პოემა

პოემა (ბერძ poiema — ქმნილება, შემოქმედება) — მხატვრული ლიტერატურის ჟანრია. ლექსად დაწერილი მრავალი თავისაგან შემდგარი ეპიკური, ან ლირიკული ხასიათის ნაწარმოები.

1. ძველი პოემა — ეპოპეა, რომლისთვისაც დამახასიათებელია დიდი ამბავი, კომპოზიციური სირთულე, დიდი მოცულობა, მოქმედების ფართოდ გაშლა, დროის დიდი მონაკვეთი, პერსონაჟების სიმრავლე, ზოგჯერ გმირთა მოქმედების იდეალიზაცია, ამბის ჰიპერბოლური გადმოცემა, დინჯი, დარბაისლური კილო. ძველი პოემა ხალხურ ეპოსში იღებს სათავეს.

2. ახალი პოემა, რომლის ჟანრული თავისებურების გამოვლენა, გაფორმება რომანტიზმთან არის დაკავშირებული. შედარებით პატარა მოცულობისაა, არ აქვს რთული სიტუაციური ხლართი, დროის მონაკვეთი მცირეა. მისთვის დამახასიათებელია მწერლისა და გმირის სუბიექტური განწყობილების წინ წამოწევა, ლირიკული გადახვევები. ამბის ცენტრშია გმირი და მისი სულიერი განცდები, ლირიკული განწყობილება; მოხსნილია ტიპური „საპოემო“ ლირიკულ-ეპიკური საწყისების როგორც, ერთი მხრივ, პიროვნების პოზიციის, მეორე მხრივ, ისტორიულ-სოციალური, ან კოსმიური ძალების შეჯახება, ეპოპეისთვის ჩვეული გმირის ზვიადობა, უძლეველობა, უჩვეულობა. ახალ პოემაში ავტორი ერევა მოქმედების განვითარებაში, განცდის სიჭარბეში ვლინდება (ნიკოლოზ ბარათაშვილის „ბედი ქართლისა“, ილია ჭავჭავაძის „განდეგილი“, აკაკი წერეთლის „თორნიკე ერისთავი“, ვაჟა-ფშაველას „ბახტრიონი“ და სხვ.).

თანამედროვე ლიტერატურაში პოემამ ჭარბად შეიძინა ლირიკული ელემენტი, ავტორისა და პერსონაჟის განცდები მიმართულებას აძლევს სიუჟეტის განვითარებას. ხშირად ამბავი იჩრდილება, გმირიც არა ჩანს, წინ ლირიკული (ხშირად პათოსამდე ასული) განწყობილებაა წამოწეული, რის გამოც პოემა ლირიკულ-ეპიკური ხასიათის ნაწარმოებად იქცევა. განვითარების მთელ მანძილზე პოემამ შეინარჩუნა ამბის ლექსად გადმოცემის ფორმა, რომანტიკული იერი შეიცვალა რეალისტური შინაარსით და ჩამოყალიბდა როგორც გალექსილი მოთხრობა.

3. მუსიკალური ფორმა; თავისუფალი სტრუქტურის პროგრამული სიმფონიური, საგუნდო, ან ხმიერ-საკრავიერი ნაწარმოები.

რესურსები ინტერნეტში

• პოემა — სტატია ენციკლოპედია ბრიტანიკიდან (ინგლისური)