კლოდ მონე

კლოდ მონე (ფრანგ. Claude Monet), აგრეთვე ცნობილი როგორც ოსკარ-კლოდ მონე ან კლოდ ოსკარ მონე (დ. 14 ნოემბერი, 1840 — გ. 5 დეკემბერი, 1926) — ფრანგი ფერმწერი, იმპრესიონიზმის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.

კლოდ მონე
Claude Monet
კლოდ მონე, ნადარის ფოტოსურათი, 1899
სრული სახელი	კლოდ ოსკარ მონე
დაიბადა	14 ნოემბერი, 1840
დაბადების ადგილი	პარიზი, საფრანგეთი
გარდაიცვალა	5 დეკემბერი, 1926
გარდაცვალების ადგილი	ჟივერნი, საფრანგეთი
ეროვნება	ფრანგი
სფერო	ფერწერა
მიმდინარეობა	იმპრესიონიზმი
ჟანრი	პეიზაჟი , ნატურმორტი და პორტრეტი
ცნობილი ნამუშევრები	შთაბეჭდილება, მზის ამოსვლა, სერიაბი „რუანის ტაძრის ხედები“, სერიები „ლონდონის პარლამენტი“, სერიები „თივის ზვინები“, სერიები „გუბურები დუმფარებით“

ბიოგრაფია

მონე 1840 წლის 14 ნოემბერს, პარიზში დაიბადა და იგი ოსკარის სახელით მოუნათლავთ. 1846 წელს მამამისი მთელ ოჯახთან ერთად ჰავრში გადავიდა.

ოსკარი ბავშვობიდანვე კარგად ხატავდა, 17 წლის ასაკში მის კარიკატურებს ეჟენ ბუდენი თავის საკანცელარიო ნაწარმთა სავაჭრო ჯიხურში ჰფენდა. ბუდენმა მაშინვე შეიცნო მომავალი დიდი მხატვარი. მან მონეს პლენერის მთელი სიდიადე შეაგრძნობინა. ბუდენმა ოსკარს გააცნო გუსტავ კურბე, იოკინდი, დობინი, რომელთა რეალისტურმა შემოქმედებამ მასზე დიდი გავლენა მოახდინა. ბუდენმა დაარწმუნა მონე, რომ ფერწერა მისი ჭეშმარიტი მოწოდება იყო. მონეც დარწმუნდა ამაში, თუმცა თავიდან მის სურვილს მშობლები ეწინააღმდეგებოდნენ. ბოლოს მონემ მშობლები დაჟინებული თხოვნით დაითანხმა და მათ ის ცოტა ხნით პარიზში, მხატვრულ სამყაროსთან გასაცნობად გაუშვეს. მაგრამ პარიზმა ის დიდი ხნით დაიტოვა. პირობის დარღვევის გამო მამამისმა ფინანსური დახმარება შუწყვიტა და მონე იძულებული გახდა მამიდის მიერ შემოთავაზებულ მცირე დახმარებას დასჯერებოდა. ახალი დამოუკიდებელი ცხოვრების აღსანიშნად, მონემ ნათლობის სახელი, ოსკარი უარყო და კლოდი დაირქვა.

1860 წელს მონემ ალჟირში სამხედრო სამსახური მოიხადა. მსახურობის პერიოდში ის აკეთებდა პატარა ჩანახატებს. ხოლო სამხედრო სამსახურის მოხდისთანავე ის იწყებს პლენერზე, ბუდენის წრის მხატვრებთან ერთად მუშაობას.

1862 წელს ბუდენის სარეკომენდაციო წერილის წყალობით მონე სუისის აკადემიაში მოეწყო. იქ მან გაიცნო კამილ პისარო და პოლ სეზანი. პისარო და მონე დაუკავშირდნენ მხატვართა და მწერალთა თავშეყრის ადგილებს, სისტემატიურად დადიოდნენ ლუვრში, სამხატვრო გალერეაში.

საუზმე მდელოზე (მარჯვენა ნაწილი), 1865—1866

ამავე, 1862 წელს, მონე მოეწყო გრელის სახელოსნოში, პარიზში, სადაც დაუმეგობრდა ფრედერიკ ბაზილს, ოგიუსტ რენუარსა და ალფრედ სისლეის. აქ მან გამოხატა პირველი პროტესტი შაბლონური აკადემიური სწავლების მიმართ. 1864 წელს გლეირის სახელოსნო დაიხურა კიდეც. მონე მეგობრებთან ერთად ბარბიზონის მახლობლად, სოფელ შაიოში დადიოდა პლენერზე ეტიუდების საწერად. შაიოშივე თავიდან ბოლომდე პლენერზე დაამთავრა თავისი პირველი დიდი სურათი „საუზმე მდელოზე“. ამ დიდ ფიგურულ კომპოზიციას ჩვენამდე არ მოუღწევია. ის ჯერ შაიოში იყო დაგირავებული რამდენიმე ხნით, ბინის მეპატრონესთან, რომლის ქირასაც მონე ვერ იხდიდა. ხოლო როცა მისი გამოსყიდვა შეძლო, ნაწილობრივ კუბეს შენიშვნები და უფრო თვითკრიტიკული დამოკიდებულების გამო, მან სურათი სამ ნაწილად დაყო.

ქალი მწვანეში, 1866

1866 წელს სალონში მონემ წარადგინა პორტრეტი „ქალი მწვანეში“ (იგივე „კამილა“), სადაც მონეს მომავალი მეუღლე, კამილა დონისე იყო გამოსახული. ეს სურათი სალონმა მიიღო და მისი სახელი ცნობილი გახდა. ამის შემდეგ მისმა ცდებმა კიდევ უფრო გაბედული ხასიათი მიიღო. მან შექმნა ექსპერიმენტული ხასიათის „სერიები“ ანუ ერთი და იმავე მოტივების უამრავი ფერწერული ვარიაციები.

საფრანგეთ-პრუსიის ომის დროს (1870—1871 წწ.) მონე ცხოვრობდა ლონდონში. აქ მან გაიცნო სურათებით მოვაჭრე და დიდი ავტორიტეტი ხელოვნებაში პოლ დურან-რიუელი. მან გადაწყვიტა რამდენიმე ფრანგი ფერმწერის ნიმუშებით დაეინტერესებინა ლონდონელები. ამას წარმატება არ მოჰყოლია, პირიქით ტილომ, რომელზედაც ტემზისა და პარლამენტის შენობა იყო აღბეჭდილი და მონეს ეკუთვნოდა, აღშფოთება გამოიწვია. ისინი ამტკიცებდნენ, რომ ცა და ნისლი მეწამურ-ვარდისფერი არ არსებობს და სწორედ ეს კრიტიკოსები დარჩნენ სახტად, როდესაც გამოფენის შემდგომ ნისლიც და ცაც ზუსტად ისეთივე მეწამურ-ვარდისფერი იყო, როგორც მონეს სურათზე. ამის შემდეგ მონეს „ლონდონური ნისლის შემქმნელიც“ კი უწოდეს. პარიზში დაბრუნების შემდეგ მონე დაუმეგობრდა ედუარდ მანეს. მონეს ძალიან უყვარდა გებუას კაფე, რომელსაც „მანეს აკადემიასაც“ უწოდებდნენ.

შთაბეჭდილება, მზის ამოსვლა 1872—1873

1874 წლის 15 აპრილის ცნობილ გამოფენაზე მონე იმპრესიონიზმის სახელით მონათლული ახალი მოძრაობის თავკაცად აღიარეს (მზის ამოსვლა, შთაბეჭდილება). ამ პერიოდში მან შექმნა ისეთი შედევრები როგორიცაა: „სენ ლაზარის სადგური“ (ამ სადგურის მთელი სერიები) და „მონტეგრეის ქუჩა“. რაც უფრო მკვეთრად ვლინდებოდა მისი ნოვატორული თვისებები, მით უფრო გარკვეულად მიემართებოდა მისი გზა ოფიციალური სალონიდან განკიცხულთა სალონისკენ. სალონმა უარყო მონეს მიერ შექმნილი ტილო „ქალები ბაღში“. ამ პერიოდში მონეს სურათები თითქმის არ იყიდებოდა, სიდუხჭირის გამო მხატვარი მიდის იქ სადაც იოლია ცხოვრება: არჟანში (1873—1878 წწ.), ვეტეიში (1879—1881 წწ.) და შემდეგ პუაში (1882 წ.). ამ პერიოდში მძიმედ დაავადდა მისი ცოლი - კამილა. სიდუხჭირის გამო მოუკვდათ მეორე შვილიც. დანარჩენ შვილებზე ზრუნვა ხელში აიღო ალისა გოშედემ, რომლის სახლშიც ჰქონდა დაქირავებული ბინა მონეს. შემდგომში ალისა მონემ ცოლად შეირთო.

1883 წლიდან მონე ცხოვრობს ჟივერნში. მიუხედავად გაჭირვებისა (რომლის გამო მან თვითმკვლელობაც კი სცადა), მისი მეგობრების დახმარებით, ის მაინც ახერხებს მოგზაურობას საფრანგეთშიც და საზღვარგარეთაც: ნიდერლანდები, ნორვეგია, ინგლისი, ვენეცია.

1880-იანი წლების ბოლოს მონეს სურათებმა კვლავ მიიპყრეს საზოგადოებისა და კრიტიკოსების ყურადღება. აღიარებამ, მხატვარს მოუტანა ეკონომიკური უზრუნველყოფა. ის აშენებს სახლს და სახელოსნოს ჟივერნში, და ასევე შესანიშნავ ბაღს ხელოვნური გუბირებით. ამ პერიოდში მონე ქმნის პეიზაჟების მთელ სერიას, სადაც ამუშავებს სინათლის ეფექტებს. 1890 წელს ის ქმნის სერიას „თივის ზვინები“, „რუანის ტაძრის ხედები“. მან 14 დეკორატიული პანი შექმნა, რომელიც მიუძღვნა თავის გუბურებს.

მზის მაღმერთებელ მონეს სიცოცხლის მიწურულს კატარაქტა დაემართა და თითქმის ვერ ხედავდა. დიდი თხოვნის შედეგად მას ოპერაცია გაუკეთეს. მონეს ფუნჯი არ გაუგდია ხელიდან არც მძიმე მოხუცებულობაში. მისთვის სიცოცხლე არ არსებობდა შრომის გარეშე. 1926 წლის 6 დეკემბერს 86 წლის კლოდ ოსკარ მონე გარდაიცვალა, იგი დაკრძალეს ჟივერნში.

გალერეა

• 
  საუზმე მდელოზე, 1865–1866
• 
  ქალი ბაღში, 1867
• 
  ქალი ქოლგით, 1875
• 
  სერიიდან "თივის ზვინები", 1890–1891
• 
  სერიიდან "ალვის ხეები", 1891
• 
  სერიიდან "რუანის ტაძრის ხედები", 1892–1894
• 
  სერიიდან "იაპონური ხიდები", 1899
• 
  პარლამენტის შენობა, ლონდონი, 1904
• 
  სერიიდან "გუბურები დუმფარებით", 1916

ბიბლიოგრაფია

• Christoph, Heinrich. Claude Monet. — Koeln: Tashen GmbH, 2007. — 96 p. — ISBN 978-3-8228-6368-8
• Fels M. de La vie de Claude Monet. Paris, 1929.
• Forge A. Monet. Chicago, 1995.
• Geffroy G. Claude Monet, sa vie, son oeuvre. Paris, 1924, v. I, ch. IV.
• Hoschedé J.P. Claude Monet, се mal connu, v. 1—2, Gen., 1960.
• Wildenstein D. Claude Monet.
• Богемская К. Г. К. Моне. — М., 1984.
• Георгиевская Е. Б. К. Моне // Альбом — 2-е изд. — М., 1974.
• Кулаков В. А. Клод Моне [Альбом]. — М., 1989.
• Ревалд, Дж. История импрессионизма. / Пер. П. В. Мелковой — М.; Л.: Искусство, 1959. — 455 с.
• Рейтерсверд О. Клод Моне, [пер. со швед.] — М., 1965.
• Тайландье И. Клод Моне [Альбом]. — М., 1995.
• Сапего И. К. Моне // Альбом. — Л., 1969.
• Соч.: Письма, пер. с франц. // предисл. и прим. Н. В. Яворской, в кн.: Мастера искусства об искусстве, т. 5, кн. 1. — М., 1969.

რესურსები ინტერნეტში

• კლოდ მონეს მუზეუმი ჟივერნიში
• კლოდ მონეს ნამუშევრები დაარქივებული 2020-07-02 საიტზე Wayback Machine. — ორსეს მუზეუმის საიტზე