტურა და პოსტდოქტორანტი.

2011 წელს ინსტიტუტებში დასაქმებული იყო 6806 ადამიანი, მათ შორის 4830 კვლევით პოზიციებზე. 2011/12 სასწავლო წელს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის კვლევითმა ინსტიტუტებმა განათლება მიიღეს პოლონეთში ყველა დოქტორანტის 5.3%-ს (დაახლოებით 2100 ადამიანი).

2011 წელს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო ინსტიტუტების კვლევებზე დანახარჯების 80% ეხებოდა საბაზისო კვლევებს, 8,7% — გამოყენებით კვლევებს, ხოლო 11,3% — განვითარების სამუშაოებს.

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის კვლევითი სადგურები საზღვარგარეთ

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო ერთეულები, რომლებიც მდებარეობს პოლონეთის ფარგლებს გარეთ:

• პოლონეთის სამეცნიერო საკონტაქტო სააგენტო PolSCA — ბრიუსელი
• ისტორიული კვლევის ცენტრი ბერლინში
• პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია — სამეცნიერო სადგური კიევში
• პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია — სამეცნიერო სადგური მოსკოვში
• პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია — სამეცნიერო სადგური პარიზში
• პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია — კვლევითი სადგური რომში
• პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია — სამეცნიერო სადგური ვენაში

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის ბიუჯეტი

აკადემიის საქმიანობა ფინანსდება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან და სხვა სახსრებით. აკადემიის პრეზიდენტი ასრულებს აკადემიის ბიუჯეტის მართვის ამოცანებსა და უფლებამოსილებებს. სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსების კუთხით აკადემიის პრეზიდენტი ანგარიშვალდებულია მეცნიერებაზე პასუხისმგებელი მინისტრის წინაშე. ბიუჯეტთან დაკავშირებული ყველა საკითხი რეგულირდება პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის შესახებ აქტით.

2011 წელს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის საკუთარმა შემოსავლებმა და ბიუჯეტის სუბსიდიებიდან შემოსავლებმა შეადგინა 124,8 მილიონი PLN. 2011 წელს პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის ინსტიტუტების საქმიანობის საბიუჯეტო ხარჯებმა შეადგინა 1,252.9 მილიონი ზლოტი, რაც შეადგენს საერთო სამთავრობო სექტორში კვლევისა და განვითარების ხარჯების დაახლოებით 16%. პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემიის სამეცნიერო ინსტიტუტებში 1 თანამშრომელზე გაწეული ხარჯი 207,2 ათასი ზლოტი სრულ განაკვეთზე კონვერტაციისთვის, საიდანაც 153,5 ათასი ზლოტი ბიუჯეტის სახსრები იყო.

საერთაშორისო თანამშრომლობა

პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია ახორციელებს საერთაშორისო სამეცნიერო თანამშრომლობას, მონაწილეობს საერთაშორისო ორგანიზაციების მუშაობაში და აქვს უცხოური კვლევითი სადგურები. არის ევროპის სამეცნიერო ფონდის საერთაშორისო სამეცნიერო ორგანიზაციებისა და პროგრამების წევრი.

აკადემიის უცხოელი წევრები

• ვიქტორ გლუშკოვი
• ოგე ბორი
• კარლ მიულერი
• ჯოზეფ ებერლი(ინგლისური)ქართ.
• იან ჯენ-ნინი
• დანიელ ბოვუა(ფრანგული)ქართ.

რესურსები ინტერნეტში

• ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე: პოლონეთის მეცნიერებათა აკადემია
• http://www.instytucja.pan.pl/index.php/dzieje-instytucji დაარქივებული 2014-08-04 საიტზე Wayback Machine.
• http://www.nik.gov.pl/kontrole/wyniki-kontroli-nik/kontrole,9588.html
• http://www.english.pan.pl/index.php?option=com_content&view=category&id=41&Itemid=50 დაარქივებული 2015-07-17 საიტზე Wayback Machine.
• http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/NTS_nauka_i_technika_2011.pdf
• http://www.instytucja.pan.pl/index.php/wadze-pan/prezydium დაარქივებული 2015-03-21 საიტზე Archive.isCategory:Webarchive template archiveis links
• http://www.instytucja.pan.pl/index.php/akademia-modych-uczonych/skad-i-struktura-amu დაარქივებული 2016-01-23 საიტზე Wayback Machine.